Granica jest powieścią o problematyce społecznej, gdyż podejmuje temat różnicy między poszczególnymi warstwami społecznymi, prezentuje ich charakterystykę.
Na obraz środowisk społecznych składają się:
- Środowisko urzędniczo-mieszczańskie (Elżbieta, Zenon, Kolichowska).
- Ziemiaństwo w Boleborzy (rodzice Zenona).
- Wielkie ziemiaństwo (Tczewscy).
- Biedota – służba, chłopi, świat miejskich suteren.
Powyższy przekrój środowisk społecznych autorka charakteryzuje w swojej powieści.
- Środowisko urzędniczo-mieszczańskie stwarza pozór uczciwości i sprawiedliwości, operuje argumentem „koniecznego zła”, lecz prawdą o nim jest: uzależnienie, egoizm i karierowiczostwo.
- Ziemiaństwo pokroju ojca Zenona jest klasą podupadłą, hołduje jeszcze starym mitom o ważności szlachty, patriotyzmu – lecz w sumie jest jałowe, beznadziejne i odgrywa śmieszną szopkę.
- Wielkie ziemiaństwo z kolei to zbiór kukiełkowych postaci, ograniczonych, kultywujących wielkopańskie tradycje, lecz mających pieniądze – to niebezpieczna klasa społeczna.
- Biedota wsi i miast to ludzie bez dochodów lub o bardzo małych dochodach. Cechy ich życia to bieda, głód, choroby i śmierć.
Słowem – świat w Granicy jest skonstruowany na podstawie zasady podziałów klasowych. Warstwy klasowe są od siebie odległe; dzieli je sytuacja materialna, poglądy, obyczaje. Nałkowska oskarża rzeczywistość społeczną – źródło krzywd słabszych kosztem mocniejszych, i dlatego Granica jest powieścią o wymowie społecznej.
Uwaga
Co znajdziemy w Granicy?
- Bohatera-karierowicza (odwrotność idealnego Judyma). Ziembiewicz nie jest może czarnym charakterem, zbrodniarzem ani przestępcą, ale jest świetnym przykładem bohatera ulegającego rzeczywistości, zapominającego o ideałach młodości.
- Obraz rzeczywistości drugiej Rzeczypospolitej.
- Refleksje o starości i starzejącej się kobiecie.
- Dość drastyczne rozwiązania: zemsta przy użyciu kwasu i samobójstwo trudno nazwać beznamiętnym finałem.
- Znów motyw dworku szlacheckiego. Tym razem mickiewiczowski blask sielanki brudzi postawa dziedzica Ziembiewicza z jego pociągiem do płci pięknej niższych warstw.
Zobacz: