Julian Tuwim | AleKlasa

Epoka – dwudziestolecie międzywojenne i współczesność. Entuzjazm po odzyskaniu wolności, atmosfera młodzieńczej Warszawy. Potem wojna i czasy powojenne – Tuwim zaznaje emigracji, wraca do Polski w 1946 roku – włącza się w powojenną rzeczywistość.

Miejsca – Łódź – miasto rodzinne. Warszawa – w międzywojniu, Stany Zjednoczone

Nurty – antymodernistyczna, nowa poezja entuzjazmu i młodości, pacyfizm, klasycyzm.

Miejsce w polskiej literaturze – najważniejszy poeta grupy Skamandra, wprowadził do polskiej literatury temat miasta, codzienności, współtwórca koncepcji poezji nowej, odrzucającej modernistyczną stylistykę..

Mini-CV

Data urodzenia: 13 września 1894.
1916 – 1918 – współpraca z pismem „Pro arte et studio”.
1918 – jeden z organizatorów kabaretu „Pikador”.
1920 – współtwórca grupy poetyckiej Skamander.
1926 – 1933 – współpraca z „Cyrulikiem Warszawskim”.
1936 – 1939 – współpraca ze Szpilkami.
1939 – wyjazd z kraju; wojnę spędził za granicą, gdzie współpracował m.in. z londyńskim miesięcznikiem „Nowa Polska”.
1946 – powrót do kraju.
1947 – 1950 – kierownik artystyczny Teatru Nowego w Warszawie.
Data śmierci: 27 grudnia 1953.

Mariusz Urbanek w książce zatytułowanej Tuwim, wydanej w serii A to Polska właśnie pisze: „Przyjaciele i konkurenci nazywali go księciem poetów, a jego debiut porównywano do debiutu Adama Mickiewicza. (…) Choć wrogowie odpychali go morderczym w ich intencji epitetem ”żyd”, to on polszczyznę nazwał swoją ojczyzną”. Jego piosenki i wiersze śpiewali Hanka Ordonówna, Ewa Demarczyk i Czesław Niemen. Ptasie radio, Słoń Trąbalski i Lokomotywa ciągle należą do najpiękniejszych, najchętniej czytanych dzieciom wierszy. Julian Tuwim, jeden z wielkiej piątki skamandrytów, na stałe zagościł w podręcznikach języka polskiego, a nawet w sercach uczniów, których urzeka jego poczucie humoru.

Na tle epoki

Tuwim Julian jest jednym z wielkiej piątki Skamandra, najsilniejszej i najbardziej liczącej się grupy poetyckiej międzywojnia. Niektórzy byli niechętni poezji skamandrytów (np. Aleksander Wat), ale miała ona bardzo licznych zwolenników. Co bardzo ważne, była ceniona przez publiczność literacką. Tuwim należał do jej ulubieńców – posługiwał się żywym, dowcipnym językiem, w dużej mierze bazującym na mowie, którą posługujemy się w kontaktach codziennych. Postrzegano go jako piewcę codzienności, zwyczajnych sytuacji i zwyczajnych, szarych ludzi, mieszkańców dużych miast.

Twórczość Tuwima i pozostałych skamandrytów była odpowiednikiem nowych tendencji, które pojawiły się w poezji zachodnioeuropejskiej w latach 90. XIX w., a w poezji rosyjskiej (którą poeta uwielbiał i doskonale znał) w pierwszym dziesięcioleciu XX w.

Cechy nowej poezji to witalizm, fascynacja życiem w jego „biologicznej bujności”, ruch, zmiany, optymizm.

Ważne były także dążenia do „upotocznienia” liryki, wprowadzenie w jej obręb tematów codziennych.
Do rangi tematów poetyckich urastały więc podryw na ulicy, przejażdżka tramwajem, codzienny spacer.
Skamandryci dokonali rewolucji w poezji – obalili modernistyczne pojmowanie roli poety i zanegowali młodopolskie schematy i konwencje literackie.
Poezja miała portretować życie codzienne, a nie dostarczać niewyobrażalnych wrażeń czy przenosić do innych światów, miała być zrozumiała i czytelna dla przeciętnego, nawet niespecjalnie zainteresowanego nią czytelnika. Można więc powiedzieć, że miała trafić pod strzechy, zamiast pełnić rolę „ekskluzywnego towaru” jak w Młodej Polsce.

Biografia

Julian Tuwim urodził się 13 września 1894 r. w Łodzi w zasymilowanej rodzinie żydowskiej. Rodzice rozmawiali ze sobą po polsku i czytali dzieciom polskie wiersze. Tuwim nie znał żydowskiego, którego nigdy nie słyszał w domu. Rodzice przyszłego poety byli bardzo tolerancyjni i otwarci, akceptowali każdą decyzję syna. Po ojcu odziedziczył zdolności lingwistyczne, po matce miłość do poezji polskiej. Ówczesna Łódź była miastem wielonarodowościowym i wielokulturowym, niemiecko-żydowsko-rosyjskim. Polska inteligencja w tym mieście nie była licznie reprezentowana.

Tuwim miał znamię na policzku (tzw. myszkę), co było przyczyną traumy jego dzieciństwa. Matka non stop woziła go do lekarzy w Warszawie i w Berlinie, nawet szukała pomocy u wróżki, a przyszłemu poecie koledzy bezlitośnie dokuczali z powodu tego „piętna inności”. Mimo błyskotliwej inteligencji uczył się bardzo źle – miał poprawkę z geografii i katastrofalne oceny z matematyki, powtarzał czwartą klasę gimnazjum. Miał 11 lat, gdy rozpoczęła się rewolucja 1905 r. Wybuchł strajk w łódzkich gimnazjach; uczniowie domagali się możliwości nauki po polsku. Na prośbę matki, która obawiała się, że złamie to jego przyszłą karierę, Tuwim nie przystąpił do strajku i… jako zdrajca został publicznie spoliczkowany przez jednego z kolegów.

Wiersze zaczął pisać jeszcze w gimnazjum, jego debiutem była zjadliwa satyra na chłopaka o nazwisku Kon. Fascynował się twórczością poetów rosyjskich, Staffa, Baudelaire’a, Whitmana i Verlaine’a. Jeszcze jako gimnazjalista poprosił listownie Staffa o zgodę na przełożenie jego wiersza na esperanto. Staff zgodził się i Tuwim przełożył jeszcze inne jego wiersze. W 1911 r. zdobył się na odwagę i posłał Staffowi swoje wiersze z prośbą o ocenę. Staff zapewniał go w dość długim liście, że ma talent, a jego miotanie się i rozterki są jak „czyhanie na swego Boga”. Czyhanie na Boga to tytuł pierwszego zbioru Tuwima.

W 1916 r. przeniósł się do Warszawy, z zamiarem zdobycia wykształcenia uniwersyteckiego. Zaczął studiować kolejno prawo i filozofię, ale szybko zrezygnował. Nie zabawił długo także na polonistyce. Nigdy nie traktował studiów poważnie; zrobił to tylko ze względu na rodziców, którzy marzyli o pewnym zawodzie dla syna. Coraz więcej pisał, swoje utwory ogłaszał w piśmie Pro arte et studio. Pisywał także dla kabaretów.

Ogłoszony na łamach Pro arte et studio dytyramb Wiosna stał się wydarzeniem i skandalem obyczajowym. Poetę oskarżano o rozpustę, wyuzdanie, pornografię i deprawowanie młodzieży. Opisywał w nim wylewającą się wraz z wiosną żądzę jurnych samców i „nabrzękłych samic”, „potwora porubczego” zamieniającego czternastoletnie dziewczynki w matki, „kawalerskie choroby” itd. Tego rodzaju wierszy w Polsce się jeszcze nie pisało; posypały się liczne protesty, ale nie brakło też głosów biorących go w obronę. Gdy w tym samym roku ukazał się jego debiutancki tom Czyhanie na Boga, nazwisko poety było już bardzo głośne. Krytycy i recenzenci dostrzegli w tym tomie nowe wartości i dążenia. W tym czasie Tuwim związał się z kabaretem Picador założonym przez grupę przyjaciół; okazał się jednym z najlepszych i najbardziej cenionym twórcą skeczy, piosenek, monologów itd. ”Picador” to ambitny kabaret o zacięciu literackim; jednym z jego zadań stała się popularyzacja twórczości grupy poetów (tych, którzy potem utworzą grupę Skamander). Już w dniu otwarcia został ogłoszony „Regulamin i cennik dla gości” – zwyczajna kilkuminutowa rozmowa z wybranym poetą z prawem podania ręki kosztowała 50 marek, rękopis bez dedykacji 150 marek, z dedykacją – 500 marek, objaśnienie przeczytanego utworu – 75 marek. Swoje wiersze miała prawo czytać zgromadzona w kawiarni publiczność. Publiczność damska dzieliła się na dwa obozy: wielbicielki Wierzyńskiego i wielbicielki Tuwima. W kwietniu 1919 r. w łódzkiej synagodze Tuwim wziął ślub z piękną Stefanią Marchwiówną. Nie chcieli mieć dzieci.

Grupa Skamander, do której oprócz Juliana Tuwima należeli Kazimierz Wierzyński, Jarosław Iwaszkiwewicz, Antoni Słonimski i Jan Lechoń, skupiła się wokół miesięcznika Skamander redagowanego przez Mieczysława Grydzewskiego. Było to pismo o mocnej pozycji, a jego głównym filarem był Tuwim, który zdobywał coraz większą popularność, kolejne tomiki jego wierszy (Sokrates tańczący 1919, Siódma jesień 1921, Wierszy tom czwarty 1923) były rozchwytywane.

Druga połowa lat 20. i lata 30. to okres jego najaktywniejszej i najwszechstronniejszej działalności literackiej. Związał się z kabaretem Qui Pro Quo. Zarabiał tam ogromne sumy, a że miał ogromną łatwość pisania, tworzył bardzo dużo. Jest autorem znanych do dziś piosenek Miłość ci wszystko wybaczy i Pierwszy znak. Używał kilkudziesięciu pseudonimów: Schyzio Frenik, Peer, T. Ślaz. Jego numery wykonywały ówczesne gwiazdy: Hanka Ordonówna, Zula Pogorzelska, Adolf Dymsza. W drugiej połowie lat 20. i w latach 30. powstały jego dojrzałe zbiory liryków:

Słowa we krwi (1926),
Rzecz czarnoleska (1929),
Biblia cygańska (1932),
Treść gorejąca (1936).

Opublikował swój zbiór satyr Jarmark rymów (1934) i antologię Cztery wieki fraszki polskiej (1936). Jego twórczość pozostawała w centrum uwagi krytyki, a satyry były ważnym elementem walki o unowocześnienie obyczajów, z zacofaniem i przesądami prowadzonej przez Wiadomości Literackie.

W ostatnim pięcioleciu międzywojnia stał się obiektem ostrej nagonki prowadzonej przez skrajnie prawicową prasę. Lansowała ona tezę, że Tuwim nie jest poetą polskim, ale Żydem, który przypadkowo pisze w języku polskim, przy okazji psując go i wnosząc do niego obce akcenty. Teza ta, jakkolwiek absurdalna (Tuwim był znakomitym lingwistą, uważał Polskę za swoją ojczyznę, nie popełniał błędów językowych) zdobyła jednak zwolenników wśród zwyrodniale prawicowych. Nagonkę na Tuwima prowadziły w bardzo niewybredny sposób pisma takie jak ABC i Falanga. Stało się to przyczyną cierpień poety, które takie traktowanie uważał za krzywdzące i niesprawiedliwe. Był to jeden z najtragiczniejszych momentów jego życia, który rzutował także na jego twórczość. Pisał znacznie mniej; po 1936 r. dynamika jego twórczości spadła, a antysemici atakowali coraz ostrzej.

Wybuch wojny w 1939 r. zmusił poetę do ucieczki ze stolicy. Na emigracji spędził prawie siedem lat. W Paryżu oprócz Tuwima schronili się Słonimski, Lechoń, Grydzewski. Od marca 1940 r. zaczęły się ukazywać Wiadomości Polskie Polityczne i Literackie, finansowane przez rząd emigracyjny. Wiadomość, że wojska Hitlera pokonały armię francuską, wymusiła na poecie ucieczkę do Portugalii. Cały czas Tuwim marzył, aby być jak najbliżej Polski. Przebywał także w Brazylii i w Stanach. W tych latach powstały Kwiaty polskie, wiekopomne dzieło, przez samego poetę uważane za bardzo ważny utwór w jego artystycznym rozwoju.

Wrócił do Polski w 1946 r. (jako jeden z pierwszych pisarzy przebywających na Zachodzie). Zamieszkał w Warszawie, został dyrektorem Teatru Nowego oraz prowadził rubrykę Cicer cum caule, czyli groch z kapustą w Problemach. Prowadził ją od 1949 r. aż do śmierci. W 1951 r. otrzymał nagrodę literacką I stopnia.

Po powrocie do Polski on i jego żona adoptowali Ewunię, dziewczynkę, która w czasie wojny straciła oboje rodziców. W tym czasie sporo tłumaczył, głównie z rosyjskiego, m.in. Eugeniusza Oniegina oraz Bajkę o popie i jego parobku Jołopie Aleksandra Puszkina, Ożenek Mikołaja Gogola.

Zmarł (27 grudnia 1953 r.) na wylew krwi do mózgu w pensjonacie w Zakopanem, gdzie spędzał urlop razem z rodziną.

Najważniejsze wydarzenia

1918 – ukazanie się dytyrambu Wiosna na łamach Pro arte et studio i związany z tym skandal. Kazimiera Iłłakowiczówna przyznała: „wiersz, który głęboko ludzi gorszył, zgorszył i mnie”. W tym samym roku ukazał się debiutancki tom Tuwima zatytułowany Czyhanie na Boga – inspiracją do tego tytułu było sformułowanie wzięte z listu Staffa.

29 listopada 1918 – inauguracja kawiarni Pod Picadorem; wtedy zaczęła się przyjaźń poetów, którzy potem założą grupę Skamander. Rozkwitł talent Tuwima jako twórcy kabaretowego; Picador stał się kultowym kabaretem dwudziestolecia międzywojennego.

Związanie się z kabaretem Qui Pro Quo.

Nagonka na Tuwima (Żyda zanieczyszczającego język polski) prowadzona przez ultraprawicowe pisma. Tragiczny okres w życiu poety.

Wybuch II wojny światowej i wyjazd z kraju. Na emigracji Tuwim spędził blisko siedem lat.

1940 – rozpoczął pracę nad Kwiatami polskimi.

1946 – wrócił do kraju, znowu zamieszkał w Warszawie.

Twórczość

Na twórczość Juliana Tuwima składają się głównie utwory poetyckie.

W jego poezji możemy zaobserwować ewolucję, stopniowe dojrzewanie poety. We wczesnej twórczości, mieszczącej się w czterech pierwszych zbiorach (Czyhanie na Boga, Sokrates tańczący, Siódma jesień i Wierszy tom czwarty), możemy zaobserwować wyrazistą i pełną realizację założeń poetyckich Skamandra.

Cechy tej poezji to urbanizm, panteizm i witalizm.
Nowym bohaterem lirycznym jest mieszkaniec miasta, zwyczajny człowiek niewyróżniający się niczym szczególnym.

Utwory poetyckie przypominają często żywą, potoczną wypowiedź. W tym okresie poetę fascynowały obrazki rodzajowe i poezja rozmowy – przeniósł te gatunki w obręb polskiej liryki i był ich prawdziwym mistrzem.

Przyjmuje się, że dojrzały okres twórczości poety rozpoczyna tom Słowa we krwi (1926). W tym okresie zanika „krzepki” optymizm charakterystyczny dla początkowego okresu twórczości. Jedną z przyczyn może być fakt, że nadzieje żywione w pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości okazały się tylko złudzeniami… Tuwim pozostaje jednak wierny powszedniej tematyce wiersza i typowi bohatera lirycznego – prostego człowieka z miasta. Wtedy kształtują się właściwości języka Tuwima, które stanowią jego znak rozpoznawczy:

potoczność – poeta nie odtwarza naturalistycznie potocznego języka, lecz przejmuje pewne jego elementy; była to potoczność „dyskretniejsza” niż w pierwszym okresie,
instrumentacja głoskowa – stosuje ją bardzo często i z wielką wprawą; czasem ma ona funkcje onomatopeiczne.

W tym okresie w poezji Tuwima coraz większą rolę zaczynają odgrywać związki z romantyzmem, widoczne są one zwłaszcza w wierszach, w których poruszony jest problem roli poety i problem relacji poeta – świat współczesny, poeta – bieżące problemy kulturalne i historyczne. Poeta w jego utworach jawi się najczęściej jako sędzia współczesności przeciwstawiający swoje ja światu; ktoś, kto panującemu zdziczeniu przeciwstawia wielkie tradycje humanistyczne lub jako poeta wirtuoz.

Trzeci okres to poezja wojenna i powojenna; nie był to najlepszy okres, gdyż poeta nie umiał znaleźć dla nowych, tragicznych doświadczeń historycznych odpowiedniego środka wyrazu. Tuwim przeżywał wtedy kryzys twórczy.

Cechy i tematyka poezji Tuwima

We wczesnych utworach – poetyka młodzieńczego buntu, dynamizm, entuzjazm, duży ładunek emocjonalny, tematu ojczyzny, martyrologii narodowej. Bezprogramowość – bo ta była programem Skamandrytów. Radość życia, witalizm neologizmy (cykl Słopiewnie). Oddaje to wiersz Do krytyków – poetycka relacja z jazdy tramwajem, która jest źródłem radości życia i euforii z powodu wiosny. W wierszu mamy do czynienia z charakterystycznym dla skamandrytów witalizmem i antyprogramowością.

Poetyka wykorzystania ekspresyjnych form językowych, brutalizmów, wulgaryzmów i słownictwa potocznego w funkcji poetyckiej. Tuwim demaskuje prymitywizm, zakłamanie i fałsz mieszczaństwa za pomocą kpiny, żartu, ironii – doskonały przykład – wiersz Mieszkańcy.

Miasto, zwyczajny człowiek, elementy codzienności – bohaterami wierszy – krytyka mieszczaństwa.

Pacyfizm – Tuwim protestuje przeciw wojnie.

W wierszach późniejszych podejmuje tematykę społeczną i polityczną – odnosi się do wydarzeń w Polsce jak choćby zabójstwa prezydenta Narutowicza (Pogrzeb prezydenta Narutowicza).

Tematyka społeczna, satyra na społeczeństwo polskie w międzywojniu. Bal w Operze to groteskowa wizja Polski i Polaków żywiących się kłamstwem i ideologiczną propagandą („ideolo”), kończący się katastrofą.

Nurt klasyczny w jego poezji – to zachwyt ładem i prostota, harmonią poezji Kochanowskiego, nawiązania do Norwida. Wyraża to tytuł tomu =- Rzecz czarnoleska.

Temat twórczości i roli poety – od koncepcji „ostatniego z równych”, człowieka z tłumu – po poetę przeżywające go męki twórcze (Sitowie).

Najważniejsze dzieła

Kwiaty polskie

Obszerny poemat powstały na emigracji. Tuwim pisał: „Myślę, że to będzie najważniejsza rzecz, jaką w życiu napisałem – epos, liryka, satyra, groteska, wszystko w magicznym powiązaniu”. W tym dziele porusza szereg istotnych problemów: artystycznych, ideowych, filozoficzno-etycznych, narodowych. Miały być dziełem kojącym tęsknotę za ojczyzną, swego rodzaju Panem Tadeuszem XX w. Zawierały sporo oskarżeń tych, których poeta winił za klęskę ojczyzny. Jego przyjaciel Antoni Słonimski uważał, że Kwiaty polskie są „obłędne i niemądre w pomyśle fabularnym, przepiękne w dygresjach i fragmentach”. W Wiadomościach Polskich redagowanych przez Mieczysława Grydzewskiego ukazywały się ich fragmenty. Do dziś dzieło Tuwima uważane jest za jedno z największych osiągnięć polskiej poezji, arcydzieło, w którym język poetycki jest na najwyższym, mistrzowskim poziomie.

Bal w Operze

Groteskowy obraz Polski żywiącej się kłamstwem i głupią propagandą. Kończy się wizją katastrofy, która grozi światu z winy polityków. Język, którym pisze o współczesnej Polsce, to mnóstwo soczystych przekleństw, dynamika i obrazowość. Takim językiem i w ten sposób jeszcze o Polsce nie pisano, dlatego przez dłuższy czas dzieło nie miało szans na ukazanie się w oficjalnym obiegu. Bal w Operze sporo łączy z Weselem Stanisława Wyspiańskiego czy Balem u Senatora, jedną ze scen III cz. Dziadów Adama Mickiewicza. W jeden wieczór na symbolicznym balu pojawiają się wszyscy reprezentanci ówczesnej Polski: biedacy, bogacze, generałowie, tajniacy, policjanci, złodzieje itd. Połączeni chorym transem, nie dostrzegają, jak wszystko wokół się wali. Po wojnie, gdy antysanacyjny charakter Balu… stał się zaletą, jego fragmenty drukowano w gazetach, wykropkowując nieprzyzwoite wyrazy. Sporo kropek musiało być choćby w następującym fragmencie: „Promieniejąca Kurwa – Mać/ Kurwa – Mieć/ Kurwa – Brać!/ Jak bal, to bal! Maestro, wal!/ Grubasku, teraz solo!”. Utwór jest czymś więcej niż satyrą na elitę sanacyjną, jest także pewną wizją świata, którą wiele łączy z wizjami kreowanymi przez katastrofistów. Wykorzystuje w nim autor poetykę ekspresjonistyczną. Uznawany jest za kulminacyjny moment w rozwoju poetyckim Tuwima.

Sen złotowłosej dziewczynki

Przykład bardzo lubianej przez Tuwima liryki rozmowy. Wprowadza właściwą mowie potocznej składnię i potoczne słownictwo – taki język, którym posługujemy się na co dzień. Adresatka – intrygująca kobieta pachnąca „jak tuberozy” jest obecna w utworze, i choć nie zabiera głosu, jej obecność silnie oddziałuje na osobę mówiącą w wierszu – zafascynowanego nią mężczyznę. W swoim monologu uwzględnia odpowiedzi partnerki, przemilczane i tylko pośrednio sygnalizowane odbiorcy. Jeszcze wyrazistszym przykładem jest Colloquium niedzielne na ulicy, monolog mężczyzny zaczepiającego kobietę, która wpadła mu w oko.

Ranyjulek

Jeden z wczesnych wierszy poety. Zadedykowany został Kazimierzowi Wierzyńskiemu. Jest pochwałą beztroskiego, wesołego życia: włóczenia się po mieście (i samego miasta!), wielkomiejskiego tłoku, swobody, radości życia. Ten wiersz napisany został w stylu wczesnych liryków Wierzyńskiego z tomu Wiosna i wino oraz Wróble na dachu. Klimat utworu Tuwima jest podobny do wiersza tego poety zaczynającego się od słów: „Zielono mam w głowie i fiołki w niej kwitną…” – królują tu nierozwaga, młodość, radość istnienia.

Prośba o piosenkę

W której zwraca się do Stwórcy z prośbą o siłę słowa poetyckiego. Prosi o: „Brawurę i fantazję, rym celny i cienki,/ Aby ci, w których palnę, prosto w łeb dostali/ Kulą z sześciostrzałowej, błyszczącej piosenki!”. Prośba została spełniona.

Do Marii Pawlikowskiej

Wiersz będący aluzją do niechęci, z jaką spotykała się ta poetka w klerykalno-konserwatywnych sferach Krakowa. Poetka zaliczana jest do satelitów Skamandra, a sami skamandryci uważali ją za swoje własne odkrycie – cenili nie tylko jej poezję, ale i niebanalną urodę.

Nagłe spojrzenie

Bardzo znany wiersz, odczytywany przez niektórych jako wyraz niechęci do ludzi i pogardy dla nich. W tym utworze Tuwim tworzy swoistą (groteskową) antropologię, która polega na przenoszeniu na ludzi cech zwierząt lub przedmiotów. Pojawiają się w nim „wierzba w surducie”, „słup z czupryną”, „straszny wysoki koń w krawacie” i inni, podobnie groteskowi ludzie nie ludzie.

Rzecz czarnoleska

Tytuł tego wiersza jest aluzją do znanych słów z Mojej piosnki (I) Cypriana Kamila Norwida: „Czarnoleskiej ja rzeczy/ Chcę – ta serce uleczy”. To utwór o mocy poezji, jej sensie i zadaniach.

Mieszkańcy

Utwór, w którym ostro atakuje moralność mieszczańską; fanatyczne przywiązanie mieszczan do rzeczy i absurdalną chęć posiadania, rutynę, która towarzyszy ich wszystkim czynnościom i sprawia, że każdy dzień jest taki sam. To „straszni” mieszkańcy „strasznych” mieszkań. Wiersz wpisuje się w nurt kontynuujący konflikt artysta – filister i równie popularny nurt krytyki mieszczańskiej mentalności.

Zapamiętaj utwory

Wiosna – głośny dytyramb pełen śmiałej, „naturalistycznej” erotyki, który wywołał wielkie zgorszenie opinii publicznej, nawet postępowych studentów.

Poezja – programowy wiersz zawierający definicję poezji: „Poezja jest to, proszę panów, skok,/ Skok barbarzyńcy, który poczuł Boga!”. Twórczość poetycka ma wymiar sakralny, niezależnie od tego, czy odwołuje się do jakiegoś systemu religijnego.

Pogrzeb prezydenta Narutowicza – zamordowanie pierwszego prezydenta wolnej Polski w grudniu 1922 r. było wstrząsem dla ówczesnych ludzi. Poeta daje temu wyraz w wierszu o bardzo jasnym tytule.

Jedzie Prezydent Martwy,
a wielki stokrotnie.
Nie odwracajcie oczu! Stać
i patrzeć ,zbiry!
Tak! Za karki was trzeba
trzymać przy tym oknie!

Cykl wierszy Słopiewnie zawarty w Wierszy tomie czwartym, niezwykle melodyjny. Do pięciu wierszy z tego cyklu skomponował muzykę zachwycony nimi Karol Szymanowski.

Pogrzeb Słowackiego – z inicjatywy Józefa Piłsudskiego sprowadzono prochy wieszcza do Polski, wiersz jest poetyckim opisem tej uroczystości.

Polski słownik pijacki (1935) – alkoholizm był jedną z dziedzin, którą Tuwim zbadał bardzo dokładnie. Swój wybór uzasadniał: „Sądzę (…), że naród posiadający, skromnie licząc, z pięć milionów zawołanych pijaków, powinien mieć jakiś leksykon, jakąś encyklopedię, w której zabłysłyby świetności mowy ojczystej, w kieliszku obite”.

W 1938 r. ukazała się książka zawierająca piękne i do dziś czytane wiersze dla dzieci. Trudno bez nich wyobrazić sobie edukację szkolną i przedszkolną. Najbardziej znane z nich to Ptasie radio, Lokomotywa, Słoń Trąbalski i Zosia Samosia.

Modlitwa – bardzo ważny wiersz, recytowany w ważnych dla narodu polskiego momentach dziejowych – obok wierszy Słowackiego i Mickiewicza Modlitwa witała wybuch Solidarności.

Lecz nade wszystko – słowom naszym,
Zmienionym chytrze przez krętaczy.
Jedyność przywróć i prawdziwość:
Niech prawo zawsze prawo znaczy,
A sprawiedliwość – sprawiedliwość.

Miejsca

Łódź – tu ukończył gimnazjum i pisał pierwsze wiersze. W łódzkiej synagodze wziął ślub ze Stefanią. To miasto, jego atmosfera, wielokrotnie powraca w jego wierszach i w artykułach wspomnieniowych. To właśnie tu zaczęła się jego fascynacja wielkomiejskim życiem, która miała ogromne znaczenie dla jego całej twórczości. W Łodzi wyklarowały się jego zainteresowania: językoznawstwo, kurioza piśmiennicze i inne.

Warszawa – miasto, w którym spędził prawie całe dorosłe życie. Do niej powrócił po powrocie z emigracji. Był jedną z najbardziej znanych postaci tego miasta, z którym silnie związał się emocjonalnie. Fascynowało go szybkie odradzanie się Warszawy po wojnie.

Ludzie

Irena, jego młodsza siostra – podziwiała go i kochała. Powiedziała: „Julek rozsadzał jak dynamitem szarość i ubóstwo naszego życia”. Tłumaczka Kubusia Puchatka i Chatki Kubusia Puchatka.

Jarosław Iwaszkiewicz, Jan Lechoń, Antoni Słonimski, Kazimierz Wierzyński – koledzy ze Skamandra; łączyła ich nie tylko wspólna pasja i wspólne cele, ale i stosunki towarzyskie. Spędzali ze sobą dużo czasu nie tylko z konieczności.

Leopold Staff – poeta bardzo podziwiany i szanowany przez Tuwima. To jemu przesłał swoje debiutanckie wiersze z prośbą o ich ocenę. W późniejszych latach obu poetów, między którymi była spora różnica wieku, połączyła przyjaźń.

Pułkownik Wieniawa – z nim przyjaźnili się Tuwim i Słonimski. W związku z tą przyjaźnią do Tuwima przychodzili liczni interesanci z prośbą, by dzięki przyjaznym stosunkom z Wieniawą załatwił… dostawy dla wojska, wydzierżawienie monopolu tytoniowego i tym podobne „drobne przysługi”. Tuwima to bawiło, ale było też dla niego bardzo męczące; pisał o tym w wierszu Męki z powodu Wieniawy.

Żona Stefania – wierna towarzyszka życia, kobieta o wielkiej urodzie, obiekt zazdrości innych mężczyzn.

Marszałek Józef Piłsudski – początkowo bezkrytycznie uwielbiany, potem coraz dalszy od bezkrytycyzmu w stosunku do niego i otaczających go ludzi. Potrafił mimo to dostrzec wielkość człowieka, który dał Polsce wolność. Gdy w 1935 r. Piłsudski umarł, poeta poświęcił mu odę pt. Aere perennius.

Konstanty Ildefons Gałczyński – młodszy o dziesięć lat kolega. Tuwim często mu pomagał – ułatwił debiut w Cyruliku…, wyciągnął z aresztu. Gdy Gałczyński wstąpił do endecji, stał się zaciekłym wrogiem skamandrytów, oskarżał ich o splugawienie poezji. Za jeden ze swoich ataków przepraszał podobno Tuwima na kolanach i chciał mu podarować swoją ślubną obrączkę. Po wojnie poeci znów byli przyjaciółmi.

Zajęcia

Tuwim pisał bardzo dużo, publikował swoje utwory w prasie bardzo często. Źródłem wielkich dochodów było pisanie tekstów dla kabaretów, w czym okazał się niezrównany i co przychodziło mu z niezwykłą łatwością. Żyłą złota była współpraca z kabaretem Qui Pro Quo (miał z nim umowę na wyłączność). Miesięcznie zarabiał 4000 zł, co w ówczesnej Warszawie było niewyobrażalną sumą.

Współpracował z Wiadomościami Literackimi i Cyrulikiem Warszawskim.

Poza tym interesował się szczurami – pociągała go inteligencja tych zwierząt i lęk, jaki od wieków budziły. Zgromadził ogromną bibliotekę szczurologiczną, znaną wśród antykwariuszy w całej Europie. Zbierał także dzieła poświęcone diabłom, demonom, alchemii i astrologii. Poza tym kolekcjonował wszystkie dziwne, zabawne, kuriozalne teksty. Kolekcja była tak ogromna, że z trudem mieściła się w mieszkaniu poety. Z braku miejsca sporą część z nich przechowywano w koszu na bieliznę.

Jego 5 minut

Swoje pięć minut miał już za życia. Dytyramb Wiosna wywołał skandal, ale i zapewnił poecie rozgłos. Jego kolejne tomiki spotykały się z ogromnym zainteresowaniem czytelników, znalazły uznanie także w oczach krytyki. Był jednym z najbardziej podziwianych i uwielbianych ludzi w Warszawie. Zyskał sławę nie tylko jako poeta, ale także jako autor tekstów kabaretowych i tzw. osobowość. Do dziś należy do lubianych i cenionych twórców. Nawet licealistom podobają się na ogół wiersze skamandrytów.

Aforyzmy

Bez poezji Juliana Tuwima dzisiejszy język polski wyglądałby inaczej. Jego aforyzmy weszły do wyborów aforyzmów wydawanych w Polsce i za granicą. Najpopularniejsze z nich to: „Żyj tak, aby twoim znajomym zrobiło się nudno, gdy umrzesz”; „Mężczyzna pozostaje zazwyczaj bardzo długo pod wrażeniem, które zrobił na kobiecie”; „Symetria: estetyka idiotów”.

Zobacz:

Zaprezentuj dorobek twórczy Juliana Tuwima

Julian Tuwim na maturze

Julian Tuwim – jak pisać o…

https://aleklasa.pl/liceum/c230-wiersze/spotkanie-z-poezja/wspomnienie-tuwim

Twórczość Juliana Tuwima