Pareneza średniowieczna
Sformułowanie tematów:
• Wzorce parenetyczne literatury średniowiecznej
• Wzorce osobowe średniowiecza i ich aktualność
• Motyw rycerza i rycerskiej walki w wybranych tekstach z różnych epok – serio i parodystycznie
Podstawowe treści:
Trzy wzorce osobowe:
- ideał ascety (Św. Aleksy), Legenda o św. Aleksym
- ideał rycerza (Roland), Pieśń o Rolandzie
- ideał władcy (król Karol), Pieśń o Rolandzie (Bolesław Chrobry), Kronika Galla Anonima
Uwaga! Dodatkowym wzorem jest postać świętego Franciszka – głoszącego miłość do wszelkich stworzeń boskich, ideał ubóstwa i niezgodę na umartwianie ciała.
- Rycerz powinien być honorowy, odważny, waleczny, wierny Bogu, swojemu Panu, damie swego serca.
- Asceta poświęca sprawy tego świata dla idei umartwiania ciała, kontemplacji, myśli o Bogu – w duchu filozofii świętego Augustyna.
- Władca ma być pobożny, ma wszelkie cechy rycerza, lecz ponadto jako pomazaniec boży dowodzi walką przeciw innowiercom, musi być też sprawiedliwy i miłosierny wobec swoich poddanych.
Jak uatrakcyjnić wypowiedź?
- Własnym stosunkiem emocjonalnym i oceną wobec wzorców proponowanych przez średniowiecze. Wiadomo, że część głoszonych wartości nadal pozostaje aktualna, część – jak choćby ideał ubóstwa i kontemplacji inaczej wygląda w dzisiejszych czasach. Współczesny rycerz, władca, święty – interesujące refleksje na ten temat mogą nawet wywołać dyskusję z komisją.
- Możliwości zabłyśnięcia erudycją stwarza pytanie o motyw rycerski w późniejszych epokach i różnych ujęciach. Już barok dostarcza materiału: Tasso w Jerozolimie wyzwolonej kreśli portret rycerza Godfryda de Bouillona, Corneille – Rodriga w Cydzie. Nie do pominięcia jest Don Kichot z Manczy – błędny rycerz, śmieszny obrońca ideałów. Rycerzem jest Konrad Wallenrod, bohaterowie Trylogii, Rycerz z Wesela. Miłośnicy literatury fantasy mogą przywołać niejednego bohatera, by sprawdzić, w jakim stopniu realizuje on ideały rycerskie. Interesującym bohaterem pozostanie rycerz Emrod z ballady Schillera Rękawiczka – ten, który skoczył pomiędzy potwory, aby podnieść rękawiczkę nadobnej Marty, po czym podziękował za oferowaną rękę damy i odszedł… Bardzo to wdzięczny temat, można mówić i mówić.
- Porównać wzorce średniowieczne z modelami ukształtowanymi w innych epokach: ideałem ziemianina, dworaka, patrioty, uczonego, sarmaty, człowieka oświeconego, idealisty itd. Może dziedziczą jakieś cechy swoich przodków?
Zabytki piśmiennictwa
Sformułowania:
- Zabytki piśmiennictwa polskiego, ich znaczenie dla dzisiejszego czytelnika
Uwaga! Nie pomyl zabytków języka polskiego (pierwsze nazwy, słowa, zdania) z zabytkami literatury (kazania, pierwsze utwory literackie, jak Bogurodzica czy Lament świętokrzyski)
Nawiązania późniejsze do średniowiecza
Zapamiętaj:
Z literatury powszechnej
• Don Kichota Cervantesa
• Fausta Goethego
• Rękawiczkę Schillera
• Jerozolimę wyzwoloną Tasso
• Imię róży Umberto Eco
Z literatury polskiej
• Krzyżaków H. Sienkiewicza
• Starą baśń J. Kraszewskiego
• Konrada Wallenroda, Grażynę A. Mickiewicza
• Bramy raju J.Andrzejewskiego
• Krzyżowców Z. Kossak-Szuckiej
Poezję:
• Grochowiaka – Chmura,
• Białoszewskiego – Gotyk fioletowy,
• Różewicza – Gotyk, Rycerz
Zobacz: