Dokonaj charakterystyki „dobrego władcy”.
Dobry król
- Kieruje się dobrem swoich obywateli, dba o nich.
- Pilnuje suwerenności państwa.
- Czujnie strzeże granic państwa, wzmacnia je.
- Strzeże przestrzegania praw.
- Szanuje tradycję i kulturę.
- Nie kieruje się prywatą, chęcią zysku.
- Nie traktuje państwa jak prywatnej własności.
- Nie składa demagogicznych obietnic.
- Nie podejmuje pochopnych decyzji.
- Nie nadużywa władzy dla realizacji własnych ambicji.
WSTĘP
Od czego zacząć?
Od nakreślenia wizerunku idealnego władcy. Koniecznie ustal kryteria, według których zakwalifikujesz któregoś króla jako dobrego władcę. Inne były kryteria doskonałego władcy w średniowieczu, a inne są dzisiaj.
- Boży pomazaniec, najważniejsza osoba w państwie, którego prawem było nagradzanie swoich zwolenników i karanie wrogów – taki model władcy funkcjonował już w starożytności.
- Dobrym władcą w średniowieczu był Bolesław Chrobry. Poddani cenili go za męstwo i waleczność. Dziś trudno nazwać go ideałem. Zamiast miecza wolelibyśmy włożyć w jego ręce wagę – żeby mógł sprawiedliwie odmierzyć winy i zalety swoich poddanych.
ROZWINIĘCIE
1. Przedstawienie postaci – wskazujesz wybraną postać i ją przedstawiasz.
- Władcą, którego zalety dostrzegli i poddani, i kronikarze, i współcześni historycy był… (dalej napisz krótko, kiedy rządził i co o nim wiesz).
Możesz też przytoczyć wypowiedź innej postaci o wybranym władcy (np. opinię kronikarza albo krótką ocenę wystawioną przez któregoś ze współczesnych historyków), np… - Pewien kupiec z Hiszpanii, Ibrahim IbnJakub, nazwał państwo Mieszka najrozleglejszym państwem północy. Dzięki Mieszkowi byliśmy więc potęgą już w średniowieczu!
2. Cechy dobrego władcy – możesz je wymieniać i podawać przykłady potwierdzające właściwy dobór cech.
Cechy (przykładowe sformułowania)
Okazał się rozważnym dyplomatą.
Wykazał się zdolnościami dyplomatycznymi.
Potwierdzenia, dowody, rozwinięcia
Potrafił wynegocjować korzystne warunki pokojowe.
Jego pertraktacje zapobiegły wojnie.
Cechowała go wyjątkowa sprawiedliwość. Starał się wydawać sprawiedliwe wyroki. Był sprawiedliwy.
Nigdy nie zważał na stan majątkowy czy pochodzenie sądzonego obywatela.
Postępował honorowo, szlachetnie, po rycersku.
Jego honorowa postawa na polu walki i w życiu wzbudzała szacunek obywateli.
Był władcą dumnym i ambitnym.
Mimo korony na głowie, potrafił pochylić się nad losem zwykłego obywatela, oddanego sługi, walecznego rycerza.
Był władcą zrównoważonym, stabilnym.
Podejmował zdecydowane decyzje. Nie chwiał się pod byle podszeptem któregoś z doradców.
Miał wszystkie cechy idealnego rycerza – był odważny, waleczny, dzielny.
Swej rycerskości dowodził na polach bitewnych. Dzięki zwycięstwu w bitwie pod… umocnił pozycję Polski na arenie międzynarodowej. Bohatersko stawał do obrony swoich rycerzy, poddanych i ojczyzny.
Był władcą mądrym, inteligentnym, gruntownie wykształconym.
O jego edukację zadbali rodzice, ale sam nie ustawał w zdobywaniu wiedzy.
Przy jakich lekturach może pojawić się taki temat?
- Przy omawianiu lektur, w których bohaterowie są zaprzeczeniem ideału władcy (np. Mały Książę, Antygona).
- Przy omawianiu lektur, w których pojawiają pozytywne wzorce (np. Krzyżacy).
Kogo wybrać?
- Postać fikcyjną z lektury (król Priam – władca Troi).
- Postać historyczną występującą w lekturze (np. Władysława Jagiełłę z Krzyżaków).
- Wybranego władcę Polski (któregoś z królów Polski).
- Wybranego władcę z historii powszechnej (np. Juliusza Cezara, Napoleona).
Cytaty do wykorzystania
Piękniejsza to rzecz dla króla zostawić po sobie ogólną wdzięczność niż moc pomników zwycięstw.
Ksenofont
Tak samo zdani są na siebie i ten, kto włada, i ten, kto mu jest poddany.
Arystoteles
Jak zastąpić słowa…
1. władca – monarcha, panujący, król, rządzący (Ale ostrożnie! Nie każdy władca był królem).
2. rządzić – sprawować rządy, mieć władzę, panować nad kimś, nad czymś, władać, kierować kimś albo czymś; zarządzać, rozporządzać czymś.
Rządził… mądrze, sprawnie, sprawiedliwie, samodzielnie.
Dbał o to, by jego kraj był suwerenny, niezależny.
