Cechy języka potocznego. Wskaż przykłady wykorzystania tej odmiany języka w literaturze współczesnej.
Język potoczny jest tą odmianą, z którą mamy kontakt najwcześniej. Jest ona wspólna wszystkim Polakom i najbardziej swobodna. Komunikując się w sytuacjach nieoficjalnych, codziennych, używamy właśnie języka potocznego.
Charakterystyczne cechy języka potocznego to:
- słownictwo neutralne (brak podniosłego),
- występowanie środków językowych wyrażających emocje: zdrobnień, zgrubień, wykrzykników, partykuł, np.:
- Pokaż mamusi rączki.
- Ach, jakie ciężkie te siaty!
- prosta składnia (równoważniki zdań, zdania pojedyncze, urwane, elipsy),
- ograniczona liczba spójników (dominują: bo, i, a, więc, to), rzadka obecność imiesłowów przysłówkowych,
- obecność stałych związków frazeologicznych, np.:
- Miałem duszę na ramieniu.
- Musiała wtrącić swoje trzy grosze.
- częste występowanie zaimków, zwłaszcza wskazujących
- Podaj mi to.
- Tamten chłopak był z tego lepszy.
Różne są przyczyny awansu języka potocznego:
- coraz silniejsze przekonanie, że język podniosły, pełen wyszukanych figur stylistycznych jest sztuczny, nie jest w stanie oddać problemów współczesnego człowieka, że ten sposób pisania już się przeżył (zwłaszcza po doświadczeniach II wojny światowej).
Przykład: twórczość Tadeusza Różewicza;
- rezygnacja z fikcji literackiej, zwrot ku formom dokumentalnym (język adekwatny do formy), np. nieporadności w języku rozmówców Nałkowskiej w Medalionach;
- fascynacja naturalnością języka potocznego, uznanie go za najlepszą drogę pokazania emocji przeżywanych przez człowieka:
Przykład: Pamiętnik z powstania warszawskiego Mirona Białoszewskiego;
- nasilenie eksperymentów językowych, zabawa słowem, poezja lingwistyczna: Miron Białoszewski, Tymoteusz Karpowicz;
- dążenie do prostoty, bliskiego kontaktu poety i czytelnika, np. w twórczości księdza Jana Twardowskiego;
- elementy potoczne jako droga zwiększania ekspresji tekstu, np. wulgaryzmy w poezji Wojaczka czy Bursy.
Przypomnij:
Język potoczny pojawia się coraz częściej w literaturze współczesnej. Jego obecność jest oczywista w wypowiedziach bohaterów – wykorzystywanie tej odmiany języka pozwala stworzyć wizję życia bliską realnej rzeczywistości. Polszczyzna potoczna występuje jednak powszechnie także w poezji powojennej.
Zobacz: