Powszechnie wiadomo, że na tak sformułowane pytanie należy odpowiedzieć coś w rodzaju: „Nie, w średniowieczu nie starano się zniszczyć antycznego dziedzictwa kulturowego, wiele ze starożytnych myśli i założeń było tu kontynuowanych, modyfikowanych i wykorzystywanych”. Tak też w rzeczywistości było.
Postarajmy się jednak wyjaśnić to dokładniej i mniej stereotypowo.
- W czasach tuż po upadku cesarstwa rzymskiego, w wyniku wędrówki ludów, w Europie w sferze kultury ścierają się ze sobą tradycje samodzielnych plemion germańskich oraz cesarstwa wschodnio- i zachodniorzymskiego. Okres ten trwa ponad trzysta lat i po raz pierwszy zostaje przerwany przez Karola Wielkiego, władcę Franków. Za jego panowania dochodzi do odrodzenia tradycji rzymskiej w duchu chrześcijańskim, powstaje wiele pięknych budowli, rozwija się literatura (Eckhart pisze biografię Karola), muzyka i szkolnictwo. Czas ten, zwany renesansem karolińskim, trwał jednakże krótko, kończy się wraz ze śmiercią Cesarza. Mimo to odegrał w historii wielkie znaczenie – pchnął do przodu i ujednolicił słabo rozwiniętą kulturę europejską oraz nadał jej specjalny charakter poprzez łączenie elementów antycznych z chrześcijańskimi. Toru wytyczonego przez renesans karoliński Europa będzie trzymać się przez całe prawie średniowiecze.
- Dwóch największych myślicieli starożytności, Platon i Arystoteles, miało w wiekach średnich wielu godnych siebie kontynuatorów.
- Z Platona czerpali przede wszystkim: św. Augustyn i filozofowie zgrupowani wokół bardzo wpływowej w XII w. szkoły w Chartes – funkcjonowała ona na wzór platońskiej Akademii, uprawiano w niej oprócz filozofii nauki matematyczne, przyrodnicze i humanistyczne. Myślicielem, który stworzył podwaliny tej platońsko-chrześcijańskiej filozofii był żyjący w V lub VI w. Pseudo-Dionizy Areopagita.
- Myśl Arystotelesa odrodziła się w XIII w. dzięki św. Tomaszowi z Akwinu i jego mistrzowi Albertowi Wielkiemu. Dlatego też średniowieczną odmianę arystoteleizmu nazywa się od imienia Tomasza tomizmem.
- Innym jeszcze świadectwem antycznych wpływów w średniowieczu są interpretacje Biblii. Rozwinęły się one na starożytnym wschodzie w I i II w., gdzie pierwszymi komentatorami byli: Filon z Aleksandrii i Orygenes. Oni to wnieśli do interpretacji Pisma Świętego elementy filozofii Platona i stoików.
Zobacz:
Jaką rolę kulturotwórczą odgrywał i nadal odgrywa dorobek antyku?