Wypracowanie może być lepsze lub gorsze, napisane z polotem i wyobraźnią lub zupełnie przeciętne, ale zawsze – zawsze! – egzaminatorzy będą sprawdzać, czy Twoja praca jest zgodna z pewnymi regułami. To standardy egzaminacyjne – elementy, które w każdym wypracowaniu muszą się pojawić i umiejętności, którymi musisz się wykazać.
Czy wiesz, czego wymagają od Ciebie egzaminatorzy, sprawdzając Twoją pracę? To nie jest tajemnica!
Budowanie wypowiedzi
- Podstawowy warunek – praca musi być poprawna pod względem językowym i stylistycznym!
- Obowiązuje Cię znajomość kilkunastu form: opisu, opowiadania, charakterystyki, sprawozdania, recenzji, rozprawki, notatki, planu, reportażu, artykułu, wywiadu, ogłoszenia, zaproszenia, dedykacji, podania, listu i pamiętnika.
Nie idź na łatwiznę! To prawda, że formą, która występuje na egzaminach najczęściej, jest rozprawka, ale to wcale nie znaczy, że pojawi się i w tym roku! Podstawowa zasada – przygotowuj się ze wszystkich wymaganych form – tak, żeby podanie, reportaż czy artykuł nie miały dla Ciebie tajemnic!
Dostosowywanie tekstu do sytuacji komunikacyjnej
Brzmi to poważnie! A tak naprawdę chodzi o to, że musisz potrafić stworzyć tekst o charakterze informacyjnym lub perswazyjnym (czyli przekonującym kogoś do czegoś) – i odróżniać te kategorie!
Znajomość i stosowanie zasad organizacji tekstu
To wynika z punktu pierwszego. Każda forma rządzi się swoimi prawami – i Ty musisz je zapamiętać! Pamiętaj – niektóre formy (np. podanie, zaproszenie czy plan) charakteryzują się też specyficznym układem graficznym. Tutaj nie ma miejsca na improwizację – musisz wiedzieć, jak wygląda np. podanie.
I jeszcze jedno – przy każdej formie pamiętaj o trójdzielnej budowie tekstu – wstępie, rozwinięciu i zakończeniu – i ich właściwych proporcjach!
Formułowanie, porządkowanie i wartościowanie argumentów potwierdzających przyjętą tezę
To bardzo często sprawia Wam kłopoty – nie zajęcie jakiegoś stanowiska w danej sprawie, ale zgromadzenie argumentów, które by je potwierdzały! Jeżeli zupełnie nie masz pomysłu, możesz spróbować szukać podpowiedzi w tekstach zawartych na arkuszu – będą przecież zgrupowane wokół wiodącego motywu testu.
Analizowanie, porównywanie i porządkowanie informacji zawartych w tekstach kultury
Może się zdarzyć, że temat wypracowania egzaminacyjnego będzie wymagał, abyś porównał teksty, które pojawiły się na egzaminie. Egzaminatorzy mogą też poprosić Cię o zajęcie stanowiska i przychylenie się do tezy z któregoś tekstu źródłowego. Pamiętaj też o hierarchii ważności i akcentowaniu tego, co jest istotne dla problemu, który jest poruszany.
Dokonywanie wskazanych operacji na tekście – streszczanie, rozwijanie, robienie planu i przekształcanie stylistyczne
W takim przypadku jest bardzo ważne, żebyś trzymał się ściśle tego, co w danym tekście przeczytasz, i potrafił pominąć informacje nieistotne a zaakcentować to, co jest naprawdę ważne.
Formułowanie problemów, podanie sposobów ich rozwiązania, wyciąganie wniosków
Ten punkt wymagań wiąże się z czytaniem tekstu ze zrozumieniem. Testy zamieszczone na arkuszu egzaminacyjnym są tylko punktem wyjścia do dalszych rozważań.
Jak uniknąć błędów?
Po pierwsze – zaplanuj sobie czas
Tak rozplanuj czas przeznaczony na napisanie egzaminu, żeby przed końcem zdążyć z całą pracą. A co się stanie, jeśli nie będziesz kontrolował czasu i nie zdążysz napisać zakończenia? Niestety – będziesz miał odjęte punkty za kompozycję. Dlatego pamiętaj – zamiast się rozpisywać i ryzykować, że nie zdążysz dokończyć pracy, zadbaj, by miała trójdzielną kompozycję (wstęp, rozwinięcie i zakończenie).
Po drugie – bardzo dokładnie przeczytaj temat
Najważniejsze informacje to te, o czym masz pisać i w jakiej formie. I to jest dla Ciebie podstawa – bo jeśli praca nie będzie na temat albo nie zastosujesz wymaganej formy, egzaminator nawet nie będzie jej sprawdzał.
Jeżeli Twoja praca nie będzie zgodna z tematem lub zajmie mniej niż połowę przeznaczonego na nią miejsca, egzaminator nie przyzna Ci punktów za kompozycję, język i styl oraz zapis. Dlatego potraktuj serio kryterium tematu, formy i długości pracy.
Po trzecie – zrób plan pracy
Wynotuj sobie w brudnopisie wszystko, co kojarzy Ci się z tematem pracy – lektury, filmy, dzieła plastyczne, wydarzenia historyczne, a może nawet jakieś cytaty? Wszystko, ponieważ drugim krokiem będzie wybranie najodpowiedniejszych i najbardziej pasujących do tematu przykładów.
Na tworzenie planu możesz poświęcić nawet połowę czasu przeznaczonego na wypracowanie. Nie żałuj go – kiedy będziesz mieć wszystko w brudnopisie, a Twoja praca będzie dokładnie przemyślana, sam się zdziwisz, jak sprawnie pójdzie Ci pisanie. Nic dziwnego – nie będziesz musiał się zastanawiać nad odpowiednimi przykładami. I co ważne – nie pominiesz niczego, o czym chciałeś napisać!
Uważaj!
Bardzo dokładnie przeczytaj polecenie! Czasami temat wyraźnie precyzuje, na ile przykładów masz się powołać. To dla Ciebie warunek niepodlegający negocjacji – jeżeli przykłady mają być trzy, to tylko i wyłącznie trzy. Dlatego nawet gdy bardzo Cię korci, żeby popisać się swoją wiedzą, pisz tylko to, o co proszą Cię egzaminatorzy.
Może się też zdarzyć, że zostaniesz poproszony o przytoczenie cytatu (albo odwrotnie – polecenie będzie wyraźnie precyzowało, że masz sformułować własny sąd). Zasada jest ta sama – pisz tylko to, o co zostaniesz poproszony!
Po czwarte – sprawdź swoją pracę
To podstawowa zasada – przed oddaniem pracy nie zapomnij jeszcze raz przeczytać swojego wypracowania! Nie chcesz chyba, żeby przez niedbalstwo w pracy zaplątały się jeszcze jakieś błędy?
Jak w każdym wypracowaniu, tak i na egzaminie będzie sprawdzana Twoja znajomość zasad ortografii i interpunkcji. Błędy będą Cię kosztować utratę kilku jakże cennych punktów. Przede wszystkim zrezygnuj z używania słów, których pisowni nie jesteś pewien. Postaraj się też nie używać zdań wielokrotnie złożonych – łatwo w nich popełnić błędy interpunkcyjne.
Zobacz: