Warto potraktować Sonety krymskie jako cykl. Wówczas od razu zauważymy spoiwo łączące wszystkie utwory – jest nim obecność samotnego podróżnika, który podąża wśród „krymskich cudowności”, rejestruje je i snuje refleksje. Nawet gdy nie ujawnia się bezpośrednio – to jego oczami obserwujemy modlitwę muezina i ślady dawnej świetności Bakczysaraju, to on siedzi „wsparty na Judahu skale”, to on samotny obserwuje spienione w czasie burzy morze. Samotny, romantyczny, pełen tęsknot i bólu, wrażliwy – to indywidualna, romantyczna jednostka, można rzec bohater romantyczny – ważna cecha literatury romantycznej.
Oto dalsze:
- Orientalizm – zachwyt kulturą i przyrodą Wschodu jest tu więcej niż wyraźny, uderza odbiorcę. Oto nazwy tatarskie: Czatyrdah, Ajudah, Ałuszta, pejzaże Krymu, widok tatarskich budowli, wysmukłych minaretów, głos muzułmańskiej modlitwy. Elementy te składają się na niepowtarzalny urok świata sonetów, który byłby zupełnie inny, gdyby współtworzyły go elementy kultury Zachodu. Styl i język sonetów charakteryzuje wschodni przepych (bogactwo metafor i peryfraz).
- Natura – poeta umieścił piękno przyrody naddniestrzańskiej i krymskiej na pierwszym planie. To przede wszystkim natura, tak ważna dla romantyków, jest przyczyną i źródłem przeżyć, refleksji, skojarzeń – czy to step akermański, czy szczyt góry Ajudah, czy spienione fale morza. Opisując orientalną przyrodę, Mickiewicz ocierał się o symbolizm. Potraktowanie Sonetów… jedynie jako pięknego opisu przyrody byłoby uproszczeniem, wyrażają one przede wszystkim prawdę o człowieku, który stanął oko w oko z potęgą natury.
- Tajemniczość, atmosfera grozy lub baśni – pojawia się zależnie od sytuacji. Stepy akermańskie nocą, burza, ruiny pałacu chanów, wzburzone morze, niebosiężne szczyty – to typowo romantyczna, nastrojowa sceneria.
- Wyobraźnia twórcza – czytając sonety, nie oglądamy wiernych fotografii z podróży, rejestru zabytków czy napotkanych ewenementów przyrody. Obserwujemy świat ożywiony i uduchowiony – dzieło wyobraźni poety. Mickiewicz wykracza daleko poza opis – dynamizuje, obdarza refleksją, uczuciem. Przykładem może być Ajudah – nie tylko góra, także serce poety narażone na fale namiętności.
Zapamiętaj!
- Sonety krymskie posiadają swojego bohatera: jest nim samotny podróżnik tęskniący za ojczyzną. To on łączy cały cykl sonetów, a sonety dzięki niemu uważane są za liryczny pamiętnik podróżnika. Wrażenia polskiego pielgrzyma konfrontuje poeta z reakcjami tubylca – przewodnika Mirzy.
- Pielgrzym był typem bohatera szczególnie lubianym przez literaturę romantyczną. Pojawiał się w trzech kontekstach:
- pielgrzymki w czasie,
- w przestrzeni,
- w głąb siebie.
Zobacz:
Udowodnij, że orientalizm jest cechą polskiej literatury romantycznej