Oświecenie to doba prób podniesienia poziomu oświaty w Polsce, czasy owe znamionował szereg działań ludzi światłych, którzy widzieli, że niedouczonemu, zaniedbanemu w czasach baroku społeczeństwu konieczna jest nauka – w nowoczesnej formie. Niektóre osiągnięcia w tej dziedzinie stały się wydarzeniem w skali Europy – np. Komisja Edukacji Narodowej.
Zbierzmy kolejne głosy w tej sprawie:
- Pierwszy wielki reformator oświaty to Stanisław Konarski, pijar, który poznał francuski model szkolnictwa. W 1740 r. założył Collegium Nobilium – szkołę dla synów szlacheckich. Nauka odbywała się po polsku, uczono tam rozumowania, kształcono świadomość obywatelską. Zasługi Konarskiego sprawiły, że uznawany jest za prekursora epoki, a król Stanisław August kazał wybić na jego cześć medal „Sapere auso” – „temu, który ośmielił się być mądry”. Ważne dzieło dotyczące reform politycznych – O skutecznym rad sposobie.
- 1765 rok – kolejny krok w historii oświaty – założenie przez króla Szkoły Rycerskiej (Korpusu Kadetów). Z tej szkoły wychodzili późniejsi reformatorzy kraju, bojownicy o wolność, spiskowcy i powstańcy. Oddzielono tu zupełnie szkołę od religii, sprawy ojczyzny i patriotyzmu były pierwszym wpajanym ideałem.
- 1773 rok – powstanie Komisji Edukacji Narodowej (KEN) – było to dzieło wielkie w idei reformy szkoły, KEN była oficjalnym urzędem państwowym, na kształt ministerstwa oświaty. Prowadziła reformę regularną i planową, oddzieliła sprawy wyznania od nauki, program oparła na ideałach oświecenia, a nawet tworzyła szkoły ludowe i elementarne, inaczej mówiąc, powszechne, nie tylko dla dzieci szlacheckich.
- 1779 rok – zorganizowano w ramach działalności KEN Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych, które za cel miało opracowanie odpowiednich podręczników dla szkół.
Czym była Komisja Edukacji Narodowej?
Można powiedzieć, że KEN to pierwsze ministerstwo oświaty. Po rozwiązaniu zakonu jezuickiego pozostał pewien majątek. Król Stanisław August Poniatowski przekazał go właśnie Komisji, powołanej w 1773 r. jako oficjalna władza w celu prowadzenia prac dotyczących uformowania, zorganizowania i zreformowania szkolnictwa.
Pierwszym przewodniczącym KEN był Michał Jòzef Massalski, następnym Michał Jerzy Poniatowski.
Działali w Komisji:
- Ignacy Potocki,
- Adam Kazimierz Czartoryski,
- Andrzej Zamoyski.
KEN zajęła się nie tylko szkoleniem kadry nauczycielskiej, powołała także Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych, którego celem była praca nad odpowiednimi dla szkół podręcznikami.
Podsumowując należy tu wymienić:
- KEN (Komisja EdukacjiNarodowej)
- Towarzystwo Ksiąg Elementarnych
- Teatr Narodowy
- Monitor
- Collegium Nobilium
- Szkołę Rycerską
- Obiady czwartkowe
- Kuźnicę Kołłątajowską
Zobacz:
Jakie działania w sferze reformowania oświaty doby oświecenia możesz wymienić?