Ignacy Krasicki
Hymn do miłości ojczyzny
Święta miłości kochanej ojczyzny!
Czują cię tylko umysły poczciwe*!
Dla ciebie zjadłe* smakują trucizny;
dla ciebie więzy, pęta niezelżywe*!
Kształcisz* kalectwo przez chwalebne blizny,
Gnieździsz* w umyśle rozkoszy* prawdziwe!
Byle cię można wspomóc, byle wspierać,
nie żal żyć w nędzy, nie żal i umierać!
*poczciwy – szlachetny, prawy
*zjadłe – jadowite
*niezelżywe – niehańbiące
*kształcisz – zdobisz, upiększasz
*gnieździsz – utrwalasz
Czas powstania utworu
Utwór powstał w roku 1772 – pomiędzy pierwszym a drugim rozbiorem Polski. To czas, kiedy stronnictwo patriotyczne resztkami sił próbowało ratować kraj przez zaborcami. Działało wbrew znacznej części magnaterii i szlachty, która nie widziała niczego niebezpiecznego w układach z sąsiednimi mocarstwami. Jednym z obrońców Rzeczpospolitej był Ignacy Krasicki, który w wielu swoich utworach piętnował ciemnotę, egoizm, pijaństwo, zabobonność, pychę, chciwość, rozrzutność, służalczość, pieniactwo i awanturnictwo szlachty.
Hymn do miłości ojczyzny Ignacego Krasickiego był bardzo popularny w XVII i XIX wieku. Przez pewien czas utwór ten stał się nawet hymnem uczniów Szkoły Rycerskiej, słynącej z patriotyzmu, założonej przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1765 roku. Tekst hymnu zamieszczony był na drzwiach obok listy nazwisk uczniów zamieszkujących dany pokój. Dziś pieśń tę śpiewa się w czasie uroczystości przyjmowania kadetów do uczelni wojskowych.
Tytuł
Zdradza gatunek literacki oraz temat utworu. Gatunkiem jest hymn, czyli uroczysta, patetyczna, podniosła pieśń, skierowana do kogoś. Do tej pory hymny poeci kierowali najczęściej do bóstw lub bogów. Inaczej niż w hymnie Krasickiego, który skierowany jest do miłości ojczyzny. Miłość do kraju oraz wynikające z niej obowiązki to temat tego krótkiego hymnu.
Rodzaj liryki
Hymn do miłości ojczyzny jest przykładem liryki patriotycznej.
Postać mówiąca
Podmiotu mówiącego w wierszu nie da się wskazać po formach czasowników czy zaimków – ani razu poeta nie użył osobowej formy czasownika. Ale wiadomo, że Hymn do miłości ojczyzny musi kierować osoba, dla której ojczyzna jest świętością. Podmiot liryczny jest więc patriotą kochającym ojczyznę, zatroskanym o jej los.
Środki poetyckie
- Apostrofa, czyli zwrot do kogoś lub czegoś: „Święta miłości kochanej ojczyzny!”
Adresatem tej apostrofy jest miłość ojczyzny – uczucie, abstrakcja, wzniosłe pojęcie. Postać mówiąca identyfikuje się z grupą „umysłów poczciwych” – ludzi szlachetnych, prawych, patriotów, dla których sprawy ojczyzny są bardzo ważne.
- Anafora (rozpoczęcie kilku wersów od takich samych słów): „dla ciebie”.
- Powtórzenia: „nie żal”.
- Bardzo dużo epitetów: święta (miłości), kochanej (ojczyzny), (umysły) poczciwe, zjadłe (trucizny), (pęta) niezelżywe, chwalebne (blizny), (rozkoszy) prawdziwe.
Przesłanie wiersza
Obowiązki wobec kraju. Obywatel ma obowiązek służyć ojczyźnie, być gotowym na największe poświęcenia: życie w nędzy, śmierci. Dla prawdziwych patriotów nie są to trudne obowiązki, lecz zaszczyt. Prawdziwy Polak przyjmie je z godnością i dumą. Patriotyzm wymaga ponoszenia ofiar i znoszenia cierpień dla własnego kraju. Świadectwami patriotyzmu są: rany („kalectwo”) zadane w walce, śmierć („zjadłe trucizny”).
Nastrój wiersza
Wzniosły, poważny, uroczysty (patetyczny).
Budowa wiersza
- wiersz ma budowę stychiczną, czyli nie jest podzielony na strofy
- składa się z ośmiu wersów
- napisany jest jedenastozgłoskowcem ze średniówką
- po piątej sylabie
- ma regularną budowę i jest rytmiczny
- rymy są dokładne, żeńskie, nieparzyste (abababcc).
Jak rozpoznać hymn
- Często wskazówką jest już tytuł: większość znanych hymnów zawiera w tytule słowo: hymn, ewentualnie pieśń, np. Hymn o miłości świętego Pawła.
- Po tematyce: ma charakter pochwalny, sławi Boga lub jakieś zjawisko, wartość, np. miłość, patriotyzm (jak w tym przypadku – ojczyznę). Może też wychwalać jakieś wydarzenia historyczne, dzieje narodu (np. hymn narodowy).
- Po uroczystym charakterze: pisany jest zwykle w podniosłym, patetycznym stylu, zawiera takie środki stylistyczne, jak np. apostrofy (bezpośredni zwrot do osoby lub zjawiska – w tym przypadku do ojczyzny), wyliczenia, anafory (powtórzenia wyrazów na początku wersów).
- Pewną wskazówką może być to, że hymn jest pieśnią, a więc to utwór wierszowany, na ogół melodyjny, rytmiczny, często rymowany. Niekiedy jednak rytm zawdzięcza powtórzeniom, wyliczeniom, nie rymom. Nie ma ścisłego wzorca, jak np. sonet. Zdarzają się hymny podzielone na strofy albo jedynie na wersy. Współczesne hymny niekiedy rezygnują nawet z rytmu.
Czy wiesz, że…
- Gatunek ten wywodzi się ze starożytnej Grecji. Początkowo hymny były poświęcone bogom i bohaterom, potem zaczęły też dotyczyć tematyki etycznej, filozoficznej.
- Hymny często przeznaczone były do śpiewania (w końcu są rodzajem pieśni).
- Wiersz ma budowę stychiczną, czyli nie jest podzielony na strofy;
- Składa się z ośmiu wersów;
- Napisany jest jedenastozgłoskowcem ze średniówką po piątej sylabie;
- Ma regularną budowę i jest rytmiczny;
- Rymy są dokładne, żeńskie, nieparzyste (abababcc).
Zobacz:
36. Scharakteryzuj pisarstwo Ignacego Krasickiego – gatunki, tematy, bohaterowie.
Jaki liryczny utwór Krasickiego uważa się za wyraz patriotyzmu?
Przedstaw dwie powstałe w oświeceniu pieśni, które pełniły rolę hymnów