Wisława Szymborska
Z nie odbytej wyprawy w Himalaje
Aha, więc to są Himalaje.
Góry w biegu na księżyc.
Chwila startu utrwalona
na rozprutym nagle niebie.
Pustynia chmur przebita.
Uderzenie w nic.
Echo – biała niemowa.
Cisza.
Yeti, niżej jest środa,
abecadło, chleb
i dwa a dwa to cztery.
i topnieje śnieg.
Jest czerwone serduszko
przekrojone na krzyż.
Yeti, nie tylko zbrodnie
są u nas możliwe.
Yeti, nie wszystkie słowa
skazują na śmierć.
Dziedziczymy nadzieję –
dar zapominania.
Zobaczysz, jak rodzimy
dzieci na ruinach.
Yeti, Szekspira mamy.
Yeti, na skrzypcach gramy.
Yeti, o zmroku
zapalamy światło.
Tu – ni księżyc, ni ziemia
i łzy zamarzają.
O Yeti, Półtwardowski,
zastanów się, wróć!
Tak w czterech ścianach lawin
wołam do Yeti
przytupując dla rozgrzewki
na śniegu
na wiecznym.
Co dziwi w tytule wiersza?
To, że mowa w nim o wyprawie nieodbytej, czyli takiej, która nie miała miejsca. Daje to czytelnikowi sygnał, że wiersz nie jest relacją z podróży, chodzi w nim o coś innego, co innego jest tematem utworu, podróż jest jedynie pretekstem.
Do kogo zwraca się mówiący w wierszu?
Do yeti – istoty żyjącej w wysokich górach, „człowieka śniegu”, którego ślady podobno nieraz widywano, jego istnienia w pełni jednak naukowo nie potwierdzono, postać żyje jednak w tybetańskich legendach i wielu naukowych hipotezach.
W której strofie znajdujemy oryginalne określenia Himalajów?
W pierwszej strofie. Oto te określenia:
góry w biegu na księżyc
chwila startu utrwalona / na rozprutym nagle niebie
pustynia chmur przebita
uderzenie w nic
Czy mówiący w wierszu znajduje się rzeczywiście na górskich szczytach?
Nie, gdzieś nisko, świadczą o tym słowa:
Yeti, niżej jest środa
O czym mówiący w wierszu opowiada yeti i po co?
Opowiada o tym, co dzieje się „niżej”, czyli na ziemi, poniżej Himalajów. Wiersz jest tak naprawdę „wołaniem do Yeti” (taki jest też tytuł jednego z tomików wierszy Szymborskiej), prośbą, by istota yeti wróciła, to zaproszenie, w którym podmiot liryczny stara się przekonać yeti, że na ziemi, wśród ludzi, nie jest tak źle.
Jakie jest przesłanie wiersza?
Dwuznaczne, jak często u Szymborskiej. Na świecie nie jest tak źle, ludzkość stworzyła kulturę, rozmnaża się, wciąż żyje nadzieją, ale też – powtarza dawne błędy, wciąż są powody do łez, wciąż pojawiają się nowe zbrodnie i ruiny…
Nie jest to wystarczająco dobry świat dla yeti…
Jakim chwytem często posługuje się poetka w tym utworze?
Ironią.
Co więc jest tak naprawdę tematem wiersza Szymborskiej?
Diagnoza sytuacji na świecie, dorobku całej ludzkości.
Czy wymowa wiersza jest w stu procentach optymistyczna?
Nie do końca. Ironiczny nieco wydźwięk ma ostatnia strofa. Osoba mówiąca w wierszu znajduje się „w czterech ścianach lawin”, a to przecież niezbyt optymistyczna diagnoza. Również rozpatrywana jako pozytywna cecha ludzkości, konieczność ciągłego zapominania i rodzenia dzieci na ruinach przypomina o ciągłej skłonności ludzi do toczenia wojen i wyrządzania innym krzywdy…
Jakie osiągnięcia ludzkości mają przekonać yeti do powrotu?
Szekspir, a więc literatura, muzyka, a także nadzieja, zdolność do odradzania życia na ruinach.
Z jakiej perspektywy czasowej wypowiada się mówiący w wierszu?
Mówi „na śniegu / na wiecznym”, jest to więc perspektywa wieczności.
Czy yeti odpowiada: utwór ma formę dialogu czy monologu?
To właściwie dialog pozorny, przypominający monolog.
Praca domowa
Jakich argumentów użyłbyś w rozprawce na temat: Życie ludzkości nie jest takie złe?
Argumenty przeciw temu twierdzeniu
Wcale nie jest tak dobrze, bo:
- ludzie w okrutny sposób dewastują środowisko, co w efekcie prowadzi do zagrożenia dla całej planety i samej ludzkości,
- często wykorzystują swój rozum i siłę przeciw sobie nawzajem, np. wynajdują nowe rodzaje broni, by niszczyć swych przeciwników,
- ludzie potrafią bezinteresownie znęcać się nad innymi,
- wciąż toczą wojny, prześladują słabszych, np. obecnie w Tybecie u podnóża Himalajów,
- okrutnie traktują zwierzęta.
Argumenty za tym twierdzeniem
- na ziemi żyje się coraz wygodniej i nowocześniej, jest przepaść pomiędzy osiągnięciami człowieka współczesnego a np. pierwotnego,
- ludzie stworzyli wspaniałe dzieła kultury: muzyczne, plastyczne, literackie,
- świetnie rozwija się przemysł, kolejne wynalazki ułatwiają życie,
- ludzie zbudowali wspaniałe miasta, ujarzmili przyrodę,
- coraz większy postęp medycyny pozwala ratować nawet słabe jednostki i przedłużać znacznie życie ludzkie.
Zobacz:
Wypisz w punktach charakterystyczne cechy poezji Szymborskiej