1. Zacznij pisać przynajmniej dwa – trzy dni przed ostatecznym terminem oddania pracy.
Tematy mogą być łatwiejsze lub trudniejsze, ale każdy wymaga przemyślenia i… „oswojenia”. Wypracowanie pisane na gorąco nigdy nie będzie tak dobre jak to, które zostało rozplanowane i dopracowane.
2. Nie pisz od razu całego wypracowania – zapisz temat, a potem notuj wszystko, co w związku z nim przychodzi Ci do głowy.
Wypisz wszelkie skojarzenia, pomysły, lektury, które można wykorzystać. Stwórz swego rodzaju „bazę danych”, z której potem wybierzesz to, co najważniejsze. Możesz porozmawiać o swojej pracy z rodzicami, siostrą, wujkiem lub starszym kolegą – z kimś, kogo cenisz i kto może podrzucić Ci kilka ciekawych uwag i spostrzeżeń (dotyczy to zwłaszcza tzw. tematów wolnych).
Zapisuj wszelkie ciekawe sformułowania, słowa, zdania lub dłuższe fragmenty czy też ważne cytaty, które mogą Ci wylecieć z głowy. Jeśli masz akurat pomysł np. na zakończenie, zanotuj go od razu na brudno.
3. Przygotuj plan, nawet jeśli nie wymaga tego nauczyciel.
Większość z Was planów nie lubi, ale naprawdę warto się do nich przekonać. Nie chodzi o „wypieszczony” konspekt w formie równoważników zdań. Ten plan piszesz nie dla nauczyciela, ale dla samego sobie.
Kiedy przemyślałeś temat i masz już swoją „bazę danych”, wybierz z niej to, co ważne, o czym chcesz napisać, i postaraj się to sensownie uporządkować. Żaden plan nie powstaje od ręki – trzeba się nad nim trochę nagłowić. Pamiętaj, że jedna myśl powinna wynikać z poprzedniej, a zdania muszą się ze sobą logicznie łączyć. Praktyka mówi, że im dokładniejszy plan, tym łatwiej i szybciej pisze się wypracowanie.
Tworząc plan, będziesz w nim wiele rzeczy zmieniał, przestawiał kolejność, wykreślał, robił dopiski. I o to chodzi. Dobrze przygotowany plan to plan… pokreślony, pomazany, tzn. taki, po którym widać, że ktoś się nad nim napracował.
4. Pisząc plan, nie zapomnij o odpowiedniej kompozycji wypracowania.
- Dobry wstęp jest niesłychanie ważny. To właśnie on ma znaczny wpływ na to, czy nauczyciel przeczyta Twoją pracę z zainteresowaniem, czy ze znużeniem. Postaraj się więc zaciekawić ewentualnego czytelnika, odejść od szkolnych formułek, wpleść informacje lub ciekawostki, które ubarwią tekst.
- Rozwinięcie to zasadnicza i najdłuższa część pracy, która wymaga dokładnego przemyślenia. Pamiętaj, że ona również powinna dzielić się na mniejsze, logicznie uporządkowane cząstki – nie ma nic gorszego niż strumień słów, w którym gubi się nie tylko czytelnik, ale i sam autor. Pisząc tę część pracy, zerkaj od czasu do czasu na temat – unikaj zbyt luźnych, nie związanych z nim uwag, bo nauczyciele tego nie lubią.
- I wreszcie zakończenie, często pisane pospiesznie, czego należy się wystrzegać! To właśnie zakończenie pozostaje zwykle w pamięci czytelnika, chyba że jest nijakie, co automatycznie rzutuje na niską ocenę całej pracy. Powinieneś w tej części podsumować to, co napisałeś wcześniej, ale nie powtarzać się! (to prawdziwa sztuka). Podsumować – to znaczy zebrać rzeczy najważniejsze i wyciągnąć wnioski, cały czas pamiętając o temacie. Bardzo ważne jest też ostatnie zdanie – nie może być zwykłe, banalne, oczywiste. Powinno zaskakiwać oryginalnością, śmiałością, dojrzałością albo np. indywidualnością sądu.
5. Dobre wypracowanie musi być nie tylko przemyślane i ciekawe pod względem treści, ale też czytelne i przejrzyste.
Pisz wyraźnie, bo zastanawianie się nad każdym napisanym słowem zirytuje najlepiej nastawionego nauczyciela. I – co równie ważne – rozplanuj swą pracę graficznie. Nie zapominaj o stosowaniu akapitów!
- Akapit – to fragment tekstu zaczynający się od nowego wiersza z tzw. „wcięciem”, czyli odstępem z lewej strony.
Od akapitu należy rozpoczynać każdą odrębną myśl, kiedy poprzednia została już wyczerpana. Ale – w sposób przemyślany, w czym bardzo pomocny jest plan.
6. Pisać na brudno czy od razu na czysto?
To odwieczny problem wszystkich uczniów. Tak naprawdę wszystko zależy od tego, jak sprawnie piszesz i jak dużo masz czasu. Brudnopis jest dobry dla tych, którzy dużo kreślą, ale z drugiej strony coraz częściej (zwłaszcza w szkole średniej) będziesz musiał się bez niego obywać, więc lepiej zacząć już teraz.
Jeżeli zrobiłeś dobry, dokładny (!!!), przemyślany plan, pisanie na brudno w zasadzie nie ma sensu. A jeśli masz mało czasu i musisz wybrać: plan albo wypracowanie na brudno – wybierz plan, bo dzięki niemu porządkujesz swoją wiedzę i tworzysz dla samego siebie konkretne wskazówki, które potem tylko ubierasz w słowa i zdania.
7. Wypracowanie nie powinno być zbyt krótkie, ale i niezbyt długie.
Kiedy uczniowie pytają: „Jak długie ma być wypracowanie?” albo „Na ile stron?”, nauczyciele dostają białej gorączki. Bo co to znaczy – „na ile stron”? Na tyle, żeby zmieścić na nich wszystko to, co przy konkretnym temacie jest ważne.
Praca ma być na tyle długa, żeby wyczerpać temat, ale na tyle krótka, żeby nie popadać w wodolejstwo.
Nie można przesadzać w żadną stronę. Jednostronicowe wypracowanie ósmoklasisty świadczy o jego autorze jednoznacznie, ale nie wszyscy chętnie czytają też potężne epistoły, zwłaszcza jeśli nie są oryginalne i interesujące.
8. Nie używaj wyrazów, których nie znasz.
Narażasz się na to, że użyjesz ich w złym kontekście, a wtedy zamiast zaimponować nauczycielowi, możesz się ośmieszyć. Z drugiej strony powinieneś ciągle poszerzać swój zasób słów i określeń. Na Twoim biurku niech leży zawsze „Słownik wyrazów obcych” (np. Władysława Kopalińskiego). Dzięki niemu będziesz mógł wyjaśnić niezrozumiałe słowa, a także sprawdzić definicje tych wyrazów, których znaczenia nie jesteś pewien.
9. Wystrzegaj się błędów ortograficznych.
Wiem, łatwo powiedzieć, ale swoją ortografię można i trzeba ćwiczyć, gdyż pisać trzeba do końca życia… Kiedy piszesz wypracowanie, korzystaj ze „Słownika ortograficznego” (najlepiej z najnowszego wydania, bo w tej dziedzinie pewne rzeczy się zmieniają). Stosuj także starą i sprawdzoną zasadę: jeśli nie jesteś pewien, jak pisze się jakiś wyraz, po prostu… zastąp go innym.
10. Twoje wypracowanie musi być… Twoje, tzn. samodzielne i oryginalne. Nie bój się własnego zdania!
Staraj się myśleć samodzielnie – nie powtarzaj obiegowych opinii i stereotypowych sądów. Z wieloma rzeczami możesz się nie zgadzać, ale pamiętaj, że swoje stanowisko musisz zawsze odpowiednio uzasadnić. Argument w rodzaju „bo tak uważam” to żaden argument.
Pokaż w swojej pracy, że temat rzeczywiście Cię zainteresował i że masz do niego osobisty stosunek. Stosuj określenia takie jak: lubię, podoba mi się, zachwycił mnie, zaciekawił, ale także: nie do końca zrozumiałem, było to dla mnie trudne, nie podobał mi się, nie wyzwolił we mnie większych emocji. Pamiętaj jednak, że jesteś młody, więc nie wypada Ci używać kategorycznych ocen w rodzaju: to nie ma żadnej wartości. Lepsze będą sformułowania: wydaje mi się, przypuszczam, mogę się mylić, ale uważam, że… itp.
Zobacz:
https://aleklasa.pl/gimnazjum/c268-prace-pisemne/c313-jak-napisac-wypracowanie/18-jesli-nie-wiesz-jak-zaczac