Kim jest Odyseusz?
Wielu uważa go za najsławniejszego herosa starożytności. Homer – uczynił go bohaterem swoich eposów: Iliady, a przede wszystkim Odysei.
Odyseusz należał do najważniejszych uczestników wojny trojańskiej (tej o piękną Helenę), był znany z odwagi, waleczności, a zwłaszcza pomysłowości. To dzięki niemu Grecy zdobyli oblegane przez 10 lat miasto! Po zakończonej zwycięstwem wojnie Odyseusz, przez Rzymian nazywany Ulissesem, wyjątkowo długo wracał do domu. O jego przygodach opowiada drugi z wymienionych eposów Homera. Słowo odyseja występuje zresztą do dziś jako określenie długiej wędrówki obfitującej w przygody (jeden z najsłynniejszych filmów science fiction, w reż. Stanleya Kubricka, nosi tytuł 2001: Odyseja kosmiczna).
Uwaga! Odyseusz zwany jest też Odysem, Ulissesem.
Wiek:
Nie jest dokładnie określony, najprawdopodobniej około czterdziestu lat.
Wygląd:
Postawny, przystojny mężczyzna. Uwaga! Może zmieniać swój wygląd. Potwierdzono, że kilkakrotnie wydawał się spotkanym osobom na przemian starym człowiekiem, brzydkim nędzarzem, ale też pięknym młodzianem. Istnieje przypuszczenie, że za zmiany wyglądu poszukiwanego odpowiedzialna jest bogini Atena.
Cechy charakteru:
Wytrwały, sprytny, podejrzliwy, bardzo inteligentny, ciekawy świata, bezlitosny wobec swoich wrogów, odważny.
Adres, imię ojca, imię matki…
Odyseusz urodził się na Itace, wyspie u zachodnich wybrzeży Grecji, jako syn króla Laertesa i jego żony Antiklei.
Po licznych podróżach, które odbył w młodości, przejął od ojca tron Itaki i postanowił się ożenić. Początkowo chciał poślubić piękną Helenę, ale zrezygnował z tego zamiaru, gdy zorientował się, jak wielu jest kandydatów do jej ręki – ponoć aż 72! Odyseusz pojął za żonę jej kuzynkę Penelopę, która wkrótce urodziła mu synka Telemacha.
Co łączy Odyseusza z pacyfistami?
Udawał szaleńca, żeby nie iść na wojnę! Jak widać, antyczny heros niekoniecznie musiał marzyć o zabijaniu wrogów. Dziś wielu by się z nim zgodziło… Odys chciał zostać w domu z Penelopą i małym Telemachem, jednak gdy jego podstęp został odkryty, pogodził się z tym co nieuniknione i wyruszył pod Troję. Musiał pomóc w odzyskaniu pięknej Heleny, żony króla Menelaosa, którą porwał królewicz trojański Parys. W czasie wojny Odyseusz okazał się wyjątkowo skutecznym dowódcą. Wysyłano go wszędzie tam, gdzie sytuacja wymagała zdolności krasomówczych i umiejętności przekonywania. To on na przykład pogodził Agamemnona i Achillesa, którzy pokłócili się o niewolnicę.
Jak Odyseusz odnalazł Achillesa?
Czy znasz takie filmy jak Pół żartem, pół serio czy Tootsie? Pomysł z przebraniem mężczyzny za kobietę jest starszy niż sądzisz. Właśnie tak chciała ukryć swego syna Achillesa boginka morska Tetyda. Przebrała go za dziewczynę i umieściła wśród córek króla Lykomedesa, mając nadzieję, że nie zostanie namówiony do udziału w wojnie o Helenę. Jednak według Przeznaczenia bez Achillesa Grecy nie zdołaliby zdobyć Troi. Na poszukiwania wysłano Odyseusza, który nie pierwszy raz wykazał się pomysłowością.
Jak sobie poradził?
Otóż przebrany za wędrownego kupca pokazywał córkom królewskim piękne ozdoby i tkaniny na szaty. Szybko zauważył, że jedna z nich oglądała je obojętnie, za to oczy rozbłysły jej na widok broni…
Jaki był najsłynniejszy fortel Odyseusza?
Bez wątpienia drewniany koń, zwany dziś koniem trojańskim. To wyrażenie także współcześnie oznacza w przenośni zdradę, ukryte niebezpieczeństwo. Na czym polegał podstęp? Wojna trwała bardzo długo – 10 lat i żadna ze stron nie była w stanie przechylić szali zwycięstwa na swoją korzyść. W końcu za radą Odyseusza Grecy udali, że rezygnują i odpływają. Na równinie pod bramami Troi pozostał wielki, drewniany koń, którego mieszkańcy triumfalnie wprowadzili do miasta. Nie przyszło im do głowy, że ukryci w środku greccy rycerze w nocy otworzą bramy Troi… Jak widać, czasem siła fizyczna i odwaga nie wystarczają, by pokonać wroga, przydatniejszy bywa dobry fortel. O tym Odyseusz mógłby porozmawiać choćby z panem Zagłobą z Trylogii Henryka Sienkiewicza.
Zapamiętaj! Dzięki wymyślonemu przez Odyseusza fortelowi z ukryciem żołnierzy w drewnianym koniu Grecy zdobywają Troję, co kończy wojnę trojańską – opisaną w Iliadzie. Odyseusz wyrusza w podróż do Itaki.
Komu Odyseusz naraził się szczególnie?
Po zdobyciu Troi Odyseusz chciał jak najszybciej wrócić do Penelopy i Telemacha, jednak droga powrotna trwała aż 10 lat.
Dlaczego tak długo?
Na początku podróży statek Odyseusza przybił do brzegów wyspy, na której mieszkał cyklop Polifem. Zamknął on naszego bohatera i jego towarzyszy w jaskini, planując pożreć ich po kolei. Pomysłowy Odys upił cyklopa, a pytany o imię powiedział, że nazywa się Nikt. Gdy Polifem zasnął, wypalił mu jedyne oko i wymknął się rankiem z pieczary ukryty pod brzuchami baranów. Ranny cyklop zaczął wzywać pomocy, lecz na pytanie, kto go okaleczył, odpowiadał wciąż: „Nikt!”. Pomysłowość Odyseusza ocaliła mu życie, ale ściągnęła na niego zemstę ojca okaleczonego Polifema. Był nim Posejdon – bóg mórz. Od tego momentu na drodze Odyseusza do domu zaczęły pojawiać się liczne przeszkody i niebezpieczeństwa.
Co zastał po powrocie do domu?
Dopiero po 20 latach Odyseusz wrócił na rodzinną wyspę: 10 lat walczył pod Troją, 10 kolejnych zajęła mu podróż. Przez ten czas zmienił się tak bardzo, że nie poznał go nikt poza psem – Argosem!
Penelopa czekała na niego wiernie, choć wszyscy uznali, że Odyseusz zginął. W pałacu pojawili się liczni zalotnicy pragnący nie tyle ręki Penelopy, ile jej majątku. Żona Odyseusza usiłowała ich zniechęcić i obmyśliła chytry podstęp. Miała wyjść za mąż dopiero wtedy, gdy skończy całun dla starego Laertesa. Codziennie tkała całun, zaś nocą pruła to, co zrobiła w ciągu dnia. Powróciwszy do Itaki Odyseusz najpierw pokonał wszystkich zalotników w zawodach strzeleckich, a potem ich zabił.
Taki był antyczny happy end…
Mapa Odysei
Muzo! Męża wyśpiewaj,
co święty gród Troi
Zburzywszy, długo błądził…
Homer, Odyseja, I, 1
Odyseja – to dziesięcioletnia wędrówka Odyseusza spod zdobytej Troi do rodzinnej Itaki. Obfitowała ona w wiele bardzo niebezpiecznych przygód. Z każdej Odyseusz wychodził obronną ręką. Dlatego Homer, autor Odysei, nazywał Odyseusza pojkilometes, czyli przebiegły, przemyślny, pełen forteli.
Dziś Odyseusz jest uosobieniem sprytu i przemyślności, a także pierwowzorem podróżników. Jego podróż można uznać za metaforę losu ludzkiego, będącego wędrówką przez życie, od narodzin do śmierci.
Niektóre przygody Odyseusza
Poza wspomnianymi – spotkał na przykład boga wiatrów Eola, od którego dostał wór z wiatrami, mający mu zapewnić bezpieczną podróż; ratował również swoich towarzyszy, którzy zjedli lotos – kwiat zapomnienia.
Nimfa Kirke zaczarowała towarzyszy Odyseusza w świnie. Heros za radą Hermesa użył boskiego zioła, które ochroniło go przed czarami nimfy. Odyseusz zmusił ją, aby przywróciła żeglarzom ludzką postać. Na wyspie nimfy Kirke spędzili rok.
Odyseusz schodzi do Hadesu, aby zapytać Tejrezjasza o swoją przyszłość. Spotkał tam swą matkę i przyjaciół – Agamemnona i Achillesa. Uprzedzony o czyhających nań niebezpieczeństwach potrafił im zapobiec.
Syreny – nimfy morskie, ogromne ptaki z kobiecymi głowami, które czarującym głosem wabiły przepływających obok ich wyspy żeglarzy i naprowadzały na muliste wybrzeże, o które rozbijały się ich okręty. Odyseusz chciał je usłyszeć. Kazał przywiązać się do masztu, a swym towarzyszom polecił pozaklejać uszy woskiem. Pokonane Syreny z rozpaczy rzuciły się w morze.
Scylla i Charybda do dziś oznacza trudne położenie, czyhające z wielu stron niebezpieczeństwo. Scylla był to potwór morski, zamieszkujący grotę w cieśninie morskiej obok Charybdy – córki Posejdona i Gai, zamienionej przez Zeusa za drapieżność i żarłoczność w potwora. Między siedzibami tych dwóch potworów przepływał Odyseusz.
Na wyspę nimfy Kalipso wyrzuciły Odyseusza fale morskie. Kalipso przez siedem lat gościła herosa u siebie. Aby go zatrzymać, proponowała mu nieśmiertelność i wieczną młodość. Odyseusz odmówił. Dopiero na rozkaz Zeusa nimfa wypuściła wędrowca i pomogła mu w budowie statku.
W kraju Feaków Odyseusz został przyjęty przez królewnę Nauzykaę wyjątkowo gościnnie. Opowiedział królowi Alkinosowi swoje przygody. Król Feaków rozkazał odwieźć Odyseusza na Itakę.
Po dziesięciu latach wędrówki powrócił Odyseusz do Itaki. Oczekiwała go wierna Penelopa, która za dnia tkała, a nocą pruła całun, gdyż obiecała, że gdy go skończy, wybierze któregoś z konkurentów. Przebrany Odyseusz przybył do pałacu, w którym ucztowali zalotnicy Penelopy, i pokonał ich. Wygrał zawody łucznicze i w ten sposób odzyskał żonę.
Przez wiele lat szczęśliwie rządził Itaką.
Zobacz: