- Mit o Prometeuszu, który poświęcił się dla ludzkości, wykradając bogom z Olimpu ogień.
- Mit o Ikarze i Dedalu, praktycznym wynalazcy, i idealiście Ikarze, który leciał zbyt blisko słońca, stopił wosk swoich sztucznych skrzydeł i spadł.
- Mit o Syzyfie skazanym na wieczne wtaczanie głazu, który przy samym szczycie znów spadał – stąd pojęcie syzyfowej pracy.
- Mit o Narcyzie, który zachwycił się własną urodą.
- Mity o Korze i Demeter.
- Mit o jabłku niezgody i pięknej Helenie.
- Mit o kowalu Hefajstosie i jego żonie Afrodycie.
- Mit o Apollu i Marsjaszu, który ośmielił się współzawodniczyć z bogiem.
- Mit o labiryncie i Tezeuszu, któremu udało się z niego wyjść dzięki podarowanemu mu przez Ariadnę kłębkowi nici.
- Mit o Pigmalionie zakochanym w stworzonej przez siebie rzeźbie kobiety.
- Mit o śpiewaku trackim Orfeuszu, który poszedł do podziemi po swoją żonę Eurydykę.
- Mit o Amorze i Psyche.
- Mit o Niobe, która straciła swoje dzieci z powodu własnej pychy.
Apollo i Marsjasz
W mitach znajdziemy wiele scen, w których bogowie stają do zawodów z ludźmi. Przykładem może być współzawodnictwo Apolla, boga śpiewaków i poetów, z Marsjasem, który wyjątkowo pięknie grał na cytrze. Jego muzyka była rzeczywiście piękna, nie mogła się jednak równać z tą, jaką Apollo wydobywał ze swej cudownej cytry. Sędziujący pasterze i pasterki przyznali zwycięstwo bogu, a wtedy ten przywiązał do drzewa pokonanego Marsjasza i żywcem obdarł go ze skóry.
Do tego mitu nawiązał Zbigniew Herbert w swoim wierszu Apollo i Marsjasz.
Poeta trochę inaczej widzi pojedynek, według niego ten właściwy
odbywa się pod wieczór
gdy jak już wiemy
sędziowie
przyznali zwycięstwo bogu
Marsjasz wyje z bólu, a Apollo jest wstrząsany „dreszczem obrzydzenia”. Prawda jest w krzyku pokonanego – to on sprawia, że słowik kamienieje, a drzewo jest zupełnie siwe. To, co nie mieściło się w głowach starożytnym, tzn. opisywanie prawdy, cierpienia, ludzkiej niedoskonałości – w XX w. stało się nową dziedziną sztuki.
Labirynt metaforą ludzkiego losu
Labirynt został zbudowany przez genialnego budowniczego Dedala na polecenie króla Krety – Minosa. Władca umieścił w nim swego syna – potwornego Minotaura. Ateńczycy mieli obowiązek corocznie oddawać siedem dziewcząt i siedmiu chłopców na żer Minotaurowi. Od tego haraczu uwolnił Ateny Tezeusz. Zakochana w nim królewna kreteńska Ariadna dała mu kłębek nici, której koniec bohater przywiązał przy wejściu do labiryntu. Dzięki nici, po zabiciu potwora, bezpiecznie wyszedł z pułapki. Wszyscy znamy powiedzenie: nić Ariadny (wskazówka, rada pomagająca wyjść z trudnej sytuacji).
Pojęcie labiryntu ma dziś dla nas znaczenie symboliczne. Labirynt to przestrzeń nieprzyjazna człowiekowi, gmatwanina ścieżek (przejść, wydarzeń, sytuacji, korytarzy, słów…). To przestrzeń pełna pułapek, wymagająca podejmowania decyzji, pokonania strachu. Takim labiryntem bywa w literaturze miasto, często mówi się o otaczającym nas świecie jako o labiryncie.
Pigmalion i Galatea
To jeden z piękniejszych mitów mówiących o miłości. Król Cypru, który wolał rzeźbić, zamiast rządzić, stworzył posąg tak pięknej kobiety, że zakochał się w nim bez pamięci. Wiedząc o beznadziejności uczucia do marmurowego posągu, cierpiał bardzo, aż zlitowała się nad nim bogini miłości, Afrodyta, która ożywiła posąg. Kobieta, która otrzymała imię Galatea, została żoną Pigmaliona.
Orfeusz i Eurydyka
On był synem muzy Kaliope i króla Tracji; tak pięknie potrafił grać na lutni (niekiedy uważa się go za wynalazcę muzyki!), że wszystko, co żyło, zbierało się wokół, by go słuchać. Ona była jego ukochaną żoną, nimfą drzewną, która zmarła ukąszona przez żmiję. Zrozpaczony Orfeusz zrobił coś, na co niewielu by się odważyło – poszedł do Hadesu. W jego muzyce zasłuchał się Charon, zasłuchał Cerber, a wzruszony Hades obiecał oddać Eurydykę.
Był tylko jeden warunek – Orfeusz miał nie oglądać się za siebie. Niestety, śpiewak tak bardzo pragnął spojrzeć na ukochaną… Stracił ją na zawsze. Sam błąkał się potem po świecie, śpiewając o swej rozpaczy. Różne wersje mitu odmiennie przedstawiają okoliczności jego śmierci. Podobno zginął z powodu gniewu Dionizosa rozszarpany przez rozszalałe bachantki. Inni twierdzą, że zabił go Zeus za ujawnianie tajemnic bogów.
Narcyz – czy tylko symbol zapatrzenia w siebie?
Bohater tego mitu, ujrzawszy raz w lustrze wody odbicie własnej twarzy – pokochał sam siebie. Tak ukarała go Afrodyta za wzgardzenie uczuciem nimfy Echo. Miłość do samego siebie doprowadziła bohatera do rozpaczy, a potem do śmierci. Narcyz – symbol próżności,
skupienia jedynie na sobie.
Eros i Psyche
Jeden z ulubionych tematów rzeźbiarzy i malarzy późniejszych epok. Według mitu uroda Psyche sprawiała, że poddani tej królewny zapominali o Afrodycie. Bogini rozkazała, by Eros ukarał dziewczynę, wzbudzając w niej miłość do najbrzydszego potwora. Tyle że bożek miłości sam się zakochał, ujrzawszy piękność królewny… Odwiedzał ją tylko nocą, ale ciekawość Psyche sprawiła, że królewna zapaliła lampę. Jej ukochany zniknął. Wiele musiała potem wycierpieć, zanim Zeus ulitował się nad kochankami.
Niobe – ukarana za pychę
Mit o tej bohaterce ostrzegał, by nie wynosić się ponad bogów. Niobe – matka siedmiu synów i siedmiu córek – uważała się za lepszą od Latony, która urodziła tylko Apollina i Artemidę. Boskie dzieci znieważonej Latony zabiły potomstwo Niobe, której imię stało się synonimem matki rozpaczającej po stracie dzieci.
Uwaga!
Mity powstają także dziś, tworzą je np. środki masowego przekazu lansujące pewne schematy zachowań. Oto niektóre z nich:
- mit człowieka sukcesu, który zdobył pieniądze i szczęście,
- mit równego gościa – człowieka zawsze lojalnego wobec swojej grupy,
- mit łatwej i szybkiej miłości itp.
Wszyscy bogowie otrzymali od Rzymian drugie imię:
- Zeus – Jowisz,
- Eros – Amor,
- Afrodyta – Wenus,
- Atena – Minerwa,
- Ares – Mars,
- Hermes – Merkury,
- Apollo – Febus,
- Artemida – Diana,
- Dionizos – Bachus,
- Hefajstos – Wulkan,
- Hera – Junona,
- Pan – Faun.
Zobacz:
Odys i Prometeusz – jedni z najważniejszych bohaterów mitologicznych
Na czym polega uniwersalizm mitów. Omów na wybranych przykładach.
Dlaczego po zimie przychodzi wiosna? Jak mitologia wyjaśnia następstwo pór roku?