- Pareneza dosłownie oznacza pouczenie.
- Literatura parenetyczna to literatura propagująca wzory postępowania, ideały modne i uznawane w danej epoce.
- Wzorce parenetyczne to wzory osobowe, postacie godne naśladowania, skupiające cechy wzorowe, pożądane, idealne.
Literatura średniowieczna zarysowuje portrety: idealnego władcy, rycerza i ascety. To utwory parenetyczne decydują o dydaktycznym charakterze epoki, lecz nie są charakterystyczne tylko dla epoki średniowiecza. W renesansie spotkamy następne wzorce: dworzanina, ziemianina, patrioty, późniejsze epoki także obfitują w dzieła pouczające odbiorcę, jak ma postępować. Późniejsze epoki także obfitują w dzieła pouczające odbiorcę.
Warto wspomnieć także o postawie św. Franciszka z Asyżu. To także wzór parenetyczny – model wiary radosnej, pełnej miłości do bliźnich, do natury, do świata. Można zaryzykować twierdzenie, że jest to swoisty wariant wzoru świętego, uniwersalny, wciąż aktualny – kontynuowany np. przez współczesnego nam ks. Jana Twardowskiego w jego poezji.
Wzorce parenetyczne (godne naśladowania postacie literatury)
Wzór władcy
Przykłady:
- król Karol Wielki;
- król Artur;
- Bolesław Chrobry;
- Bolesław Krzywousty.
Jest mądry, pobożny, odważny, waleczny, dumny, przebiegły, ale i miłosierny dla poddanych.
Wzór świętego
Przykłady:
- święty Aleksy;
- święty Jerzy walczący ze smokiem;
- święty Szymon Słupnik;
- święta Kinga.
Charakteryzują ich: pobożność, dążność do ubóstwa, umartwiania ciała, poświęcenie myśli Bogu, pragnienie rezygnacji z dóbr doczesnych i medytacji.
Wzór rycerza
Przykłady:
- Roland z Pieśni o Rolandzie;
- Tristan z Dziejów Tristana i Izoldy;
- bohaterowie Opowieści okrągłego stołu, np. Lancelot.
Jest pobożny, honorowy, wierny kodeksowi rycerskiemu: Bogu, władcy i damie swego serca; szlachetny, odważny, waleczny; dąży do mistrzostwa w rycerskim rzemiośle.
Zobacz:
Jakie wzorce parenetyczne propaguje literatura średniowiecza?
Pieśń o Rolandzie – Scharakteryzuj postać Karola Wielkiego jako wzór doskonałego władcy
Scharakteryzuj postacie Karola Wielkiego i króla Marka – dwa wzory doskonałego władcy.
Pieśń o Rolandzie – Scharakteryzuj postać Karola Wielkiego jako wzór doskonałego władcy