Najbardziej znany i popularny poeta polski okresu pozytywizmu urodził się w 1838 w Kaliszu, zmarł w 1897 w Krakowie. Studiował na różnych uczelniach w Warszawie, Wrocławiu, Paryżu i Heidelbergu (tam też zrobił doktorat z filozofii). Brał udział w Powstaniu Styczniowym, po jego upadku wyjechał z kraju. Po powrocie przebywał we Lwowie, a następnie w Krakowie, gdzie mieszkał aż do śmierci. Był redaktorem i wydawcą pism Reforma i Nowa Reforma, radnym miejskim, posłem do sejmu galicyjskiego. Jednocześnie wiele podróżował.
Ukazały się cztery zbiory jego Poezji (1869, 1872, 1880, 1894). Najbardziej znany jest cykl sonetów Nad głębiami (1883-84) – połączenie poetyckiego idealizmu z pragmatycznym racjonalizmem i scjentyzmem.
Cechy twórczości:
- Podejmował lirykę różnego rodzaju: refleksyjną, erotyczną, polityczną. Wiele utworów poświęcił tatrzańskiej przyrodzie.
- Jego twórczość nie daje się łatwo przypisać do epoki pozytywizmu: nawiązuje (choć krytycznie) do ideałów epoki romantyzmu, zapowiada też Młodą Polskę.
- Jego ulubionym gatunkiem literackim był sonet, którego formę opanował po mistrzowsku.
Najważniejsze utwory:
- sonety z cyklu Nad głębiami
- Do młodych
- Między nami nic nie było
Zapamiętaj cytaty:
Z wiersza Do młodych
Szukajcie prawdy jasnego płomienia!
Szukajcie nowych, nie odkrytych dróg…
Za każdym krokiem w tajniki stworzenia
Coraz się dusza ludzka rozprzestrzenia
I większym staje się Bóg! […]Każda epoka ma swe własne cele
I zapomina o wczorajszych snach…
Nieście więc wiedzy pochodnie na czele
I nowy udział bierzcie w wieków dziele,
Przyszłości podnoście gmach!Ale nie depczcie przeszłości ołtarzy,
Choć macie sami doskonalsze wznieść;
Na nich się jeszcze święty ogień żarzy
I miłość ludzka stoi tam na straży,
I wy winniście im cześć! […]
Z wiersza Między nami nic nie było
Między nami nic nie było!
Żadnych zwierzeń, wyznań żadnych,
Nic nas z sobą nie łączyło
Prócz wiosennych marzeń zdradnych;Prócz tych woni, barw i blasków
Unoszących się w przestrzeni,
Prócz szumiących śpiewem lasków
I tej świeżej łąk zieleni;Prócz tych kaskad i potoków
Zraszających każdy parów,
Prócz girlandy tęcz, obłoków,
Prócz natury słodkich czarów;Prócz tych wspólnych, jasnych zdrojów,
Z których serce zachwyt piło,
Prócz pierwiosnków i powojów
Między nami nic nie było!
Z Sonetu XXIX z cyklu Nad głębiami
Póki w narodzie myśl swobody żyje,
Wola i godność, i męstwo człowiecze,
Póki sam w ręce nie odda się czyje
I praw się swoich do życia nie zrzecze.To ani łańcuch, co mu ściska szyję,
Ani utkwione w jego piersiach miecze,
Ani go przemoc żadna nie zabije –
I w noc dziejowej hańby nie zawlecze.
Zobacz:
Interpretacja porównawcza Do młodych Adama Asnyka i Ody do młodości Adama Mickiewicza.