Pareneza średniowieczna

Sformułowanie tematów:

Wzorce parenetyczne literatury średniowiecznej
• Wzorce osobowe średniowiecza i ich aktualność
• Motyw rycerza i rycerskiej walki w wybranych tekstach z różnych epok – serio i parodystycznie

Podstawowe treści:

 

Trzy wzorce osobowe:

Uwaga! Dodatkowym wzorem jest postać świętego Franciszka – głoszącego miłość do wszelkich stworzeń boskich, ideał ubóstwa i niezgodę na umartwianie ciała.

  • Rycerz powinien być honorowy, odważny, waleczny, wierny Bogu, swojemu Panu, damie swego serca.
  • Asceta poświęca sprawy tego świata dla idei umartwiania ciała, kontemplacji, myśli o Bogu – w duchu filozofii świętego Augustyna.
  • Władca ma być pobożny, ma wszelkie cechy rycerza, lecz ponadto jako pomazaniec boży dowodzi walką przeciw innowiercom, musi być też sprawiedliwy i miłosierny wobec swoich poddanych.

Jak uatrakcyjnić wypowiedź?

  • Własnym stosunkiem emocjonalnym i oceną wobec wzorców proponowanych przez średniowiecze. Wiadomo, że część głoszonych wartości nadal pozostaje aktualna, część – jak choćby ideał ubóstwa i kontemplacji inaczej wygląda w dzisiejszych czasach. Współczesny rycerz, władca, święty – interesujące refleksje na ten temat mogą nawet wywołać dyskusję z komisją.
  • Możliwości zabłyśnięcia erudycją stwarza pytanie o motyw rycerski w późniejszych epokach i różnych ujęciach. Już barok dostarcza materiału: Tasso w Jerozolimie wyzwolonej kreśli portret rycerza Godfryda de Bouillona, Corneille – Rodriga w Cydzie. Nie do pominięcia jest Don Kichot z Manczy – błędny rycerz, śmieszny obrońca ideałów. Rycerzem jest Konrad Wallenrod, bohaterowie Trylogii, Rycerz z Wesela. Miłośnicy literatury fantasy mogą przywołać niejednego bohatera, by sprawdzić, w jakim stopniu realizuje on ideały rycerskie. Interesującym bohaterem pozostanie rycerz Emrod z ballady Schillera Rękawiczka – ten, który skoczył pomiędzy potwory, aby podnieść rękawiczkę nadobnej Marty, po czym podziękował za oferowaną rękę damy i odszedł… Bardzo to wdzięczny temat, można mówić i mówić.
  • Porównać wzorce średniowieczne z modelami ukształtowanymi w innych epokach: ideałem ziemianina, dworaka, patrioty, uczonego, sarmaty, człowieka oświeconego, idealisty itd. Może dziedziczą jakieś cechy swoich przodków?

 

Zabytki piśmiennictwa

Sformułowania:

  • Zabytki piśmiennictwa polskiego, ich znaczenie dla dzisiejszego czytelnika

Uwaga! Nie pomyl zabytków języka polskiego (pierwsze nazwy, słowa, zdania) z zabytkami literatury (kazania, pierwsze utwory literackie, jak Bogurodzica czy Lament świętokrzyski)

Nawiązania późniejsze do średniowiecza

Zapamiętaj:
Z literatury powszechnej

Don Kichota Cervantesa
Fausta Goethego
Rękawiczkę Schillera
Jerozolimę wyzwoloną Tasso
Imię róży Umberto Eco

Z literatury polskiej

Krzyżaków H. Sienkiewicza
Starą baśń J. Kraszewskiego
Konrada Wallenroda, Grażynę A. Mickiewicza
Bramy raju J.Andrzejewskiego
Krzyżowców Z. Kossak-Szuckiej

Poezję:

• Grochowiaka – Chmura,
• Białoszewskiego – Gotyk fioletowy,
• Różewicza – Gotyk, Rycerz

Zobacz:

 

Charakterystyka epoki średniowiecza

Średniowiecze – życiorys kultury

Polskie średniowiecze (X-XV wiek)

Krzyż i miecz – symbole średniowiecza

Najważniejsze tematy średniowiecza

Historia średniowiecza – sprawdzian