Podaj przykłady utworów zawierających w tytule hymn.
Jednym z najsłynniejszych hymnów jest biblijny Hymn o miłości, czyli List św. Pawła do Koryntian. Bardzo znany jest też utwór Juliusza Słowackiego Hymn (Smutno mi, Boże…).
Przygotuj dyskusję lub debatę szkolną na temat: Czy patriotyzm jest dzisiaj potrzebny? Rozważ, czy odpowiada Ci zaproponowany przez Krasickiego model patriotyzmu? Jaka może być alternatywa dla takiego modelu? Patriotyzm wojny a patriotyzm czasów pokoju – co jest trudniejsze?
Tak, oczywiście. Nawet w czasach pokoju potrzebny jest patriotyzm. Dziś na szczęście ojczyzna nie wymaga od swoich obywateli blizn, ofiary z życia. Ale wydaje się, że Polakom trudniej wykazać się postawami patriotycznymi w czasach pokoju. Nie biorą udziału w wyborach, nie interesują się życiem politycznym i społecznym kraju, nie chcą wziąć współodpowiedzialności za ojczyznę.
Twój głos w debacie – co Ty, młody człowiek możesz zrobić dla kraju?
- Uczyć się, zdobywać wiedzę, by w przyszłości dobrze służyć ojczyźnie na rynku pracy.
- Angażować się w życie społeczne szkoły – np. działać w samorządzie, organizacjach ekologicznych, wolontariackich.
- Uczestniczyć w szkolnych wyborach.
- Interesować się polską historią i kulturą.
- Z szacunkiem podchodzić do polskiego hymnu narodowego oraz innych patriotycznych utworów.
- Rozmawiać z rodzicami na tematy patriotyczne i polityczne.
- Być dumnym z osiągnięć polskich naukowców i artystów.
Jakie wartości uznaje postać mówiąca w wierszu? Jakie prawdy głosi? Co pragnie poświęcić?
Najważniejszą wartością dla postaci mówiącej jest patriotyzm, gotowość poniesienia ofiary dla ojczyzny, którą nazywa świętą i kochaną. Dla ojczyzny pragnie poświęcić życie.
Jak myślisz, dlaczego proponowano, by hymn Krasickiego stał się hymnem narodowym?
Jest to jeden z najpiękniejszych utworów patriotycznych. W krótkiej formie zawiera się dużo treści. Argumentem za tym, by uczynić go hymnem narodowym, jest także wzniosły nastrój wiersza, jego powaga.
Określ przypadek gramatyczny formy „miłości”. Hymn ten można nazwać wierszem-apostrofą. Dlaczego?
Jest to wołacz. Przypadku tego używa się w zwrotach do kogoś lub czegoś, czyli w apostrofach. W przypadku Hymnu do miłości ojczyzny cały wiersz jest zwrotem do ojczyzny, jedną wielką apostrofą, składa się z ciągu zdań wykrzyknikowych.
Uzupełnij synonimami epitety użyte przez poetę. W jaki sposób ten zabieg pomaga zrozumieć stanowisko Krasickiego?
- święta (miłości) – najważniejsza, najwspanialsza
- kochanej (ojczyzny) – umiłowanej, drogiej
- (umysły) poczciwe – szlachetne, prawe, mądre, wykształcone, dojrzałe
- zjadłe (trucizny) – jadowite, trujące, gorzkie
- (pęta) niezelżywe – niehańbiące, chwalebne, sławetne, zaszczytne
- chwalebne (blizny) – sławetne, zaszczytne
- (rozkoszy) prawdziwe – rzeczywiste, autentyczne
Krasicki dobrał najmocniejsze, najbardziej wyraziste epitety. Czasami nawet trudne do zastąpienia, np. epitet „święta” w odniesieniu do „miłości” jest tak trafny, że inne określenia wydają się za słabe, zbyt mało nacechowane emocjonalnie. Jest to potwierdzeniem, że miłość do ojczyzny jest dla niego wartością numer jeden.
Jakich sławnych obrońców ojczyzny, wiernych ideałom Hymnu do miłości ojczyzny Krasickiego, chwalili poeci w swoich utworach? Przybliż sylwetkę jednego z bohaterów o „chwalebnych bliznach”.
Podajemy trzy przykłady! Wszystkie pochodzą z okresu powstania listopadowego.
Adam Mickiewicz, Reduta Ordona
Bohater utworu: Julian Konstanty Ordon
Streszczenie utworu:
Warszawa, jeden z końcowych epizodów powstania listopadowego (początek września1831 roku) – obrona reduty wolskiej (wału obronnego). Walka ta skończyła się przegraną Polaków. Z relacji świadka (adiutanta) wynika, że w czasie wysadzania ostatniej reduty, a jednocześnie prochowni, zginął dowódca wojsk powstańczych – Ordon.
Uwaga! Prawda historyczna!
Porucznik Ordon (1810–1886) w czasie wysadzenia wolskiej reduty został ciężko ranny, ale przeżył. Zanim bronił jednej z redut na Woli, brał udział w wielu walkach w powstaniu listopadowym (pod Dobrem, Wawrem, Dębem Wielkim i Iganiami, Tykocinem, Złotoryją i Ostrołęką). Po powstaniu emigrował do Drezna, a potem do Londynu. W okresie Wiosny Ludów walczył na Węgrzech pod dowództwem generała Bema. Zmarł dopiero 55 lat po powstaniu (popełnił samobójstwo).
Mickiewicz nie chciał kłamać, fałszować historii, ale sam w ogóle nie dojechał do Warszawy, by wziąć udział w powstaniu. Gdy pisał Redutę Ordona, opierał się na opowieści naocznego świadka tych zdarzeń – Stefana Garczyńskiego, który podobnie jak wielu Polaków, przekonany był wówczas o śmierci Ordona. Uczynił z Ordona bohatera, który wolał wysadzić redutę niż się poddać.
Adam Mickiewicz, Śmierć pułkownika
Bohater utworu: Emilia Plater (1806–1831).
Wychowywała się w bardzo patriotycznej rodzinie. Jej dziecięcym idolem był Tadeusz Kościuszko. Prócz normalnych przedmiotów – matematyki czy historii – uczyła się też jeździć konno i posługiwać bronią. Tak jak Mickiewicz dzieciństwo spędziła na Litwie. W roku 1830 zmarła jej matka. Gdy wybuchło powstanie listopadowe, na Litwie zaczęły się tworzyć ugrupowania partyzantów, które podejmowały walki z oddziałami wojska rosyjskiego. Także Emilia postanowiła włączyć się do walki. Ścięła włosy i w powstańczym mundurze, na czele zwerbowanych przez siebie ochotników ruszyła w kierunku Dyneburga. Hufiec jej składał się z 280 strzelców, kilkuset kosynierów i 60 jezdnych. Została mianowana na dowódcę I Kompanii Pierwszego Pułku Litewskiego.
Mimo złożenia broni przez gen. Chłapowskiego – jednego z przywódców powstania – Emilia Plater walczyła dalej. Postanowiła przedrzeć się bliżej Warszawy, ale ciężko zachorowała. Zabrali ją do swego majątku Abłamowiczowie. Wkrótce zmarła.
Jej imię nosiły kobiece oddziały pomocnicze wojska polskiego w czasie II wojny światowej (Platerówki).
Streszczenie utworu:
Poznajemy ostatnie momenty życia Emilii Plater. Nie znamy przyczyny jej śmierci. Początkowo nie wiemy nawet, że chodzi o dziewczynę – jest pokazana jako żołnierz, który życie poświęcił ideałom wyznaczonym przez bohaterów narodowych – Czarnieckiego i Kościuszkę. Również w momencie śmierci chce być żołnierzem – zgromadzono przy niej różne akcesoria wojskowe, broń oraz uprząż. Miejscowy lud opłakuje jej śmierć, traktuje ją jak bohatera. Rankiem pojawiają się na przeszpiegach Rosjanie, ale Emilia już nie żyje, a inni powstańcy zdążyli się ukryć.
Uwaga! Prawda historyczna!
Emilia nie umarła w ,,biednej chatce leśnika”, tylko w dworze szlacheckim, gdzie ukrywała się jako nauczycielka.
Juliusz Słowacki, Sowiński w okopach Woli
Bohater utworu: Józef Longin Sowiński (15 marca 1777 – 6 września 1831). Polski dowódca, który zginął w czasie powstania listopadowego w czasie obrony reduty na Woli w Warszawie.
Uwaga! Józef Sowiński był wychowankiem Szkoły Rycerskiej!
Chociaż początkowo był przeciwny powstaniu listopadowemu – przewidywał, że powstanie szybko upadnie – objął stanowisko dowódcy artylerii garnizonu warszawskiego. Ponieważ był inwalidą, nie uczestniczył w walkach. Ale na własną prośbę, w momencie zbliżania się wojsk rosyjskich do Warszawy, przejął dowodzenie obroną Woli, gdzie Rosjanie szykowali się do głównego uderzenia. Reduty broniło 1300 żołnierzy i 12 dział (Rosjanie skierowali do ataku aż 11 batalionów piechoty wspartych 76 działami), więc obrona ta nie miała w zasadzie żadnych szans. Broniąc jej, zginął także generał Sowiński.
Streszczenie utworu:
Sowiński broni ostatniego skrawka wolskiej reduty – małego kościółka, do którego już wtargnęli Rosjanie i namawiają polskiego dowódcę do przerwania obrony. Ten jednak nie zamierza się poddać.
Sowiński jest bohaterem nie tylko tego jednego posterunku, nie tylko dzielnicy Woli, gdzie trwa obrona, ale całej ojczyzny. Wobec silnych żołnierzy rosyjskich jawi się jako człowiek słaby fizycznie – ułomny, niepełnosprawny („z noga drewnianą”), stary (choć miał dopiero 54 lata!), ale silny psychicznie, odważny i waleczny.
Uwaga! Prawda historyczna!
Dokładne okoliczności śmierci Sowińskiego nie są znane.
Zobacz: