Giaur to opowieść o miłości, zdradzie i zbrodni. Jej bohater żyje w świecie pełnym zła, sam jest tego zła sprawcą i ofiarą. Ta sprzeczność stanowi o romantycznej istocie utworu. Giaur jest samotnym, tajemniczym młodzieńcem, który znalazł się w Grecji opanowanej przez Turków. Nikt nie zna jego imienia ani przeszłości. Giaur – tym mianem określają Turcy każdego innowiercę.
Akcja utworu pełna jest dramatycznych wydarzeń.
Zachowując kolejność wypadków, można przedstawić ją następująco.
Giaur z wzajemnością pokochał Leilę – niewolnicę z haremu tureckiego baszy Hassana. Leila nie była jednak zwykłą branką – Hassan wyróżniał ją, można powiedzieć, że była tam pierwszą żoną pośród niewolnic. Gdy Hassan dopatrzył się zdrady, ukarał niewierną żonę zgodnie z tureckim zwyczajem – pod osłoną nocy, została związana w worku, wrzucona do morza i utopiona. Giaur szalał, poszukiwał wszędzie ukochanej. Wreszcie dowiedział się, co się stało. Zebrał gromadę zbójników, zaczaił się i napadł na Hassana, który właśnie wyprawiał się po nową żonę. Giaur i Hassan walczyli w pojedynku i Giaur dopełnił zemsty, lecz nie przyniosła mu ulgi. Zamknął się w klasztorze, w którym przeżył w milczeniu sześć przepełnionych bólem lat. Wyznał wszystko dopiero na ostatniej spowiedzi, nie mógł bowiem żyć dłużej w takim cierpieniu. Nadal kochał Leilę, zabicie Hassana nie wróciło jej życia, a myśl o jej męce w chwili śmierci wciąż go prześladowała. Mówił do nieżyjącej już ukochanej: „Ty byłaś, ty jesteś najbardziej umiłowanym szaleństwem mego życia”.
To skrót wydarzeń opisanych przez Byrona. W pełni odpowiadają one konwencji romantyzmu.
Zapamiętaj!
- Rzecz dzieje się w orientalnej scenerii podbitej przez Turków Grecji, atmosferę egzotyki podkreśla słownictwo: bajram, ramazan, basza, dziryt, emir, derwisz, odaliska.
- Wydarzenia rozgrywają się w tajemniczej atmosferze – wiele rzeczy jest tu niejasnych. Nie tylko imię i pochodzenie głównego bohatera, także liczne luki w jego życiu są niewiadomą, zabicie Leili odbywa się w dziwnych okolicznościach, wiele scen rozgrywa się nocą, wielu też musimy się domyślać.
- Inną cechą jest indywidualizm Giaura, jego wyobcowanie i samotność podkreśla fakt, że przebywa wśród muzułmanów, ludzi obcych mu pod względem wyznania i kultury.
- Możemy także mówić o mistycyzmie – jeśli pod uwagę weźmiemy „ujrzenie” Leili, które przeżył Giaur już w klasztorze, długo po jej śmierci.
- Romantyczny jest także temat: nieszczęśliwej miłości, buntu Giaura przeciw światu, jego cierpień duchowych, a także moralna problematyka utworu.
Zauważ!
- Orientalizm utworu Byrona: wschodnią scenerię akcji, słownictwo typowe dla kultury Orientu, wschodnich bohaterów i ich obyczaje. To wyraz romantycznej fascynacji egzotyką Wschodu.
- Wśród romantycznych tematów Giaura wymienić należy umiłowanie wolności, nieszczęśliwą, tragiczną miłość, bunt i wyobcowanie bohatera oraz problem etyczny – Giaur mści się, popełniając zbrodnię, ale zemsta nie przynosi mu ulgi.
- Tajemniczość akcji wiąże się z ukształtowaniem głównego bohatera. Jego prawdziwego nazwiska, narodowości ani pełnej biografii (wiele w niej luk) czytelnik nie poznaje do końca.
Powieść poetycka – to nowy, romantyczny gatunek literacki.
Do jej cech należą:
- połączenie epiki z liryką (opisów, akcji z poetyckim wyrazem uczuć itp.). Przemieszanie elementów różnych rodzajów literackich zwie się też synkretyzmem
- niechronologiczna akcja
- tajemniczość fabuły (brak wyjaśnień, powiązań przyczyny i skutku, luki w akcji)
- zdarzenia dramatyczne, tragiczne
- często egzotyczna sceneria.
Przykłady:
- Giaur Byrona
- Konrad Wallenrod Mickiewicza
- Grażyna Mickiewicza
- Arab Słowackiego
Zobacz:
Scharakteryzuj sylwetkę Georga Byrona. Co rozumiesz przez pojęcie bajronizm?
O czym jest Giaur Byrona, co świadczy o romantyzmie tego utworu?