Powstanie listopadowe 1830 roku to świeży i bolesny dla twórców romantycznych temat. Wielcy wieszczowie nie brali w nim bezpośredniego udziału, lecz swoje poglądy i nawiązania do tego wydarzenia zamieszczali przede wszystkim w dramatach romantycznych.

I tak:

  • Adam Mickiewicz nawiązuje do powstania listopadowego w III części Dziadów. Nie jest to nawiązanie bezpośrednie. Domyślamy się, że gdy pisał III część w Dreźnie, spotkawszy falę popowstaniowych emigrantów, pragnął dać wyraz swoim uczuciom patriotycznym i w pewien sposób zrekompensować to, że sam w powstaniu nie walczył. Dlatego, choć akcja dramatu rozgrywa się w latach dwudziestych XIX wieku, choć nawiązuje do procesu filomatów i oddaje wydarzenia historyczne Polski przedpowstaniowej (rok 1823 i 1824) – męczeństwo młodzieży, uwięzienia, zsyłki na Sybir, sytuację społeczną – to jest to obraz uciśnionego narodu, aktualny także po klęsce powstania. Historia lat 20. jest tylko przykładem, walczą tu Dobro (uciśniony naród) i Zło – carat. Ów obraz narodowej martyrologii skonstruowany zaraz po klęsce powstania, zwracał uwagę na to wydarzenie i był swojego rodzaju moralną interpretacją zrywu 1830 roku.
  • Juliusz Słowacki – Kordian. W tym dramacie temat powstania listopadowego został podjęty jawnie. Słowacki ocenia cały zryw i jego przywódców – głównie ma to miejsce w Przygotowaniu, w którym u progu nowego stulecia, nadprzyrodzone moce „warzą strawę” polityczną – „produkują” kolejnych wodzów powstania. Na tym jednak Słowacki rozważań o powstaniu nie zakończył. Jeśli założymy, że zamiar Kordiana, by zabić cara, jest przenośnią – obrazem powstania listopadowego, to dyskusja trwa nadal: o wartościach czynu jednostkowego (powstanie było zrywem tylko szlacheckim), o stosunku społeczeństwa do tego typu działań (losowanie przed zamachem).
  • Zygmunt Krasiński – Nie-Boska komedia. Właściwie ten dramat nie traktuje konkretnie o powstaniu listopadowym, lecz o abstrakcyjnej rewolucji społecznej. Pamiętać jednak należy, że Krasiński patrzył na powstanie przez pryzmat poglądów ojca, a stary generał widział w nim zryw przeciw arystokracji i przeciw staremu porządkowi. Tak też naświetlił sprawę Zygmuntowi i zakazał mu powrotu do kraju (poeta przebywał wówczas we Włoszech). Tak rozumując, zawarł w dramacie swoje poglądy na temat zrywów społecznych – a był ich srogim przeciwnikiem, wierzył natomiast w Boską interwencję w dziejach ludzkości. Wiadomo zaś, że na obraz rewolucji zawarty w Nie-Boskiej komedii złożyły się: przewrót Cromwella w Anglii, Wielka Rewolucja Francuska i właśnie powstanie listopadowe w Polsce.

Uwaga!
Powstania polskie będą odtąd wielkim tematem polskiej literatury.

  • O listopadowym już wkrótce stworzy Stanisław Wyspiański Noc listopadową i Warszawiankę, a w czasach nam współczesnych – Ernest Bryll – Rzecz listopadową.
  • O powstaniu styczniowym wspominać będą pozytywiści (Orzeszkowa, Prus) a wiele miejsca w swojej twórczości poświęci mu Stefan Żeromski.

Facebook aleklasa 2

Zobacz:

https://aleklasa.pl/liceum/c155-powtorka-z-epok-literackich/c163-romantzym/najwazniejsze-tematy-literatury-romantycznej

W jakich utworach romantycy podejmowali temat patriotyzmu i walki o wolność ojczyzny?

https://aleklasa.pl/liceum/c111-jak-odpowiadac-z-polskiego/romantyzm/c138-synteza-reomantyzmu/w-jakich-utworach-i-jak-realizuja-romantycy-haslo-mesjanizmu-narodowego

https://aleklasa.pl/liceum/c111-jak-odpowiadac-z-polskiego/romantyzm/c138-synteza-reomantyzmu/jakie-utwory-romantyczne-poruszaja-temat-walki-o-ojczyzne

„Powstania są w naturze Polaków”. Czy zgadzasz się z tą opinią? Przedstaw swoje refleksje na temat sposobu, w jaki polska literatura opowiada problem narodowych powstań.