Wypowiedzenie
Wypowiedzenie składa się z kilku wyrazów, które połączone są ze sobą treściowo i gramatycznie.
- Co to znaczy połączenie treściowe?
To znaczy, że wyrazy w wypowiedzeniu ułożone są tak, by stanowiły logiczną całość. Wyrazy: mamy, kupię, wczoraj – nie tworzą wypowiedzenia, bo są ułożone bez sensu, po prostu nic nie znaczą.
- Co to znaczy połączenie gramatyczne?
Oznacza to, że wyrazy w wypowiedzeniu użyte są w odpowiednich formach gramatycznych. W wypowiedzeniu: Mama lubi piec ciastem. – wyraz ciastem użyty został niepoprawnie gramatycznie. Wypowiedzenie poprawne: Mama lubi piec ciasto.
Zapamiętaj!
Wypowiedzenie jest poprawne wtedy, gdy składa się z wyrazów połączonych ze sobą treściowo i gramatycznie.
Czym jest zdanie?
Zdanie to takie wypowiedzenie, które zawiera orzeczenie w formie osobowej.
Przykłady:
Bartek nie lubi mrozu. (orzeczenie)
Magda zagra w szkolnym przedstawieniu. (orzeczenie)
Dorota zostawiła książkę w szkole. (orzeczenie)
Czym jest zdanie pojedyncze?
Zdanie pojedyncze to takie, w którym występuje jedno orzeczenie, np.
Agnieszka myła naczynia.
Nie pójdę z Magdą do kina.
W zdaniu pojedynczym nierozwiniętym znajdziesz podmiot i orzeczenie albo tylko orzeczenie. Zdanie takie nie ma określeń podmiotu i orzeczenia, np.
Sylwia sprząta.
Sprzątam.
W zdaniach pojedynczych rozwiniętych występują określenia podmiotu i orzeczenia. Wystarczy w zdaniu jedno określenie, aby nazwać je rozwiniętym, np.
Sylwia sprząta w klatce świnki morskiej.
Czym jest zdanie złożone?
W zdaniu złożonym znajdziesz co najmniej dwa orzeczenia, np.
Agnieszka myła naczynia i słuchała muzyki.
Nie pójdę z Magdą do kina, bo odrabiam lekcje.
Zdanie złożone współrzędnie to takie, które ma co najmniej dwa orzeczenia i składa się ze zdań mogących istnieć niezależnie od siebie.
Wszystkie orzeczenia w zdaniu złożonym współrzędnie są tak samo ważne! Żadne z nich nie odgrywa istotniejszej roli!
Zapamiętaj rodzaje zdań współrzędnych!
- łączne
- rozłączne
- przeciwstawne
- wynikowe
Zdanie złożone podrzędnie to takie zdanie, w którym jedno zdanie jest zależne od drugiego. Składa się ono z dwóch części: zdania nadrzędnego – ważniejszego – i zdania podrzędnego – takiego, które uzupełnia treść zdania nadrzędnego.
Części zdania
Jest ich pięć!
- podmiot
- orzeczenie
- dopełnienie
- przydawka
- okolicznik
Główne części zdania to podmiot i orzeczenie. W zdaniu są jeszcze wyrazy, które określają podmiot i orzeczenie, są ich określeniami: dopełnienie, okolicznik i przydawka.
Czym jest równoważnik zdania?
To wypowiedzenie, które nie zawiera orzeczenia w formie osobowej.
Przykłady:
Nareszcie lato.
Spokój!
Za minutę odjazd pociągu.
Kto tam?
Palenie zabronione.
Za chwilę koniec filmu.
Zapamiętaj!
Równoważnik zdania możesz przekształcić w zdanie.
W jaki sposób?
Dodaj po prostu brakujące orzeczenie, np. do równoważnika zdania:
Nareszcie lato.
Dodaj orzeczenie: przyszło i otrzymasz zdanie:
Nareszcie przyszło lato.
Równoważnik zdania:
Spokój!
Zamienisz na zdanie, gdy dodasz orzeczenie, np.
Proszę o spokój!
Zapamiętaj – tak dzielimy wypowiedzenia!
Zobacz:
https://aleklasa.pl/matura/c331-nauka-o-jezyku-pytania-i-odpowiedzi/skladnia