1. Skąd wziął się świat?
Mitologia
Starożytni Grecy wierzyli, że świat powstał z Chaosu („Na początku był Chaos”, Jan Parandowski, Mitologia). Czym był jednak ów Chaos? Według jednych to istota boska, dla innych zaś to nieuporządkowana otchłań, pełna „boskich nasieni”, mieszanina czterech żywiołów: ziemi, wody, ognia i powietrza. Z Chaosu zrodzili się pierwsi bogowie: Uranos – Niebo i Gaja – Ziemia, rodzice rodu tytanów, cyklopów i sturękich. Władzę nad światem odebrał Uranosowi Kronos, który pożerał wszystkie swoje dzieci. Uchowało się jedno dziecię – Zeus, który w przyszłości pokona swojego ojca i zakróluje nad całym światem (a przynajmniej nad światem starożytnych).
Nieco inaczej od Parandowskiego mitologię Greków interpretuje Robert Graves. Przedstawia on kilka wersji mitów o stworzeniu:
- pelazgijski (Chaos – bogini wszechrzeczy, Eurynome – wąż, Ofion – tytani i tytanki rządzące Słońcem, Księżycem, Marsem, Merkurym, Jowiszem, Wenus, Saturnem);
- homerycki i orficki (wszyscy bogowie rodzili się w rzece Okeanos, ich matką była Tetyda);
- olimpijski (Chaos – Matka Ziemia – Uranos – sturamienni olbrzymi i jednoręcy cyklopi);
- filozoficzny (Ciemność – Chaos – Noc, Dzień, Ereb, Powietrze).
Biblia
Dziś greckie mity o stworzeniu świata to dla nas tylko literatura. Ciągle żywa dla wielu współczesnych ludzi pozostaje jednak historia stworzenia świata przedstawiona w Starym Testamencie (Księga Genesis). Ciekawe, że i w Biblii świat wywodzi się z chaosu. Tyle że w tym chaosie funkcjonował Bóg. Jeden Bóg – Jahwe. Chrześcijanie pozostawiają bez odpowiedzi pytanie, skąd wziął się Bóg. Po prostu był, jest i będzie. To On przemienił bezład i pustkowie w niebo i ziemię. To jego SŁOWO miało cudowną moc sprawczą, dzięki której powstały: dzień i noc, sklepienie niebieskie, lądy i morza, przyroda, kosmos, ptaki i zwierzęta:
Na początku było Słowo,
a Słowo było u Boga,
i Bogiem było Słowo.
(J,1)
Stworzenie świata zajęło Bogu „pięć dni” – oczywiście dziś interpretujemy to metaforycznie jako kolejne etapy powstawania wszechświata. Akt stworzenia wiązał się z nazywaniem poszczególnych elementów świata powoływanych do życia.
2. Stworzenie człowieka
Mitologia
Pierwszy człowiek w mitologii Greków?
Wersji jest wiele. Trochę dziwne, że starożytni ludzie, choć tak wielką cześć oddawali bogom, nie im zawdzięczali swe powstanie. Bogowie żyli sobie na swoim Olimpie i ani im było w głowie stwarzanie człowieka. Ojcem ludzi był tytan Prometeusz. Pewnego dnia ulepił figurkę z gliny i łez. Następnie tchnął w nią życie. Prometeusz bardzo dbał o ludzi – wykradł dla nich ogień (stąd w naszym języku funkcjonuje wyrażenie „ogień prometejski”), za co został przykuty do skał Kaukazu i znosił potworne męki: drapieżne ptaszysko wydziobywało mu wciąż odrastającą wątrobę.
Inne wersje stworzenia człowieka przedstawia Robert Graves:
- Pelazgijska – pierwszy człowiek nazywał się Pelazgos. Tuż za nim pojawili się inni. Pelazgos nauczył ich budować chaty, zdobywać pożywienie i szyć ubrania.
- Filozoficzna – pierwszych ludzi stworzył Prometeusz, syn Japeta. Według tej wersji człowiek składa się z ciekawego budulca: gliny i wody z rzeki Panopeus. W martwe figury życie tchnęła Atena.
Biblia
Po pięciu ciężkich dniach pracy, w ciągu których Bóg stwarzał świat, nadszedł czas na powołanie do życia człowieka. Był nim mężczyzna stworzony według Boskiego wizerunku. Otrzymał imię Adam. Został powołany do panowania nad całym światem. To jemu podlegać miało wszystko, co Bóg stworzył w ciągu pięciu dni. Mógł być panem wszechświata – Bóg ofiarował mu wszystko (nawet towarzyszkę życia) prócz owoców z jednej jabłoni.
3. Śmierć
Mitologia
Śmierć jest jak sen. Człowiek nagle zasypia, ale nie ma co płakać z powodu jego odejścia. Trzeba tylko wypełnić kilka obowiązków wobec zmarłego, by żył on dalej w nowym świecie – królestwie zmarłych. Najważniejsza przysługa to włożenie w usta lub dłoń nieżyjącej osoby małego pieniążka – obola. By dostać się do Hadesu, trzeba bowiem opłacić Charona – przewoźnika przez rzekę Styks.
Po przepłynięciu Styksu zmarły pojawiał się u wrót Hadesu. Na straży królestwa zmarłych stał straszliwy pies Cerber, którego zadaniem było pilnowanie, by żadnemu ze zmarłych nie udało się uciec z Hadesu. Teoretycznie również nikt żywy nie powinien przekroczyć tej bramy, ale Cerbera udało się przechytrzyć Herkulesowi.
Marzeniem wszystkich starożytnych było dostanie się na Wyspę Błogosławionych – do krainy wiecznej szczęśliwości. Prawo do zamieszkania w niej mieli tylko najszlachetniejsi.
Biblia
Żydzi uważali, że śmierci nie można pokonać, dlatego nie uwierzyli, że Chrystus był ich wyczekiwanym Mesjaszem i że naprawdę zmartwychwstał. Na śmierć nie ma rady i żadne obole nie są potrzebne. Ostatnie przysługi wobec zmarłego to namaszczenie ciała olejkami, zawinięcie w całun i złożenie do grobu.
Śmierć to nie koniec wszystkiego, lecz etap przejściowy do nowego życia. I tylko od człowieka zależy jego pośmiertna droga. Podczas Sądu Ostatecznego każdy człowiek zostanie podsumowany: źli pójdą na lewo, czyli do piekła, dobrzy – na prawo, czyli do raju. Dla grzeszników żałujących też przewidziane jest odpowiednie miejsce: czyściec. Wizja apokalipsy przeraża nawet dzisiaj.
Zobacz:
Słynne sceny śmierci w literaturze antyku i średniowiecza. Spróbuj je porównać.
Kosmogonia biblijna i mitologiczna – dwie wizje stworzenia świata
Jak Biblia przedstawia stworzenie świata? Biblijna kosmogonia.
Jak Biblia przedstawia stworzenie świata? Biblijna kosmogonia.
Słynne sceny śmierci w literaturze antyku i średniowiecza. Spróbuj je porównać.