Czas i miejsce akcji
XIX w., bardzo biedna polska wieś
Gatunek literacki
nowela
O czym jest Janko Muzykant?
Nowelka opowiada historię wiejskiego chłopca, który był bardzo utalentowany, ale nie mógł się uczyć i jego uzdolnienia zmarnowały się.
Uwaga! Stylizacja!
Język wypowiedzi stylizowany jest na gwarę, ponieważ bohaterami są mieszkańcy wsi. Zwróć uwagę na słowa i formy, których dziś już nie używamy – będziem jedli, będziewa się weselili, krzcę zamiast chrzczę.
Plan wydarzeń
- Janko całymi dniami wsłuchuje się w muzykę, którą wszędzie słyszy – zaniedbuje przez to pracę w gospodarstwie.
- Chłopiec marzy o własnych skrzypcach – robi je sobie z drewna.
- Janko wieczorami chodzi słuchać muzyki pod karczmą.
- Chłopiec chce dotknąć skrzypiec z dworu – zostaje złapany i postawiony przed sądem.
- Janko zostaje ukarany karą chłosty.
- Pobity przez stójkowego chłopiec umiera.
Punkt kulminacyjny
Punktem kulminacyjnym noweli jest moment, gdy chłopiec skrada się do dworu, bo pragnie dotknąć ukochanych i wymarzonych skrzypiec – niestety zostaje przyłapany. Od razu otrzymuje lanie, a na dodatek staje przed sądem oskarżony o próbę kradzieży. Wójtowi i ławnikom żal było przerażonego dziecka, polecili więc jedynie, by stójkowy wymierzył mu kilka rózg. Policjant nie zważał jednak na to, że chłopiec jest słaby i okrutnie pobił chłopca.
Charakterystyka bohaterów
Janek
Już od urodzenia był chłopcem bardzo słabym i chorowitym – wiejskie kobiety obawiały się nawet, czy przeżyje, zanim ksiądz zdąży go ochrzcić. Na wszelki wypadek postanowiły więc same ochrzcić nowo narodzone dziecko. Mimo niepomyślnych rokowań, chłopiec przeżył.
Janek był chłopcem bardzo chudym, z wydętym brzuchem, zapadłymi policzkami. Miał jasne, rozwiane włosy i jasne, wytrzeszczone i załzawione oczy. Ponieważ bardzo dużo czasu spędzał na powietrzu, był opalony. Latem chodził w koszuli przewiązanej w pasie i słomianym kapeluszu, nie miał nawet butów.
W domu Janka często gościły bieda i chłód. Gdy miał osiem lat, musiał paść bydło.
Chłopiec był obiektem zaczepek i żartów mieszkańców wsi – sprawiał wrażenie niezbyt rozgarniętego, gapowatego i wciąż czymś wystraszonego. Często dostawał lanie, bo lubił słuchać muzyki i przez to zaniedbywał pracę. Wszyscy przezywali go Janko Muzykant.
Janek żył we własnym świecie – nikt go nie rozumiał i nie lubił, chłopiec nie miał kolegów, ale sam też stronił od ludzi. Bardzo kochał przyrodę i to w niej znajdował swego przyjaciela.
Janka nie można było nazwać pracowitym dzieckiem. Zapominał o obowiązkach, bo zasłuchiwał się w muzykę, którą wszędzie słyszał. Gdy chodził na jagody, wracał z pustym koszykiem.
Chłopiec marzył o własnych skrzypcach – czasami nocą pod oknami karczmy z zazdrością i podziwem słuchał orkiestry. Niestety – spod karczmy przeganiał go wtedy policjant.
Dźwięk skrzypiec wprawiał chłopca w zachwyt i rozmarzenie. Ponieważ wiedział, że jego marzenie o własnych skrzypcach się nie ziści, postanowił zrobić własny instrument. I choć jego skrzypce nie grały tak pięknie, jak te, które słyszał w karczmie, to brzdąkał na nich cały dzień, za co często dostawał lanie.
Janko cały czas chudł – z głodu i dlatego, że był ciągle bity. Jedyne, co go trzymało przy życiu to muzyka i pragnienie posiadania skrzypiec.
Po tym, gdy pewnego dnia próbował dotknąć skrzypiec znajdujących się w dworze, został skazany na karę chłosty. Zbity przez stójkowego, umarł. Przed śmiercią opowiedział jeszcze matce o swoim ostatnim marzeniu – skrzypkach, które otrzyma od Pana Boga.
Matka Janka
Biedna wiejska kobieta. Żyła bardzo nędznie, nie miała nawet kawałka ziemi. Ciężko pracowała, a i tak w jej domu ciągle brakowało jedzenia, a zimą opału. Sama wychowywała syna. Kochała go, choć często była dla niego bardzo surowa – biła go za to, że zamiast zajmować się pracą w gospodarstwie, wciąż myślał o muzyce. Nazywała syna odmieńcem, nie zauważała jego talentu.
Prace domowa
Co to znaczy, że cały świat może być muzyką?
Dla Janka cały świat był muzyką – chłopiec słyszał ją na każdym kroku. Grało mu wszystko – las, karczma, wieś, wiatr na polach, szumiące drzewa, nawet widły, którymi miał rozrzucać obornik. Ludzie nie rozumieli jego pasji i uważali go za dziwaka – nawet matka Janka nie dostrzegała talentu swego syna.
Jakie uczucie wywołuje w Tobie historia Janka?
Czytając historię Janka, czuję bezradność i bezsilność – gdyby to ode mnie zależało, chłopiec uczyłby się gry na skrzypcach. Fakt, że jedynie za dotknięcie skrzypiec został postawiony przez sądem i otrzymał chłostę, wzbudza mój gniew – to bardzo niesprawiedliwa kara! Bardzo współczuje Jankowi.
Zobacz:
Na konkretnych przykładach omów różnice między nowelą a powieścią.