Tuwim był najbardziej reprezentatywnym poetą grupy Skamander, a jego twórczość to znamienna i ważna część historii literatury międzywojennej. Dokonać można różnych podziałów twórczości Tuwima – ułożyć ją według tematów podejmowanych przez poetę lub na podstawie technik, jakich używał. Najwygodniej jednak uporządkować utwory według okresów twórczości.
I tak:
I okres możemy nazwać młodzieńczym, obejmuje on lata 1918-1926.
Był to etap radosny, w którym twórczość mieszała się z działalnością w kawiarniach i kabaretach, okres studencki – imprez i skandali, dynamicznego ruchu artystycznego w Warszawie. W życiu Tuwima to epoka Pikadora, „wojna o wiosnę” – skandal, jaki wywołał swoim „grzesznym” wierszykiem, pisanie do Pro Arte et Studio, to także działalność silnej grupy „poeciców” Skamandra (jak się nazywali młodzi zbuntowani).
- W tym pierwszym okresie wydał Tuwim dwa tomiki: Czyhanie na Boga i Sokrates tańczący.
- Dominowały wówczas w jego poezji tematy młodości, wiosny, swobodnej twórczości i wizja poety wciśniętego w tłum.
- Znany jest wspomniany wiersz pt. Wiosna.
Ogromny ładunek energii, sił witalnych i zachwytu faktem istnienia zawiera wiersz Życie…. To w nim poeta otwiera szeroko ramiona, by zachłysnąć się życiem, to w nim manifestuje szczęście – bo „krew jest czerwona”.
„Program poetycki” Tuwima to wiersz Do krytyków. Radosny poeta kpiarz, siedząc na „tylnej platformie tramwaju”, rzuca krytykom wyzwanie.
Szanowni Panowie
Szanowni Panowie – tematem poezji nie muszą być głębokie, filozoficzne ani narodowe treści. Może być nim entuzjazm dla wiosny i banalnych, codziennych zdarzeń. Celem poezji jest opiewać tłum i miasto. Twórcą poezji niech będzie zwykły człowiek, a nie wybitna jednostka.
Tę ostatnią koncepcję potwierdził Tuwim w innym programowym utworze – mianowicie w Poezji – zamieścił tam cytat:
Nie chcę być przodownikiem,
Chętnie w tłum się wcisnę
Będę ultimus inter pares – (ostatni wśród równych).
Aby podsumować charakterystykę młodzieńczego etapu twórczości Tuwima, należy dodać, że powstały wówczas wiersze poważne, jak np.
- Rewizja (Krótka opowieść o tym, jak żandarmi przeszukują mieszkanie podejrzanego i znajdują obciążające go dowody. Silnie udramatyzowana, doskonale oddaje lęk człowieka i zachowanie się obu stron, chociaż nie ma tu konkretyzacji historycznej.)
- Pogrzeb prezydenta Narutowicza (protest przeciwko zbrodni sprawców zamachu na pierwszego prezydenta Polski).
II okres – lata 1926-1936 i 1936-1939 możemy określić jako poszukiwanie słowa poetyckiego, krystalizację poglądów Tuwima na kształt twórczości.
- Podajemy dwa przedziały czasowe, bo dziesięciolecie 1926-1936 to właśnie tomy Słowa we krwi i Rzecz czarnoleska, Biblia cygańska, Treść gorejąca, które przywołują tu horacjański motyw exegi monumentum, mit Jana Kochanowskiego, tzw. specyficzny klasycyzm Tuwima. Poeta określa swoje miejsce, kształtuje własny język poetycki – pełen dynamiki, ekspresji, czasem wulgaryzmów i potoczyzmów, lecz także definiuje poezję jako przetwarzanie świata za pomocą języka, nadawanie imion rzeczom, porządkowanie świata.
- Z kolei lata 1936-1939 zdominowały popularne utwory dla dzieci: Lokomotywa, Ptasie Radio, Słoń Trąbalski, Zosia Samosia itp. Oczywiście w czasie tych trzynastu lat podejmował Tuwim wiele innych tematów, ważne były wątki satyryczne i polityczne, manifestacja poglądów pacyfistycznych, refleksja na temat śmierci, protest przeciwko konwencjom mieszczaństwa. Poemat Bal w Operze z 1936 roku nie został dopuszczony do druku.
III okres, wojenny i powojenny, to lata 1940-1953
Czas wojny przeżył Tuwim na emigracji i tam powstał słynny poemat dygresyjny pt. Kwiaty polskie (pisany w USA). Powrócił poeta do kraju w 1946 roku, był kierownikiem artystycznego Teatru Nowego. Zmarł w Zakopanem w roku 1953.
Julian Tuwim
Poeta mocnych słów i humoru związany był z dwoma miastami: Łodzią, z której pochodził, i Warszawą, w której zamieszkał. W jego poezji jest pasja, siła wypowiedzi i specyficzny dobór słownictwa – a trzeba wiedzieć, że słowa stanowiły prawdziwą pasję Tuwima. Zbierał księgi szaleńców i grafomanów, studiował słowniki, sam wymyślał neologizmy, jak choćby tytuł Słopiewnie. Jest w tym podobny do Leśmiana, a do Micińskiego i Przybyszewskiego w zainteresowaniu diabłami i w ogóle demonologią. Czary i czarty polskie – to antologia o diabłach i czarownicach w Polsce pióra Juliana Tuwima. Zbierał też poeta talizmany, eliksiry, rozmaite amulety i inne osobliwości.
W czasie II wojny światowej przebywał za granicą: w Rio de Janeiro i w Nowym Jorku – owocem tych lat są Kwiaty polskie, drugi po Beniowskim Juliusza Słowackiego istotny w literaturze polskiej poemat dygresyjny.
Julian Tuwim jest tym z poetów wojennych emigrantów, którzy powrócili do ojczyzny, choć socjalistycznej. Zadeklarował lojalność wobec władz, ale nie napisał już nic równego wcześniejszym utworom.
Twórczość Tuwima
1818 – Czyhanie na Boga,
1920 – Sokrates tańczący,
1929 – Rzecz czarnoleska,
1933 – Biblia cygańska,
1936 – Treść gorejąca,
1946 – Bal w Operze (poemat),
1949 – Kwiaty polskie
wiersze dla dzieci: Lokomotywa, Zosia Samosia, Słoń Trąbalski, Ptasie Radio
teksty piosenek: Miłość ci wszystko wybaczy (śpiewała Hanka Ordonówa).
Zobacz:
W jakich znanych Ci utworach podjął Tuwim tematykę satyryczną i polityczną?