O czym informuje Andrzej Frycz Modrzewski w swoim dziele O naprawie Rzeczypospolitej? Jak służy temu kompozycja tekstu?
Dzieło O naprawie Rzeczypospolitej pisane było po łacinie i mówiło o najważniejszych polskich bolączkach.
Do Andrzeja Frycza Modrzewskiego przylgnął przydomek „ojca polskiej myśli demokratycznej” – był faktycznie pierwszym – nie tylko polskim, ale i europejskim – pisarzem, który podjął temat „demokracji”. Państwo demokratyczne to zdaniem Modrzewskiego najbardziej sprawiedliwy i przyjazny obywatelom ustrój.
Co szczególnego jest w kompozycji dzieła Andrzeja Frycza Modrzewskiego O poprawie Rzeczypospolitej?
Dzieło dzieli się na pięć ksiąg, których tytuły od razu wskazują na problemy państwowe rozważane przez Modrzewskiego:
- I. O obyczajach
Księgę tę powinni przyswoić sobie dzisiaj wszyscy posłowie, senatorowie, sędziowie, ministrowie, urzędnicy państwowi. W naszych czasach co niektórzy politycy o obyczajach całkiem zapomnieli, a Modrzewski poucza, jak cnotliwym (niesprzedajnym, nieskorumpowanym, nieprzekupnym, czyli uczciwym) obywatelem być.
- II. O prawach
Prawem Modrzewski zajmuje się w II księdze – z dzisiejszej perspektywy najbardziej światłej i aktualnej. Zdaniem Modrzewskiego większość problemów bierze się z niesprawiedliwości społecznej. Bo czy sprawiedliwe jest, że winny szlachcic wymiguje się od kary, a chłop za takie samo przestępstwo otrzymuje karę śmierci? Zdaniem polskiej szlachty – jest to sprawiedliwe. Ale Modrzewski – protestuje: złe to obyczaje. Równość obywateli wobec prawa – podstawowe prawo demokracji – może być lekarstwem dla chorej ojczyzny. Każdy obywatel powinien mieć prawo wyborcze – to udało się wywalczyć.
- III. O wojnie
W księdze O wojnie Andrzej Frycz Modrzewski namawia do… pokoju. Podobnie jak Erazm z Rotterdamu, uważa, że wojny przynoszą zbrodnie, hańbę, straty nie tylko w ludziach, ale przede wszystkim straty moralne. Czy nie lepiej żyć w zgodzie i pokoju? Trudno nie zgodzić się z argumentami pacyfisty (wtedy nazywanego irenistą) Andrzeja Frycza Modrzewskiego.
- IV. O Kościele
Nic tak nie niszczy państwa, jak niezgoda między narodem, również na tle religijnym. Modrzewski jest człowiekiem tolerancyjnym i do tego próbuje namówić też innych Polaków.
- V. O szkole
Postulaty z tej księgi są równie aktualne. Edukacja jest filarem narodu, a nauczyciel jego przywódcą, dlatego trzeba wyjątkowo cenić pracę pedagogów. Ale i w czasach Modrzewskiego, i dziś nauczyciele o docenianiu swojego fachu mogą tylko pomarzyć. Renesansowy reformator widzi też ogromną potrzebę w finansowaniu szkół – ten problem znany jest nam doskonale.
Zobacz:
Jaką wymowę zawiera dzieło Andrzeja Frycza Modrzewskiego O poprawie Rzeczypospolitej?