Tag "program pozytywizmu"

Nad Niemnem – Eliza Orzeszkowa

Autor Eliza Orzeszkowa (1841-1910), pisarka, publicystka, działaczka społeczna, przedstawicielka polskiego pozytywizmu, urodziła się w bogatej rodzinie ziemiańskiej, uczyła na pensji w Warszawie u sióstr sakramentek, gdzie zaprzyjaźniła się z Marią Konopnicką. Orzeszkowa była emancypantką, nie bała się decydować samodzielnie o swym losie. Epoka Pozytywizm. Odnajdziemy w utworze cechy realizmu, z elementami realizmu tendencyjnego. Od obiegowej ideologii epoki powieść odchodzi w zakresie oceny powstania styczniowego. Geneza powieści Pomysł jej napisania zrodził się w trakcie pobytu Orzeszkowej w nadniemeńskim majątku

DETERMINIZM

DETERMINIZM – hasło głoszone w epoce pozytywizmu przez Hipolita Taine’a, francuskiego myśliciela tej epoki, krytyka filozoficznego i filozofa. Łacińskie determino znaczy „ograniczam”. W myśl koncepcji determinizmu każde wydarzenie, zjawisko (m.in. dzieło literackie) jest ograniczone, określone i wyznaczone przez ogół warunków, w jakich zachodzi. Zdeterminowany – znaczy określony, uzależniony, wyznaczony przez różne czynniki. I tak artysta wytwarza swoje dzieło, jest więc zdeterminowany przez szereg czynników. Wpływają nań: rasa, środowisko i moment

ORGANICYZM

ORGANICYZM – pogląd rozpowszechniony w pozytywizmie, stanowiący jedno z głównych założeń tej epoki. Polega na porównywaniu społeczeństwa do organizmu. Jeśli zaś społeczeństwo = organizm, to wszystkie jego części są tak samo ważne dla funkcjonowania całego ustroju. „Członkami” organizmu społecznego są zaś wszystkie jego warstwy, zaniedbywanie jakiejkolwiek z nich spowoduje kalectwo całości. Wniosek z tego założenia wynika taki, że dla dobra całego społeczeństwa należy zadbać o klasy niższe, gdyż one także

PRACA U PODSTAW

PRACA U PODSTAW – hasło pozytywistów polskich, nawołujące do zainteresowania się warstwami niższymi na wsiach i w miastach. „Podstawami” nazywano właśnie te warstwy – lud, który wymagał opieki i oświecenia ze strony warstw wykształconych. Pozytywiści obarczali pozostałą część społeczeństwa odpowiedzialnością za stan „podstaw” i widzieli konieczność pracy nad nimi (porównaj → praca organiczna). Ten postulat bardzo widoczny jest zwłaszcza w Szkicach węglem Henryka Sienkiewicza. Gdyby Rzepowie umieli czytać… nie doszłoby do

SCJENTYZM

SCJENTYZM – jedno z naczelnych haseł epoki pozytywizmu, propagujące potrzebę i wartość nauki (scientia = wiedza). Prawdziwa wiedza musi być poparta działaniem naukowym, doświadczeniem i konkretnymi wynikami badań – tu scjentyzm silnie wiąże się z → empiryzmem i → racjonalizmem, a także przyrodniczym materializmem. Poza tym idea scjentyzmu to postulat nauczania i oświecania warstw niższych, np. dzieci wiejskich – tu z kolei wiąże się ten termin z – pracą u

Bohater romantyczny a bohater pozytywistyczny. Próba porównania.

Bohater romantyczny a bohater pozytywistyczny. Próba porównania. Romantyzm i pozytywizm – dwie sąsiadujące ze sobą epoki – ukształtowały odmienne modele bohatera literackiego. Bohaterowie romantyczni to: Konrad Wallenrod, Gustaw-Konrad z Dziadów cz. III Adama Mickiewicza, Kordian z dramatu Juliusza Słowackiego, Hrabia Henryk, postać z Nie-Boskiej komedii Zygmunta Krasińskiego. Bohaterowie pozytywistyczni Poznajemy ich, czytając nowele Henryka Sienkiewicza, Bolesława Prusa, Elizy Orzeszkowej. Występują również w wielkich powieściach, takich jak Nad Niemnem (wzór powieści tendencyjnej) czy Lalka, Emancypantki,

Przegląd najważniejszych tematów pozytywistycznych

Praca Obraz Aleksander Gierymski, Piaskarze To temat numer jeden w pozytywizmie. Bolesław Prus deklarował w imieniu pokolenia: „ani żyć nie można z uśmiechem, ani ginąć z honorem, tylko – pracować, pracować i pracować”. Pozytywiści wymienili walkę – główny postulat romantyków – na pracę. Widać to w literaturze. W Nad Niemnem to Bohatyrowiczowie są górą – ich przodkowie Jan i Cecylia zaszczepili w nich siłę do pracy, dzięki której żyją w szacunku i do ziemi, i do siebie nawzajem. Spośród postaci pojawiających się

Jak pisarze pozytywizmu ujmowali w swojej twórczości zagadnienie organicyzmu i nierówności społecznej?

„Społeczeństwo jest jak żywy organizm. Jego organy: kończyny, trzewia, mózg – to poszczególne klasy społeczne. Gdy zarażona jest choć jedna – chory i zarażony jest cały organizm” – taką teorię głosili pozytywiści, zwani też organicznikami. Podjęli walkę z chorobami społecznymi – ukazywali, jakie kłopoty nękają poszczególne klasy, ukazywali nierówność społeczną, głosili prawo wzajemnej wymiany usług – jedyne prawo, które pozwoli społeczeństwu przetrwać niewolę.   W konsekwencji modne stały się w literaturze następujące tematy:

Kim byli Stańczycy?

Krakowskie stowarzyszenie konserwatystów, skupione wokół Przeglądu Polskiego. Trzon założycielski stanowili: Stanisław Koźmian, Józef Szujski, Stanisław Tarnowski, Ludwik Wodzicki (uczestnicy powstania styczniowego). Od 1869 r. zaczęli wydawać słynną Tekę Stańczyka (w formie fikcyjnych listów politycznych rzekomo pisanych przez Stańczyka wyrażano poglądy konserwatywne). Zaatakowali oni swoich przeciwników (liberałów i demokratów). Według swojego programu konserwatyści odrzucili konspiracyjną metodę walki, a także niepodległościowe ideały, wręcz protestowali przeciw kontynuowaniu tych postaw po powstaniu. Należy natomiast

68. Omów problem emancypacji kobiet w literaturze pozytywizmu

Problem emancypacji kobiet w literaturze pozytywizmu Zacznij: Zaznacz, że właśnie pozytywizm był w Polsce czasem początków, prekursorskiej wobec dzisiejszego feminizmu idei emancypacji kobiet. Zarysuj krótko sytuację kobiet w dziewiętnastowiecznej kulturze patriarchalnej (wychowanie wyłącznie do funkcji rodzinnych, niemożność podjęcia pracy zawodowej, wielkie trudności w zdobywaniu wykształcenia, podporządkowanie – także prawne – mężczyznom). Rozwiń: To pytanie dotyczy właściwie tylko dwóch tekstów z programu szkolnego – Lalki i Nad Niemnem. W Lalce to przede wszystkim kwestia dwóch postaci

Jak literatura pozytywizmu przedstawia niedolę chłopa i nędzę wsi polskiej XIX wieku?

W myśl hasła pracy u podstaw, programu oświecania i pomocy biedocie, bohater chłopski stał się przedmiotem literackich przedstawień w pozytywizmie. Piewczynią nędzy ludu i niedoli chłopa była Maria Konopnicka. Jej „obrazki” przedstawiały sylwetki nędznych, głodnych, wyrzuconych ze swoich chat ludzi, umierające z chorób i niedostatków dzieci (Wolny najmita, Jaś nie doczekał). Siłę cierpienia , a zarazem współczucia poetki i otaczającego świata przyrody zawierają jej liryki ludowe (Po rosie, Na fujarce, A jak poszedł król na wojnę…). W tych lirykach, stylizowanych

Udowodnij, że literatura pozytywizmu ma charakter utylitarny oraz dydaktyczno-wychowawczy

Utylitarna – znaczy użyteczna. Czego można oczekiwać od literatury? Oczywiście – żeby, jako dziedzina praktyczna, przyniosła czytelnikom korzyści w następujących formach: pouczała, oświecała w kwestiach moralnych, prawdy o człowieku i historii, propagowała program obowiązujący w danej epoce, przedstawiała wzorce godne naśladowania. Jak to odbywa się w epoce pozytywizmu? Pouczenie moralne znajdujemy na przykład w noweli Bolesława Prusa pt. Powracająca fala. Przestroga pisarza brzmi: uważaj, zło wyrządzone komuś może powrócić, jak fala odbita od brzegu! Sprawdza się to

Jakie postulaty pozytywistyczne zawarł Henryk Sienkiewicz w noweli pt. Szkice węglem?

Szkice węglem nie są zupełnie „wolne” od głosu narratora – owszem, Sienkiewicz ujawnia się często – ironizuje, tworzy aluzje, uwrażliwia czytelnika na podtekst utworu. Nowela opowiada właściwie zdarzenie makabryczne: chłop Rzepa zabił swoją żonę Rzepową, ucinając jej głowę siekierą za to, że zdradziła go z pisarzem gminnym Zołzikiewiczem. Zanim do tego doszło, nastąpił splot wydarzeń poprzedzających ów czyn. Po pierwsze Zołzikiewiczowi podobała się ładna Rzepowa, która odrzucała jego zaloty. Lecz Zołzikiewicz

Jakie przykłady nowel pozytywistycznych możesz podać? Określ ich problematykę.

Druga połowa lat 70. XIX wieku to czas nowel. Stała się ona przejściową formą wypowiedzi między literaturą tendencyjną a dojrzałą powieścią realistyczną. Jeszcze głosiła tezy, zawierała pewną tendencję, lecz już na niej twórcy ćwiczyli ambitne, precyzyjne chwyty pisarskie. Problematyka nowel Problematyka społeczna wsi – obraz nędzy i zaniedbania ludu ukazują: Szkice węglem, Janko Muzykant Henryka Sienkiewicza, Antek Bolesława Prusa. Problem nierówności społecznej – wyzysk robotników, biedę miast, nędzę bezrobotnych ukazują: (Szkice węglem

Zaprezentuj świat przedstawiony w Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej

Znajdujemy się w nadniemeńskiej krainie lat osiemdziesiątych dziewiętnastego wieku. Świat, który przedstawia Orzeszkowa, jest piękny, został skonstruowany według swoistego ładu. Czas  Obowiązuje tu zasada podwójnej perspektywy czasowej, czyli: Powieściowa teraźniejszość – wszystkie wydarzenia, o których czytamy, trwają od końca czerwca (powrót dzieci ze szkół), przez lato (czas żniw, imieniny Emilii), aż po wrzesień (jesienne połowy jacicy na Niemnie). Jest to zatem lato jednego roku, określonego na mniej więcej dwadzieścia lat po powstaniu (czyli

Omów rozwój prasy w okresie pozytywizmu polskiego

W ciągu dziewiętnastego wieku prasa stała się podstawowym forum wymiany poglądów i toczenia walk zarówno między stronnictwami polityczno-społecznymi, jak i ugrupowaniami artystycznymi. Regułą było, że danej grupie sprzyjał określony periodyk. W momencie zaś, gdy powstawała taka nowa grupa, zwykle zakładała sobie swoją własną gazetę. W okresie popowstaniowym jak grzyby po deszczu zaczęły się mnożyć nowe czasopisma zakładane przez formujące się ugrupowania pozytywistów. Pierwszą jaskółką był Przegląd Tygodniowy założony w roku 1866 przez Adama Wiślickiego –

Czy Nad Niemnem jest powieścią tendencyjna czy realistyczną?

Realizm powieści jest niezaprzeczalny Wierne przedstawienie obrazu społeczeństwa: środowiska arystokratycznego – pani Andrzejowa i Zygmunt Korczyńscy, ziemiańskiego – Korczyńscy, zaściankowego – mieszkańcy Bohatyrowicz. Stypizowanie postaci, wyrazistość i dokładność w przedstawieniu charakterów i tła obyczajowego. Eliza Orzeszkowa z drobiazgowością opisała Korczyn, Bohatyrowicze, Olszynkę, Osowce. Działania bohaterów umotywowane są nie tylko przyczynami współczesnymi, ale także dawnymi – występują odniesienia do historii, czyli nawiązania do niedawnych powstań i bardzo odległych w czasie dziejów Jana i Cecylii. Narracja w powieści realistycznej jest prowadzona