Biografia Odyseusza
- Imię: Odyseusz lub Odys, łacińskie – Ulisses. Jego imię – szczególnie rzymskie: Ulisses – symbolizuje przebiegłość. Kiedy trzeba, bohater ten ucieka się do podstępu, a nawet kłamie.
- Odyseusz był królem Itaki, mężem wiernej Penelopy. Nie chcąc brać udziału w wojnie trojańskiej udaje obłąkanego, jednak jego podstęp zostaje odkryty. Z żalem opuszcza swą żonę oraz narodzonego właśnie syna Telemacha i wraz z innymi królami greckimi udaje się pod Troję.
- Przez dziesięć lat wojny daje się poznać jako dzielny wojownik. Przewodzi poselstwu usiłującemu wymóc na Trojanach oddanie Heleny Trojańskiej (wątek wykorzystany przez Jana Kochanowskiego w Odprawie posłów greckich).
- Dzięki jego pomysłowi z drewnianym koniem, w środku którego ukryli się najmężniejsi wojownicy, Grecy wreszcie odnoszą zwycięstwo. Po zdobyciu miasta, Odys na czele 12 obładowanych kosztownościami statków, rusza w drogę powrotną. Naraża się jednak Posejdonowi i nie będzie miał przychylnych wiatrów. Jego wędrówka do domu będzie trwać aż dziesięć lat…
Odyseusz jako reprezentant postaw i problemów ponadczasowych
- człowiek wobec rodziny, którą trzeba pozostawić z różnych przyczyn (wojna, ważny wyjazd, np. w poszukiwaniu pracy, dłuższa delegacja służbowa);
- człowiek wobec wojny, w której trzeba wziąć udział;
- człowiek wobec fatum (mimo wielu niepowodzeń Odyseusz nie poddaje się, wciąż pokonuje nowe trudności, choć wie, że jego walka może zakończyć się niepowodzeniem);
- człowiek – podróżnik (homo viator), jego postawa wobec świata (czy jest on przyjaźnie nastawionym turystą szanującym prawa mieszkańców, których jest gościem, czy dewastatorem kultury innych narodów?);
- człowiek pozbawiony wszystkiego: domu, przyjaciół, majątku, który po latach powraca do ojczyzny;
- człowiek-każdy; jego zmagania z przeciwnościami losu i przygody podczas wędrówki pełnej niebezpieczeństw to zmaganie się z tym, co przyniesie życie.
Odyseusz jako reprezentant postaw i problemów ponadczasowych
- człowiek wobec rodziny, którą trzeba pozostawić z różnych przyczyn (wojna, ważny wyjazd, np. w poszukiwaniu pracy, dłuższa delegacja służbowa);
- człowiek wobec wojny, w której trzeba wziąć udział;
- człowiek wobec fatum (mimo wielu niepowodzeń Odyseusz nie poddaje się, wciąż pokonuje nowe trudności, choć wie, że jego walka może zakończyć się niepowodzeniem);
- człowiek – podróżnik (homo viator), jego postawa wobec świata (czy jest on przyjaźnie nastawionym turystą szanującym prawa mieszkańców, których jest gościem, czy dewastatorem kultury innych narodów?);
- człowiek pozbawiony wszystkiego: domu, przyjaciół, majątku, który po latach powraca do ojczyzny;
- człowiek-każdy; jego zmagania z przeciwnościami losu i przygody podczas wędrówki pełnej niebezpieczeństw to zmaganie się z tym, co przyniesie życie.
Z kim można zestawić Odyseusza?
Spryciarze
Jego imię – szczególnie rzymskie: Ulisses – symbolizuje przebiegłość. Kiedy trzeba, ucieka się do podstępu, a nawet kłamie. Odyseuszowego ducha fortelu odnajdziemy w wielu postaciach literackich. W utworach z różnych epok i różnych krajów.
- Genialnym spryciarzem jest Marchołt, bohater ludowych opowieści i średniowiecznej literatury apokryficznej oraz utworu Jana z Koszyczek pt. Rozmowy, które miał Król Salomon mądry z Marchołtem grubym a sprosnym.
- Sancho Pansa z powieści Cervantesa to także wcielenie zdrowego rozsądku.
- Kolejny tego typu bohater to Kubuś Fatalista z utworu Denisa Diderota pt. Kubuś Fatalisa i jego pan.
- O Onufrym Zagłobie jego towarzysze broni z podziwem mówią wprost: to prawdziwy Ulisses!
- Dzielny wojak Józef Szwejk, bohater Przygód dobrego wojaka Szwejka Jaroslava Haška, podobnie jak Odyseusz broni się przed pójściem na wojnę, udając wariata.
Podróżnicy
- Eneasz – główny bohater Eneidy Wergiliusza, uciekinier z płonącej Troi, tułacz, gość królowej Dydony, wreszcie założyciel Rzymu.
- Dante – autor i bohater Boskiej komedii, tułacz po zaświatach: piekle, czyśćcu i raju.
- Don Kichot – bohater powieści Cervantesa, szlachcic XVII wieku. Wyruszył, by walczyć ze złem, w mniemaniu, że jest błędnym rycerzem.
- Robinson Crusoe – najsłynniejszy rozbitek, gospodarz bezludnej wyspy.
- Faust – wędrowiec w czasie i przestrzeni, który za wieczną młodość i możliwość podróży oddał życie diabłu.
- Pielgrzym – bohater i podmiot liryczny Sonetów krymskich Adama Mickiewicza.
- Leopold Bloom – współczesny Odys z powieści Jamesa Joyce’a – Ulisses. Jego wielka wędrówka trwa osiemnaście godzin, przestrzenią jest Dublin początku wieku XX.
Postacie utworu
Zawsze wierni Odysowi
- żona Penelopa
- syn Telemach
- sługa Eumajos
- niewolnica Eurykleja
- pies Argos
Ponadto
- Kirke – czarodziejka, jego kochanka, matka jego syna Telegonosa
- Telegonos – syn, według jednej z wersji mitu – ojcobójca
- Kalipso – nimfa, jego kochanka przez lat siedem
- Nauzykaa – córka króla Feaków, Odyseusz stał się jej pierwszą miłością
- Atena – bogini madrości, sprawiedliwej wojny, jego opiekunka
- Posejdon – bóg wód, jego prześladowca
Charakterystyka Odyseusza
- Odyseusz to najsłynniejszy z wodzów wojny trojańskiej, który umiał pokonać krytyczne momenty inteligencją i odwagą.
- Jest uosobieniem sprytu i przemyślności, które często okazują się bronią skuteczniejszą niż potęga wojskowa. Reprezentuje bunt człowieka przeciw bogom, wiarę we własną moc. Jest symbolem podróżnika, bohatera poznającego tajemnice świata.
- Znaki szczególne: szrama na udzie (gdy jako młody chłopak gościł u dziadka ze strony matki, Autolikosa, słynnego złodzieja, w czasie polowania dzik zranił go w udo).
- Umiejętności: wojowanie, żeglowanie.
- Mocne strony: wytrwały, dzielny, sprytny, dyplomata, świetny mówca, doskonały gawędziarz, dobry doradca, człowiek mądry i przebiegły.
- Słabe strony: kobieciarz, pyszny.
- Zainteresowania: ciekawość świata i ludzi – Odyseusz jest otwarty, towarzyski, chętnie opowiada o swoich przygodach oraz poznaje zwyczaje mieszkańców innych krajów.
Odyseusz to także:
- bohater działający w przebraniu;
- człowiek dokonujący sprawiedliwej zemsty;
- człowiek, o którego losach decydują bogowie.
Skojarz
Odyseusz jest również bohaterem Iliady. To on swymi płomiennymi mowami dodawał odwagi walczącym Grekom. Był też jednym z posłów wysłanych do Achillesa, aby nakłonić go do wzięcia udziału w bitwie.
Uwaga
Podróż, wędrówka – symbolizuje życie, ludzki los. A zatem droga to także metafora przemijania. Jesteśmy, istniejemy – bo, jak każdy wędrowiec, zmagamy się z czasem i przestrzenią. Trudno rozstrzygnąć, co ważniejsze: cel, do którego dążymy, czy sama droga.
Dziś słowo „Odyseja” ma także znaczenie przenośne: długa, obfitująca w niebezpieczne i niezwykłe przygody, wędrówka.
Zobacz:
Charakterystyka wybranego rycerza starożytnego (Hektor, Achilles, Odyseusz)