Szkice węglem nie są zupełnie „wolne” od głosu narratora – owszem, Sienkiewicz ujawnia się często – ironizuje, tworzy aluzje, uwrażliwia czytelnika na podtekst utworu. Nowela opowiada właściwie zdarzenie makabryczne: chłop Rzepa zabił swoją żonę Rzepową, ucinając jej głowę siekierą za to, że zdradziła go z pisarzem gminnym Zołzikiewiczem. Zanim do tego doszło, nastąpił splot wydarzeń poprzedzających ów czyn. Po pierwsze Zołzikiewiczowi podobała się ładna Rzepowa, która odrzucała jego zaloty. Lecz Zołzikiewicz – typ wyjątkowo paskudny – zaaranżował intrygę. Sfabrykował powołanie do wojska dla Rzepy, mimo że chłop był zwolniony od tego obowiązku. Wówczas wojsko trwało kilka dziesiątków lat… Zrozpaczony Rzepa topił żal w wódce, a Rzepowa usiłowała działać. Nikt jednak jej nie pomógł – ani pan we dworze, ani ksiądz, ani urząd, którego tak się przestraszyła, że uznano ją za pijaną. Pozostał jej Zołzikiewicz… więc poszła do pana pisarza, chociaż nie chciała tego, bo kochała swojego Rzepę. Skutek był tragiczny. A dokument, który pisarz podsunął Rzepie, zupełnie nieważny – nie był podstawą do poboru wojskowego. Ot, i cała historia.
Nowela jest obrazem wołającym o:
- Absolutną konieczność oświecenia chłopa, który nie umiał pisać ani czytać i zupełnie zależał od „piśmiennych” typów pokroju pisarza Zołzikiewicza, oraz ośmielenie chłopa, który tak bał się urzędów, że zupełnie nie potrafił egzekwować swoich praw – słowem o scjentyzm.
- Zmianę stosunku klas wyższych i bardziej wykształconych do warstwy chłopskiej. Wędrówka Rzepowej „od kościoła do dworu” nie przyniosła rezultatu. Kler i szlachta obojętnie potraktowali jej problem. Jest to krytycyzm i postulat pracy u podstaw oraz pracy organicznej.
Szkice węglem to nowela krytykująca układ: szlachta – lud i ukazująca ciemnotę ludu, która może doprowadzić do tragedii. Sienkiewicz dokonuje przeglądu wszystkich warstw wsi, ukazuje typowe postacie: chłopa, urzędnika, szlachcica, księdza, a nawet Żyda – słowem odtwarza typowy obrazek wsi polskiej dziewiętnastego wieku. „Widoki” są ponure – stwarzając krwawą, wręcz absurdalną fabułę (losy Rzepów) – autor nawołuje do działania.
Zobacz:
Jakie nietypowe cechy dostrzegasz w budowie noweli Henryka Sienkiewicza pt. Szkice węglem?
Literacka karykatura – portret Zołzikiewicza ze Szkiców węglem Henryka Sienkiewicza.
Na czym polega nowatorstwo narracji w nowelistyce pozytywistycznej?