Z ogólnych przemian i cech warto zapamiętać:
- Renesansową płaskość, jasność, zamkniętą formę zastąpiły głębia, światłocień, forma otwarta.
- W miejsce symetrii, harmonii, odwzorowania wkraczają dysharmonia, głębia, ekspresja uczucia (intelekt zastępują uczucia).
- Dotąd dbano o maestrię rysunku – teraz malarze operują światłem, barwą, perspektywą (kontrastem światła i cienia).
- Spokój przedstawienia zastępuje dynamika.
- Tematyka religijna, także mitologiczna, rozwój portretu.
- Ruch, dynamika, eksponowanie uczucia w przedstawieniach postaci w rzeźbie.
Wielcy mistrzowie europejscy:
- Hiszpanie:
- El Greco
- Velazquez
- Murillo
- Włosi:
- Caravaggio
- Bernini (rzeźba)
- Borromini (architektura)
- Francuzi:
- Georges de la Tour
- Nicolas Poussin
- Holendrzy:
- Rembrandt van Rijn
- Frans Hals
- Sztuka flamandzka:
- Peter Paul Rubens
- Anton van Dyck
Jeśli chodzi o dzieła, koniecznie trzeba zobaczyć:
- Złożenie do grobu – Caravaggia,
- Ekstazę św. Teresy – rzeźbę Berniniego,
- Nocną straż – Rembrandta van Rijn,
- Wykład anatomii doktora Tulpa – Rembrandta van Rijn,
- Panny dworskie – Velázqueza,
- Widok Toledo – El Greca,
- Marię Magdalenę – de la Toura,
- Natchnienie poety – Nicolasa Poussina,
- Trzy Gracje – Rubensa.
Co ciekawego działo się w barokowej architekturze?
- Wznoszono świątynie i pałace świeckie – bogato zdobione, monumentalne, dynamiczne. Dwa najważniejsze nazwiska architektów tej epoki, to Borromini i Bernini – reprezentanci Włoch. Budowlę barokową łatwo rozpoznać – renesansową harmonię, prostotę zastąpią teraz liczne zdobienia, kontrasty, zestawienia brył, nagromadzenie kopuł, złocenia. We wnętrzach kościołów bogato zdobione (czasem kapiące od złoceń) ołtarze, masa malowideł (także na sufitach), a w pałacach – luster. Architektura ściśle wiąże się z rzeźbą, wykorzystuje efekty malarskie oraz grę świateł.
- Oprócz wielkich budowli kościelnych lub magnackich budowano dworki szlacheckie – cecha architektury typowej dla Polski. Powstawały też ogrody, które same w sobie były dziełami sztuki. Pierwszym, wzorcowym budynkiem barokowym był kościół Il Gesu w Rzymie. W Polsce przykładami architektury baroku są Wilanów, Pałac Branickich w Białymstoku, kościół św. Anny w Krakowie, kościół Piotra i Pawła w Krakowie.
Co wiesz o sztuce polskiego baroku?
- Specyfiką polskiego baroku był portret trumienny i portret sarmacki. Tylko w Rzeczypospolitej na krótszym boku trumny umieszczano portret osoby zmarłej – dzięki temu wiele twarzy ówczesnej szlachty możemy dziś zobaczyć.
- Z kolei portret sarmacki przedstawiał zazwyczaj sarmatę w tradycyjnym kontuszu, opartego o stół – na nim symbole sprawowanego urzędu np. berło, księga, krucyfiks. Najbardziej znanym portretem trumiennym jest podobizna króla Stefana Batorego. Dość znanym przykładem takiego portretu dziecka jest portret Barbary Bronikowskiej – kilkuletniej dziewczynki, ubranej i uczesanej na wzór dorosłych.
- Ważną osobą barokowej sztuki w Polsce był nadworny malarz Wazów – Włoch – Tomas Dolabella. Malował naszych królów – np. Zygmunt III pod Smoleńskiem lub Portret konny Władysława IV Wazy, (obaj królowie byli mecenasami sztuki), malował obrazy religijne, zdobne platformy na Zamku Królewskim, również malowidła historyczne. Trzeba wiedzieć, że w ogóle w XVII wieku rozwinęło się malarstwo w Polsce – Kościół popierał tę drogę propagowania tematyki religijnej, lubiana była bardzo tematyka maryjna i żywoty świętych.
- Rosną też w baroku nowe gmachy, przebudowywane są stare: Zamek Królewski, Pałac Ujazdowski w Warszawie, Wilanów pod Warszawą, pałac Branickich w Białymstoku, pałac Krasińskich w Warszawie.
Zobacz: