Odys i Prometeusz – jedni z najważniejszych bohaterów mitologicznych.
Komentarz
Po pierwsze, trzeba odpowiedzieć na pytanie, kim są bohaterowie, krótko ich zaprezentować. Po drugie – odpowiedzieć na pytanie, dlaczego są tak ważni, po trzecie w końcu – warto wskazać utwory literackie, które nawiązują do tych bohaterów; wypadałoby także wskazać kontynuatorów postaw Odysa i Prometeusza znanych Ci z wierszy, dramatów i powieści. Okazuje się więc, że lanie wody może się zupełnie nie sprawdzić.
.
Jak zacząć?
Zacznij od własnych refleksji na temat tych dwóch bohaterów.
Przykład I
Odys i Prometeusz to ważni bohaterowie mitów. Dzięki pierwszemu z nich dowiedzieliśmy się czym jest dobrowolna ofiara złożona dla innych, odpowiedzialność za los drugiego człowieka, altruizm. Drugi pokazał z kolei, czym jest ludzkie życie – długą, męczącą wędrówką, w której często towarzyszą nam zniechęcenie, gorycz czy nawet wściekłość. Pokazał nam także, jak ważny jest cel tej podróży (trzeba go mieć). Obaj zasługują na podziw, choć każdy z innego względu.
Przykład II
Pozornie obaj bohaterowie nie mają ze sobą nic wspólnego – jeden z nich jest tytanem, drugi zwykłym śmiertelnikiem. Mają inne cele i inne powołanie; zupełnie różna jest ich rola w kulturze. Łączy ich mądrość, spryt i doświadczenie – Prometeusz wykradł ogień z rydwanu boga słońca Heliosa, co na pewno nie było zadaniem łatwym i wymyślił świetny podstęp związany ze składaniem ofiar bogom – dzięki niemu mięso zabijanych zwierząt ludzie mogli spokojnie spożywać, zamiast oddawać bogom, na co liczyli mieszkańcy Olimpu. Drugi jest pomysłodawcą projektu, który przyczynił się do zwycięstwa Greków w wojnie (mowa oczywiście o koniu trojańskim), jemu udało się odnaleźć Achillesa ukrytego wśród córek Likomedesa. Ponadto cała Odyseja pełna jest (śmiesznych czasem) podstępów króla Itaki, dzięki którym udaje mu się wyjść cało z licznych opresji.
.
Co w rozwinięciu?
I. Prezentacja postaci
Tytan, który ulepił człowieka z gliny zmieszanej ze łzami i dał mu duszę z ognia niebieskiego. To największy dobroczyńca ludzkości – człowiek początkowo był istotą słabą i niezbyt rozgarniętą. Prometeusz wykradł dla swoich podopiecznych ogień i nauczył ich przygotowywania posiłków, łapania zwierzyny, odróżniania roślin jadalnych od niejadalnych, garncarstwa itd. Był przeciwny otwieraniu puszki, którą przyniosła Pandora, piękna kobieta wykonana w warsztacie Hefajstosa. Był niezadowolony, gdy jego naiwny brat zainteresował się tą zachwycającą istotą. Przeczuwał, że jest to podstęp bogów zazdrosnych o rosnący spryt i potęgę ludzi. Oczywiście, miał rację – z puszki przyniesionej przez Pandorę wyfrunęły rozmaite choroby i nieszczęścia, które rozprzestrzeniły się po wolnym od nich do tej pory świecie. Jego imię znaczyło przecież tyle, co przezorny, przewidujący.
Prometeusza spotkała straszna kara – został przykuty do skał Kaukazu, gdzie codziennie sęp wydziobywał mu (wciąż odrastającą) wątrobę. Po wielu latach uwolnił go Herakles.
Władca Itaki, mąż Penelopy i ojciec Telemacha, jeden z ważniejszych bohaterów wojny trojańskiej. Zasłynął jako dobry doradca, mądry i przebiegły taktyk. Jemu polecano załatwianie spraw trudnych, wymagających wielkiego sprytu, np. odszukanie ukrytego przez Tetydę Achillesa – od udziału herosa w walce zależały losy wojenne Greków. Długi czas spędzony na wojnie, a potem trwający 10 lat powrót do domu sprawiły, że po powrocie do Itaki zastał królestwo splądrowane przez zalotników Penelopy, żonę dzielnie odpierającą ich coraz silniejsze ataki i namowy, zaś syn, który w momencie wyruszenia Odyseusza pod Troję był dzieckiem, stał się dorosłym mężczyzną. Kolejne trudne zadanie stojące przed bohaterem to przepędzenie zalotników i udowodnienie, że on jest władcą wyspy i mężem Penelopy.
II. Dlaczego ci bohaterowie są tak ważni?
Od imienia Prometeusza utworzono bardzo ważne pojęcie, określające pewną postawę życiową.
Prometeizm (postawa prometejska) to: humanitaryzm, bezinteresowna miłość do ludzi, gotowość do poświęceń i najwyższych nawet ofiar. Człowiek decydujący się na takie poświęcenie często działa samotnie, spotyka się z niezrozumieniem społeczeństwa, a nawet z szykanami. Tak jak Prometeusz, nie może spodziewać się zaszczytów ani uwielbienia – powinien być raczej gotowy na cierpienie, walkę z samym sobą i z licznymi przeciwnościami.
Uwaga! Jednym z elementów tej postawy może być tzw. bunt prometejski – motywowane miłością do ludzi wystąpienie przeciwko władzy czy największym świętościom. Często jest to bunt przeciwko Bogu.
Buntownicy prometejscy w literaturze
Przywołaj następujących bohaterów:
- Konrada – największego buntownika w literaturze polskiego romantyzmu. Podejmuje prometejską walkę z Bogiem, bo nie może pogodzić się z cierpieniem swojego zniewolonego narodu. Chciałby otrzymać od Boga rząd dusz, lecz jego ambitne plany kończą się właściwie fiaskiem. Wedle wielu interpretatorów i badaczy III cz. Dziadów nie mogło być mowy o zwycięstwie, bo Konradem w dużej mierze nie kierował altruizm, lecz pycha.
- Osobę przemawiającą w imieniu ludzkości w Dies irae Jana Kasprowicza – utożsamianą zwykle z naszym praojcem Adamem. Oskarża Boga, że światem wcale nie rządzi dobro. Ludziom na nim żyjącym towarzyszą stale strach i ból. Człowiek czuje się nieszczęśliwy i samotny; na pomoc Boga czy wstawiennictwo Chrystusa nie może liczyć. To bolesna skarga i zarazem bardzo ostre oskarżenie Stwórcy: (…) przez grzech Twój; Boże… ginę… ginę…
- Osobę mówiącą w hymnie Jana Kasprowicza Święty Boże, Święty Mocny, która buntuje się, że na świecie panuje tyle zła, głód, nędza i inne nieszczęścia. Oskarża Boga o obojętność na ludzki los, nieczułość i swego rodzaju zimne okrucieństwo:
A Ty, o Święty!/ A Ty, o Mocny!/ Ty Nieśmiertelny, / proch gwiazd przesypuj w swej klepsydrze złotej/ i płódź żywoty,/ aby tak klęły jak ja, / aby płakały jak ja.
- Osobę mówiącą w Przesłaniu pana Cogito – okazuje się, że bunt może być sposobem na przetrwanie wyniszczających czasów totalitaryzmu. Pan Cogito jest zdecydowanym przeciwnikiem zła i przemocy, podstaw, na których opiera się ten system. Ten utwór Zbigniewa Herberta został uznany za dekalog moralny ludzi żyjących w totalitaryzmie komunistycznym. Mowa jest w nim o konieczności zachowania postawy wyprostowanej – szansą na ocalenie godności jest bunt przeciwko metodom stosowanym przez twórców tego systemu, odwaga, pogarda dla szpicli, zachowanie wiary w wyznawane przez siebie wartości.
Odyseusza, który jest z kolei symbolem podróżnika, wędrowca wytrwale zmierzającego do upragnionego celu (symbolem takiego celu stała się jego rodzinna Itaka). Temat podróży – metafory ludzkiej egzystencji (dziś to już wytarta przenośnia, do której jesteśmy przyzwyczajeni) pojawia się także w Biblii – tam życie człowieka rozumiane jest m. in. jako wędrówka do Boga, przybliżanie się do celu, jakim jest osiągnięcie zbawienia.
Długa podróż Odyseusza jest swego rodzaju próbą – nie tylko siły ducha i umiejętności radzenia sobie z przeciwnościami, ale także wytrwałości w dążeniu do celu. Ta podróż uczy Odysa przebiegłości, rozwagi oraz świadczy o jego wierności rodzinie. Rozmaitym próbom sprawdzającym wytrwałość i odporność na stres poddawany jest człowiek podczas jego życia – wędrówki.
Długa podróż i rozłąka z rodziną to dla Odyseusza nie tylko okazja do poszerzenia horyzontów i poznania pięknych kobiet; często to męka, gehenna. Podczas tych dziesięciu lat traci wielu towarzyszy, do których był przywiązany.
Podróż w literaturze spełnia bardzo ważną rolę – uczy, poszerza horyzonty, pozwala dowiedzieć się więcej o sobie i o otaczającym świecie, jest sprawdzianem umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach i szansą zdobycia ważnych doświadczeń. Często kończy się przemianą bohatera i wyrobieniem sobie nowego światopoglądu czy odkrycia nowej filozofii życiowej.
Przywołaj następujące utwory:
– Kandyda Woltera
– Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki Ignacego Krasickiego
– Podróże Guliwera Jonathana Swifta
– Kordiana Juliusza Słowackiego
Ważne dzieła, dla których inspiracją była postać Odyseusza
– Ulisses Jamesa Joyce’a
– Odys Leopolda Staffa
– Itaka Konstandinosa Kawafisa
Ważne dzieła, dla których inspiracją był bunt prometejski:
– Trupięgi Bolesława Leśmiana
– Dusiołek Bolesława Leśmiana
– Przesłanie pana Cogito Zbigniewa Herberta
– Stary Prometeusz Zbigniewa Herberta
– Campo di Fiori Czesława Miłosza
Jak zakończyć
Po prostu powróć do tezy zawartej w temacie.
Przykład:
Okazuje się, że rzeczywiście – Odyseusz i Prometeusz to bardzo ważni bohaterowie, bez których trudno byłoby wyobrazić sobie współczesną kulturę.
Obaj mogą być dla nas wzorami – metodą małych kroków, codziennie po trochu, możemy przejmować cząstki ich ideałów. Gdybym miał w tej chwili wybrać któregoś z nich jako wzór, który będzie mi towarzyszył przez całe życie, nie umiałbym podjąć tej decyzji. Myślę jednak, że większość współczesnych ludzi wybrałaby sprytnego, zaradnego, pomysłowego Odysa. Dziś nazwano by go człowiekiem kreatywnym. Gdyby żył w XXI wieku, byłby może świetnym copywriterem, scenarzystą czy dyrektorem świetnie prosperującej firmy.
Zobacz:
https://aleklasa.pl/gimnazjum/c268-prace-pisemne/praca-domowa-jezyk-polski/pytanie-wyjasnij-na-czym-polega-postawa-prometejska-skad-wywodzi-sie-prometeizm