W myśl hasła pracy u podstaw, programu oświecania i pomocy biedocie, bohater chłopski stał się przedmiotem literackich przedstawień w pozytywizmie.
- Piewczynią nędzy ludu i niedoli chłopa była Maria Konopnicka. Jej „obrazki” przedstawiały sylwetki nędznych, głodnych, wyrzuconych ze swoich chat ludzi, umierające z chorób i niedostatków dzieci (Wolny najmita, Jaś nie doczekał).
- Siłę cierpienia , a zarazem współczucia poetki i otaczającego świata przyrody zawierają jej liryki ludowe (Po rosie, Na fujarce, A jak poszedł król na wojnę…). W tych lirykach, stylizowanych na ludową wypowiedź, patrzymy na świat oczami wiejskiego bohatera.
„A czemuż wy chłodne rosy padacie, Gdym ja nagi, gdym ja bosy, głód w chacie”.
To wyznanie jest symbolem niedoli ludu, wraz z nim cierpią rosy, gwiazdy, nocka. Zachodzi zjawisko współodczuwania człowieka i przyrody, która go otacza.
- Nowele prozaików pozytywizmu często podejmują temat nędzy ludu. Szkice węglem Henryka Sienkiewicza – ciemnota chłopa, jego paniczny strach przed urzędem, analfabetyzm doprowadzają do tragedii, do uzależnienia ich od ludzi pokroju Zołzikiewicza.
- Janko Muzykant – także Sienkiewicza, przedstawia niedolę biednego, choć utalentowanego chłopskiego dziecka, ten sam motyw pojawia się w noweli Bolesława Prusa pt. Antek.
- Dzieci wiejskie i ich los są także tematem noweli Marii Konopnickiej pt. Nasza szkapa, Elizy Orzeszkowej: Obrazek z lat głodowych, Tadeusz.
- Powieścią ukazującą chłopa, jego los, a nawet jego walkę z zaborcą, jest Placówka Bolesława Prusa – uporczywe, wytrwałe działania Ślimaka, by utrzymać się na swojej ziemi.
- Eliza Orzeszkowa podejmuje temat wsi w utworach Dziurdziowie, Cham.
Niedola chłopa, niesprawiedliwość społeczna, los chłopskiego dziecka stały się tematami utworów pisarzy, którzy walczyli o poprawę bytu warstw najniższych. Docierali oni do ludzkich serc i sumień, lecz także oskarżali warstwy wyższe, bardziej oświecone, nawoływali do działań, które choć trochę mogłyby zaradzić złu.
Zobacz:
https://aleklasa.pl/gimnazjum/c269-powtorka-z-polskiego/c276-pozytywizm/problematyke-poruszali-pozytywisci-nowelach
Obraz dziecka w nowelach pozytywistów
https://aleklasa.pl/liceum/c111-jak-odpowiadac-z-polskiego/realizm-pozytywizm/c140-pozytywizm-w-polsce/jakim-gatunkiem-jest-nowela-wskaz-cechy-gatunku-na-wybranym-przykladzie
https://aleklasa.pl/liceum/c111-jak-odpowiadac-z-polskiego/realizm-pozytywizm/c140-pozytywizm-w-polsce/scharakteryzuj-program-spoleczny-polskiego-pozytywizmu
https://aleklasa.pl/liceum/c111-jak-odpowiadac-z-polskiego/realizm-pozytywizm/c423-pozytywizm-w-polsce-2/jak-zarysowal-sie-w-literaturze-polskiego-pozytywizmu-problem-dziecka
https://aleklasa.pl/liceum/c155-powtorka-z-epok-literackich/c164-pozytywizm/tematy-literatury-pozytywistycznej
Na czym polega różnica między nowelą a powieścią? Omów różnice na konkretnych przykładach.