3. Uzdolnienia
Jan III Sobieski prócz rycerskich umiejętności, jak jazda konna czy strzelanie z łuku, miał wiele zdolności – grał na gitarze i flecie, malował, był poliglotą (znał łacinę i grekę, francuski, włoski, niemiecki, turecki i trochę tatarski). Interesował się historią, geografią, matematyką, astronomią.
4. Zasługi – w przypadku charakterystyki władcy to bardzo ważny punkt!
- Opierajcie się na faktach. Nie podawajcie dat ani zdarzeń, których nie jesteście pewni.
- Dokonajcie rozważnego wyboru zasług wybranego władcy – pomińcie te mniej istotne. Skupcie się na wybranych bitwach, decyzjach, które miały znaczenie dla państwa polskiego.
5. Poglądy
To bardzo ważne! Wymień te najważniejsze – np. których sąsiadów król uznawał za wrogów, a których za sprzymierzeńców, w jaki sposób budował swój autorytet, jakie wymagania stawiał poddanym.
6. Zachowanie, usposobienie, sposób bycia
Można je potraktować jako ciekawostkę, choć dość często zdarzało się, że idealny król nie był wcale ułożonym i towarzyskim człowiekiem lubianym przez otoczenie. Najczęściej niezadowolone z usposobienia władców były ich małżonki.
7. Wygląd – można go pominąć!
Wygląd nie jest bardzo istotny, gdyż mamy skupić się na cechach dobrego władcy. Chyba że chcemy wspomnieć o majestacie władcy, insygniach królewskich (wtedy możecie wspomnieć krótko o berle, koronie, mieczu, jabłku). To okazja, by pochwalić się znajomością sztuki – można wskazać na jakiś malarski wizerunek władcy (np. posłużyć się wiedzą na temat portretów, które wykonali Jan Matejko czy Marcello Bacciarelli).
ZAKOŃCZENIE
Czas na końcową ocenę postaci. Swoje zdanie o władcy możesz poprzeć np. innymi opiniami o nim. Możesz zacytować jakiegoś kronikarza lub historyka (jeśli nie robiłeś tego we wstępie) albo wyrazić ogólną opinię na temat władcy.
- Dzięki swojemu niezłomnemu charakterowi i polityce silnych granic zdobył popularność wśród szlachty.
- Jego sprawiedliwość przeszła do historii. To dzięki niej cieszył się tak dużym zaufaniem i poparciem obywateli.
- Władysław Jagiełło, choć nie miał szczęścia do kronikarzy (krytykował go np. Jan Długosz), a przez współczesnych uważany był za dziwaka, to władca ogromnie zasłużony dla Rzeczpospolitej.
Kilku dobrych władców
Bolesław Chrobry, czyli Waleczny – przydomek podkreśla waleczność tego władcy, który wsławił się w wojnach z cesarzem Henrykiem II albo wyprawą na Kijów (1018). Do innych zasług tego władcy należały: wysłanie Wojciecha z pokojową misją do pogan, utworzenie arcybiskupstwa w Gnieźnie (999) oraz zdobycie korony (1025). Idealnie pasował do średniowiecznego ideału króla – Bożego namiestnika i dobrego władcy. Natomiast patrząc na Chrobrego oczami współczesnych, dostrzeglibyśmy jego okrucieństwo (przepędzenie macochy i przyrodnich braci z kraju, odebranie im wszelkich praw, oślepianie wrogów politycznych).
Kazimierz Wielki – o jego wielkości i znaczeniu świadczy nadany mu przydomek. Jego główna zasługa to wzmocnienie obronności kraju zarówno poprzez wzniesienie warowni, jak i zawarcie pokojowych paktów z sąsiadami. Uważano go za władcę sprawiedliwego, podejmującego bezstronne wyroki niezależne od statusu majątkowego czy pochodzenia. Był założycielem pierwszej uczelni (Uniwersytetu Krakowskiego powołanego w 1364 r.).
Władysław Jagiełło – stworzył najrozleglejsze państwo w ówczesnej Europie. Rozgromił Krzyżaków w jednej z największych bitew średniowiecza. Dał początek dynastii, która panowała w Rzeczpospolitej do schyłku XVI wieku.
Zygmunt Stary – był jednym z najbardziej wykształconych władców. Jako uczeń m.in. wybitnego polskiego historyka Jana Długosza zdobył ogromną wiedzę z zakresu historii i prawa. To dzięki niemu w Polsce zawitały prądy humanizmu.
Stefan Batory – choć nie był Polakiem (nawet nie mówił o polsku!) wiele dobrego zrobił dla naszego kraju. Udało mu się wzmocnić siły militarne Rzeczpospolitej, dzięki czemu prowadził wiele zwycięskich wojen z Moskwą.
Jan Sobieski – jeden z najbardziej znanych władców i rycerzy Polski poza granicami kraju. Ruszył na odsiecz Wiednia obleganego przez armię turecką, którą udało mu się rozgromić 12 września 1683 roku. To zwycięstwo wzmocniło prestiż Polski na arenie międzynarodowej i ugruntowało w Europie przekonanie o jej potędze.
O jego wielkości świadczyły: chwalebne, szlachetne, odważne, rycerskie czyny.
Zobacz:
Kim powinien być władca według koncepcji renesansowych myślicieli i pisarzy?
Czy młody idealista może być dobrym władcą? Rozważ problem w oparciu o Faraona Bolesława Prusa.