Sprawdź swoją wiedzę przed egzaminem
2. W każdym ze zdań wyraz „piesek” pełni inną funkcję składniową. Jaką?
A. Pan piesek zachorował i leżał w łóżeczku.
B. Lubił chodzić nad jezioro i pływać pieskiem.
C. Baltazar był mądrym pieskiem.
D. Nie widziałem ostatnio swojego pieska.
E. Ten piesek ugryzł mnie w łydkę.
A. …………………………………………………………………
B. …………………………………………………………………
C. …………………………………………………………………
D. …………………………………………………………………
E. …………………………………………………………………
3. Do podanych wyrazów dopisz ich formę gramatyczną – dopełniacz liczby mnogiej:
A. ksiądz …………………………………………………………………………………
B. marzyciel …………………………………………………………………………….
C. Źrebię …………………………………………………………………………………
D. Amerykanin …………………………………………………………………………
4. Cytat z II części „Dziadów” Adama Mickiewicza: „Bo kto nie był ni razu człowiekiem, temu człowiek nic nie pomoże” mówi o tym, że:
A. Według ludowej zasady sprawiedliwości surowa kara wiecznego potępienia czeka po śmierci tych wszystkich, którzy za życia byli okrutni dla innych ludzi.
B. Nie możemy pomóc zwierzętom, roślinom i wszystkim przedmiotom martwym, bowiem nie były one nigdy ludźmi.
C. Żadnej duszy po śmierci człowiek nie może już pomóc.
D. Wszystkich sprawców szczególnie odrażających czynów, np. zabójstw, powinno się od razu skazywać na karę śmierci.
5. Skojarz parami postacie (z lewej strony) z odpowiadającymi im dziedzinami (z prawej):
A. Homer ……………………………………………………
B. Juliusz Słowacki ……………………………………..
C. Fidiasz …………………………………………………..
D. Mikołaj Rej ……………………………………………..
E. Vasco da Gama ………………………………………
F. Tycjan …………………………………………………….
a) odkrycia geograficzne
b) epos starożytny
c) rzeźba grecka
d) malarstwo renesansowe
e) poezja romantyczna
f) język ojczysty w literaturze
6. Kiedy miały miejsce te wydarzenia? Podkreśl poprawne odpowiedzi.
a) bitwa pod Grunwaldem 1410, 1000, 1138
b) trzeci rozbiór Polski 1772, 1795, 1863
c) Sejm Czteroletni 1778 – 1792, 1793, 1789
d) powstanie styczniowe 1944, 1863, 1830
7. Do podanych spółgłosek dźwięcznych dopisz ich bezdźwięczne odpowiedniki:
a) w ………..
b) b………….
c) d………….
8. Wyrazy takie, jak: „chór”, „córka”, „góra”, piszemy zgodnie z zasadą:
A. historyczną
B. morfologiczną
C. fonetyczną
D. umowną
Odp. ……………..
9. Która z definicji jest prawdziwa? Rdzeniem wyrazu nazywamy:
A. podstawę słowotwórczą
B. najmniejszą niepodzielną podstawę słowotwórczą
C. formant, który przechodzi z wyrazu podstawowego do pochodnego
D. wyraz podstawowy
Odp. ……………..
10. Utwórz pary synonimów (rodzimy – zapożyczony):
Wzór: wybuch – eksplozja
adaptacja, doświadczenie, kościół, edukacja, homilia, intencja, świątynia, przystosowanie, adwersarz, synteza, lingwistyka, nekropolia, zainteresowanie, przeciwnik, wykształcenie, hobby, destrukcja, egzystencja, empiria, zniszczenie, połączenie, kazanie, zamiar, istnienie, językoznawstwo, cmentarz
…………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………..
11. W zdaniu: „Nie poszedłbym z tobą do przedszkola” znajdują się:
A. jedna partykuła i jeden przyimek
B. trzy partykuły i jeden przyimek
C. dwie partykuły i dwa przyimki
D. trzy partykuły i dwa przyimki
Odp. ……………
12. Przepisz podany niżej tekst, poprawiając wszystkie błędy językowe.
Było jesienne przedpołudnie. Idąc do szkoły zaczął padać deszcz, a ja, niestety, nie wzięłem ze sobą deszczochronu. Stanąłem w bramie. Nagle podszedła do mnie sąsiadka. Powiedziała, że zginął jej pies z obciętym ogonem, do którego była mocno przywiązana. Nagły przeciąg zatrzasnął kilka drzwi. Staruszka z przestrachem cofnęła się do tyłu. Spojrzała z obrzydzeniem na moje brudne i obszarpane szaty: czerwone spodnie i żółtą kurtkę. Stwierdziła, że te rzeczy pasują mi jak pięść do oka. Dodała też, że musi dalej kontynuować poszukiwania psa. Zdenerwowany wyszedłem z bramy na ulicę. Wolałem móc na deszczu niż słuchać biadolenia sąsiadki.
