Cyd to tragikomedia o akcji prostej, lecz wartkiej, obfitującej w nagłe wydarzenia.
Roderyk kocha Chimenę – Chimena kocha Roderyka i jej ojciec jest przychylny tym uczuciom. Niestety! Król powierzył urząd opiekuna królewicza ojcu Roderyka, a liczył na to stanowisko rodzic Chimeny. Ojcowie posprzeczali się dotkliwie, a poszkodowany wyszedł z tego sporu Diego – tata Roderyka. Czasy były takie, że uszczerbek honoru należało pomścić. Roderyk zabija zatem ojca Chimeny. Dziewczyna również musi dokonać pomsty – nie ma już mowy o ślubie, córa zabitego żąda kary dla Roderyka, szuka prawa u króla. Król – wbrew sobie – zezwala na pojedynek. W imieniu Chimeny staje Sankty, jej drugi wielbiciel. Młodzieńcy walczą, wiedząc, że zwycięzca dostanie za żonę Chimenę. Pod koniec autor nie odmawia sobie igraszek z widownią – po pojedynku wbiega do Chimeny Sankty – cały i zdrowy. Panna wita go histerycznie, nie dopuszczając do głosu, lamentując nad śmiercią ukochanego Cyda. Oczywiście jest to nieporozumienie – zwyciężył Cyd-Roderyk, nawet darował życie Sankty’emu, gdyż symbolizował on ukochaną Chimenę. Tyle wydarzeń. Dziś wydają się naiwne i sztuczne. Mnóstwo tu gwałtowności, ludzkim życiem szafuje się tu rozrzutnie, obyczaj niewoli ludzi, którzy krzyczą, pojedynkują się, posługują się językiem niezrozumiałym dla współczesnych.
Należy natomiast dostrzec, że sztuka Corneille’a odniosła w swoich czasach sukces, a i dziś ma pewne wartości:
- Jako tragikomedia prezentuje się zgrabnie – szybka akcja, punkt kulminacyjny, rozwiązanie nie nudzą widza.
- Postacie utworu są żywe, aktywne, nawet wzruszające – są prawdziwymi ludźmi, nie schematami, cechuje je gwałtowność charakterów i gorący temperament.
- Bohaterowie przeżywają trudne dylematy – Roderyk (syn, kochanek, bohater) musi wybierać między obowiązkiem wobec ojca, honorem a uczuciem. Chimena także miota się między miłością do zabójcy ojca a powinnościami córki. Nawet królewna zakochana w Roderyku musi wybierać między dumą, obowiązkiem wobec rodu królewskiego, władzą – a miłością do Roderyka. Wszyscy wybierają to, co wybrać powinni, i ponoszą konsekwencje swoich decyzji. Dzięki królowi cała rzecz kończy się pomyślnie.
Prawdopodobnie powyższe cechy spowodowały przychylność paryskiej publiczności i, niestety, niechęć kardynała Richelieu, który widział w Cydzie negatywny wzór dla młodzieży francuskiej.
Kilka słów na temat Pierre’a Corneille’a
Uważany jest za najważniejszego dramaturga francuskiego początku wieku XVII. Związany był z prowincją Rouen, nie z Paryżem. Pochodził z rodziny prawników i sam był adwokatem, chociaż nie miał daru wymowy. Nie miał także szczęścia w miłości – lokował swoje uczucia niezbyt trafnie, pierwszą swoją komedię napisał dla dziewczyny, w której kochał się bez wzajemności.
Za to miał dar pisania. Stworzył liczne komedie, rozgrywające się głównie w Paryżu, oprócz Cyda wiele innych tragedii, np. Horacjusza, Cynnę, Polieuktosa. Cieszył się powodzeniem, dopóki na teatralnym panteonie nie zajaśniała gwiazda Racine’a – głównego rywala Corneille’a. Sława młodego dramaturga była cierniem w starości autora Cyda.
Zauważ, że…
Do wzorcowego ideału rycerza, jaki ustaliło średniowiecze, wieki XVI i XVII dopisują:
- Orlanda szalonego,
- Godfreda de Bouillon,
- Cyda,
- Don Kichota z Manchy.
Dwóch z nich naznaczono piętnem obłędu, de Bouillon jest cierpiącym samotnikiem, a Cyd niemalże niewolnikiem obsesji honoru, jak niegdyś Roland.
Czy wiesz, że…
Cyd posiada prawdziwy pierwowzór? Mniej więcej w latach 1030-1099 żył w Hiszpanii rycerz kastylijski Rodrigo de Bivar. Wychowywał się z następcą tronu Sancho, który później uczynił go dowódcą wojsk przeciw Maurom. Prawdziwy Cyd (co po arabsku znaczy „pan” – i od Maurów uzyskał ten przydomek) był podobno faktycznie niezwykle bohaterskim rycerzem, jednak jego dworska kariera, na skutek intryg była bardziej skomplikowana niż Cyda z literatury. Za to rycerz średniowieczny faktycznie poślubił niejaką Jimenę Diez, królewską krewniaczkę, tyle że nie był już wówczas młodzieńcem, miał około czterdziestu czterech lat…
Zobacz:
Omów treść i problematykę tragikomedii Cyd Pierre’a Corneille’a.