Odp. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
13. Kto wypowiedział podane niżej słowa i w jakim utworze? Wpisz poprawne odpowiedzi w miejsca wykropkowane.
A. „Jestem bardzo znużony i skołatany. Dużo, widzicie, przeszedłem. (…) Drugi raz się może taka posada nie zdarzy. Co za szczęście, że byłem w Panamie. (…) Przysięgam, że jestem uczciwy, ale… dość mam już tego tułactwa”.
Słowa te wypowiedział …………………………………………………………………… w ………………………………………………………………………….
B. „Życie jest jednostajne. Ja poluję na kury, ludzie polują na mnie. Wszystkie kury są do siebie podobne i wszyscy ludzie są do siebie podobni. To mnie trochę nudzi. Lecz jeślibyś mnie oswoił, moje życie nabrałoby blasku”.
Słowa te wypowiedział …………………………………………………………………… w ………………………………………………………………………….
C. „Patrzcie, o giaury! jam siny, blady,
Zgadnijcie, czyim ja posłem?
Jam was oszukał, wracam z Grenady,
Ja wam zarazę przyniosłem”.
Słowa te wypowiedział …………………………………………………………………… w ………………………………………………………………………….
14. Przekształć podaną niżej wypowiedź według wzoru (zastosuj różne konstrukcje składniowe):
Wzór: Psu jest przyjemnie, kiedy go drapią za uchem.
Pies z przyjemnością poddaje się drapaniu.
Pies, drapany za uchem, odczuwa przyjemność.
Psa drapią za uchem i jest mu przyjemnie.
Zdanie: Marek wyłączył magnetowid i wyszedł z domu.
a) ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
b) ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
c) ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
d) ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
15. Zdanie: „Wychylił się z okna tak bardzo, że po krótkiej chwili wypadł” jest zdaniem:
A. złożonym podrzędnie – okolicznikowym sposobu
B. złożonym podrzędnie – okolicznikowym stopnia (i miary)
C. złożonym podrzędnie – okolicznikowym przyczyny
Odp. ……………..
16. Z poniższego zdania wybierz imiesłowowy równoważnik i przekształć go na zdanie podrzędne.
Zaczęła grać na fortepianie, chcąc przygotować się do występu.
Odp. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………
17. Określ rodzaje przydawek w podanych związkach
a) kanapa cioci ………………………………………………………………………………………………………………………………..,
b) facet do rzeczy …………………………………………………………………………………………………………………………….,
c) rzeka Jasiołka ………………………………………………………………………………………………………………………………,
d) miejsce stojące …………………………………………………………………………………………………………………………….,
18. We fragmencie utworu Adama Mickiewicza: „Wnet drży me serce zajęcze, tchórząc tchórzliwiej od tchórza” – powtórzenia wyrazów:
A. są celowym zabiegiem stylistycznym, uwydatniają treści utworu i podkreślają uczucia podmiotu lirycznego
B. są błędnymi konstrukcjami, świadczą o braku wrażliwości językowej
C. niczemu nie służą, świadczą o braku umiejętności budowania zdań
Odp. ………………….
19. Co oznaczają poniższe związki? Wybierz właściwą odpowiedź
1. terefere kuku, strzela baba z łuku!
A. wykrzyknienie podkreślające czyjeś kłamstwo, blagę
B. wyrażenie pogardy dla współczesnej kobiety – łuczniczki
C. dawniej – hasło bojowe, używane przez szczep Amazonek
2. wyglądać jak szczur (z mąki)
A. wyglądać blado, chudo, mizernie
B. wyglądać z ukrycia, zza worków mąki
C. nosić białe lub szare ubranie (koloru mąki)
3. siedź cicho, kiedy śpi licho
A. być człowiekiem małomównym, cichym
B. być ostrożnym, unikać zła, mieć się na baczności
C. wierzyć w duchy, zabobony, czary
4. jasne jak słońce
A. o rodzaju piwa
B. o czymś, co jest jasne, błyszczące lub białe
C. o czymś oczywistym, zrozumiałym
5. strach ma wielkie oczy
A. wyolbrzymianie niebezpieczeństwa (strachy na Lachy)
B. strachy na wróble zawsze robiono ze starych szmat, a w miejsce oczu – wstawiano wielkie guziki
C. o osobie, która nie boi się niczego
20. Zakreśl poprawną odpowiedź.
A. zetknęliśmy się dłońmi, dłoniami,
B. zjedliśmy masę klusek, klusków,
C. daj mi swój durszlak, druszlak,
D. jak sobie pościelisz, pościelesz, tak się wyśpisz.
E. nie założę podkoszulki, podkoszulka,
F. oddaj mi swoją pomarańcz, pomarańczę,
21. Jak narysujesz linię intonacyjną zdania: „Nie starasz się!”?
a) opadająco
b) wznosząco
22. Z rozsypanki wyrazowej ułóż zdanie:
A. w mowie niezależnej (trybie rozkazującym)
B. w mowie zależnej
Wyrazy: ojciec, powiedzieć, Kasia, kupić, sałata
Odp. ……………………………………………………………………………………………………………………………………..
Odpowiedzi
2. A. przydawka rzeczowna, B. okolicznik sposobu, C. orzecznik w orzeczeniu imiennym, D. dopełnienie, E. podmiot.
Pytanie ze składnia, a ściślej – podział na części zdania, których, jak wiadomo, jest pięć: podmiot, orzeczenie (najważniejsze!), przydawka, dopełnienie, okolicznik. Aby prawidłowo rozwiązać nasze zadanie, należało postawić odpowiednie pytania. Spytamy: pan – jaki? piesek, lubił pływać – w jaki sposób? pieskiem. W przykładzie wyróżniamy orzeczenie imienne, składające się z łącznika (był) i orzecznika pieskiem, a w (D) pytamy: nie widziałem kogo? czego? pieska (i już wiadomo, że to dopełnienie). Ostatnie, najłatwiejsze zadanie wymagało pytania o podmiot: kto? co? piesek.
3.
A. księży,
B. marzycieli,
C. źrebiąt,
D. Amerykanów
4. A
Zgadza się! Mickiewicz pokazuje świat, widziany oczami prostego ludu, z jego żywą wiarą w duchy, zabobony, życie pozagrobowe, a tenże lud wierzy w zasadę: „nie ma zbrodni bez kary”.
5.
A. Homer – epos starożytny,
B. Juliusz Słowacki – poezja romantyczna,
C. Fidiasz – rzeźba grecka,
D. Mikołaj Rej – język ojczysty w literaturze,
E. Vasco da Gama – odkrycia geograficzne,
F. Tycjan – malarstwo renesansowe.
6.
bitwa pod Grunwaldem – 1410,
trzeci rozbiór Polski – 1795,
Sejm Czteroletni – 1778-1792,
powstanie styczniowe – 1863
7.
a) f,
b) p,
c) t
Polecenie (z fonetyki) nietrudne. Trzeba tylko znać ważną zasadę: głoski zazwyczaj układają się w pewne opozycje (dźwięczna – bezdźwięczna).
Zobacz: b:p, w:f, d:t, z:s, g:k itd. Prawie każda głoska dźwięczna ma swój bezdźwięczny odpowiednik.
8. A. historyczną
Zauważmy, że obowiązujące „przepisy” ortograficzne nie powstały ot tak, „sobie a muzom”, ale opierają się na czterech ogólnych zasadach zapisu:
- fonetycznej – piszemy słowa tak, jak je słyszymy (odnosi się to do wyrazów, które zgadzają się liczbą liter i głosek w mowie i piśmie, np. las, głowa, noga)
- morfologicznej – piszemy zgodnie z budową słowotwórczą i formą gramatyczną wyrazu, np. schody – schodki; skok – podskok;
- historycznej – piszemy wyrazy tak, jak były wypowiadane i zapisywane w przeszłości, np. chór, córka, czółno
- umownej – o tym, w jaki sposób pisać dany wyraz – decyduje specjalna instytucja (Komitet Językowy Polskiej Akademii Nauk). W tym przypadku nie ma innej rady, jak tylko zapamiętywać wyjątki.
9. B
Uwaga! Rdzeń wyrazu nie zawsze równa się podstawie słowotwórczej, np. w wyrazie wołowina podstawą jest cząstka „wołow”, a rdzeniem – „woł”.
10.
doświadczenie – empiria,
kościół – świątynia,
wykształcenie – edukacja,
kazanie – homilia,
zamiar – intencja,
językoznawstwo – lingwistyka,
zainteresowanie – hobby,
zniszczenie – destrukcja,
połączenie – synteza,
istnienie – egzystencja,
cmentarz – nekropolia,
przeciwnik – adwersarz,
przystosowanie – adaptacja
11. C
Tym razem – krótki sprawdzian z części mowy. Jeśli masz problemy z odróżnianiem partykuł i przyimków powinniście zapamiętać, że:
- partykuły to malutkie cząstki -li, że, czy, nie…, które zmieniają znaczenie naszej wypowiedzi (np. Czy pojedziesz? Nie pojadę!),
- przyimki określają stosunki przestrzenne: obok, w, za, nad, pod.
12.
Było jesienne przedpołudnie. Gdy szedłem do szkoły (tu należało zlikwidować imiesłowowy równoważnik zdania), zaczął padać deszcz, a ja, niestety, nie wziąłęm (nie: wzięłem) ze sobą parasola (w języku potocznym unikamy neologizmów). Stanąłem (nie: stanęłem) w bramie. Nagle podeszła (nie: podszedła) do mnie sąsiadka. Powiedziała, że zginął jej pies, do którego była mocno przywiązana (w przenośni oczywiście przywiązana). Pies miał obcięty ogon. Nagły przeciąg zatrzasnął drzwi (jedne, bo to liczba mnoga!). Staruszka cofnęła się z przestrachem (nie można cofnąć się do przodu). Spojrzała z obrzydzeniem na moje brudne i obszarpane ubranie (nie: szaty, które nosi król): czerwone spodnie i żółtą kurtkę. Stwierdziła, że te rzeczy do mnie nie pasują. Dodała też, że musi kontynuować poszukiwania (kontynuować dalej – tzw. masło maślane). Zdenerwowany wyszedłem z bramy na ulicę. Wolałem moknąć (nie: móc) na deszczu niż słuchać biadolenia sąsiadki.
13.
A. słowa te wypowiedział Skawiński w,,Latarniku”,
B. Słowa te wypowiedział lis w „Małym księciu”,
C. Słowa te wypowiedział Almanzor w balladzie: „Alpuhara”
14.
Marek, po wyłączeniu magnetowidu, wyszedł z domu.
Marek, kiedy wyłączył magnetowid, wyszedł z domu.
Marek, wyłączywszy magnetowid, wyszedł z domu.
Marek przed wyjściem z domu wyłączył magnetowid.
Bogactwo konstrukcji składniowych daje nam możliwość przekształcania zdań w różny sposób. Można zastosować imiesłowowy równoważnik zdania, choć zdanie wtedy nie brzmi najlepiej. Starajmy się więc tak budować zdania, by znalazły się w nich tylko te najlepsze konstrukcje, choć niekiedy warto poeksperymentować (do czego zachęcam!).
15. B
Tu – główna trudność tkwiła w odróżnieniu okolicznika stopnia i miary od okoliczników sposobu i przyczyny. Zobaczcie: pytamy – jak bardzo? w jakim stopniu? – tak bardzo, że aż wypadł (zdanie okolicznikowe stopnia). Tymczasem – okolicznikiem sposobu rządzą inne pytania (jak? w jaki sposób?), a okolicznikiem przyczyny – dlaczego? z jakiej przyczyny? (np. powiedział to, ponieważ był zły).
16.
Zaczęła grać na fortepianie, ponieważ chciała przygotować się do występu.
Żeby przekształcić zdanie z imiesłowowym równoważnikiem należy: a – zamienić imiesłów na czasownik w formie osobowej, b – wprowadzić jeden ze spójników podrzędności: ponieważ, dlatego, że, bo…. I cały problem – z głowy!
17.
a) kanapa cioci – przydawka dopełniaczowa,
b) facet do rzeczy – przydawka przyimkowa,
c) rzeka Jasiołka – przydawka rzeczowna, miejsce stojące – przydawka przymiotna.
Znajomość części zdania jest bardzo ważna przy dokonywaniu rozbioru logicznego. Przydawki łatwo potrafimy odróżnić od innych części zdania, ale… Właśnie! Gorzej bywa z ich nazywaniem i określaniem. Zapamiętajmy więc, że:
- przydawka rzeczowna wyrażona jest za pomocą rzeczownika – najczęściej w mianowniku (np. rzeka Nida), a dopełniaczowa to z kolei rzeczownik, stojący w dopełniaczu (np. brat ojca).
- Przydawkę przyimkową – tworzy wyrażenie przyimkowe (np. dach ze słomy), a przymiotną – różne części mowy: przymiotnik, zaimek, liczebnik, a nawet imiesłów przymiotnikowy (np. druga godzina, miły chłopiec).
18. Oczywiście (A) Zauważ, że powtórzenia potęgują tu uczucie strachu, wyodrębniają motyw zagrożenia, niepewności. Ktoś powiedział, że poezja, to „echo z dna serca”. Dzięki celowym powtórkom poety owo echo naprawdę słychać!
19. 1 – A; 2 – A; 3 – B; 4 – C; 5 – A
20.
A. obie formy są poprawne,
B. obie formy są poprawne,
C. durszlak,
D. pościelesz,
E. podkoszulka,
F. pomarańczę
21. W zdaniu rozkazującym i wykrzyknikowym – linia intonacyjna zdecydowanie opada.
A wygląda to tak:
Nie starasz się!
Inaczej wyglądałoby zdanie pytające:
Czy się postarasz?
22.
A. Ojciec powiedział: „Kasiu, kup sałatę.”
B. Ojciec powiedział Kasi, żeby kupiła sałatę.
Zobacz: