Nie wolno nam sądzić ofiar – bo nigdy nie wiadomo jaka może być reakcja człowieka w obliczu śmierci. Możemy jednak sądzić oprawców i obserwować wpływ pożogi wojennej na psychikę człowieka.
Podpowiedzi:
Oto dowody zniszczeń i odkształceń psychicznych
- Rozmowy z katem – Kazimierza Moczarskiego. Hitleryzm i wojna zupełnie wypaczyły osobowość Jörgena Stroopa. Gdyby nie historia, byłby pewnie spokojnym, tępawym mieszczuchem w dalekich Niemczech. Szkoła, system, wojna wykorzeniły zeń wszelką wartość, nauczyły go mordować, wykorzystały i spotęgowały jego systematyczność i pedanterię. Wojna dała mu wysokie stanowisko w SS i władzę. Wojna ukształtowała Jörgena Stroopa na bezdusznego kata i mordercę.
- Opowiadania Tadeusza Borowskiego. Ukazują człowieka złagrowanego – czyli takiego, którego psychika przystosowała się do warunków obozowych. Vorarbeiter Tadek jest „znieczulony” na śmierć współtowarzyszy, myśli o tym jak się dostosować, jak przetrwać. Nie tylko w obozie – również w powstańczej Warszawie, również w codzienności wojennej, ludzie musieli obojętnieć na śmierć, bo następowała ciągle.
- Medaliony Zofii Nałkowskiej. To wypaczony obraz psychiki lekarza – Spannera, który w normalnych warunkach nie byłby chyba zdolny do podobnych potworności. To „inna” psychika „dobroczyńcy” z opowiadania pt. Przy torze kolejowym. Wojna powoduje, że ten człowiek, by pomóc – zabija bez poczucia zbrodni. Opowiadanie Dno – udowadnia, że w straszliwym głodzie człowiek zdolny jest do ludożerstwa. Czy ma jeszcze psychikę człowieka?
- Poezja i dramat Tadeusza Różewicza. Poeta twierdzi, że wojna, jeśli nie unicestwiła, to pozamieniała wszystkie wartości. Ten, który przeżył wojnę może najwyżej przyjąć postawę horyzontalną jak bohater Kartoteki.
- Krzyczałem w nocy – brzmi jeden z tytułów wierszy Różewicza. „Mam 24 lata. Ocalałem prowadzony na rzeź” – tak zaczyna się wiersz Ocalony. Ocalony to nie znaczy „normalny”. To człowiek, którego psychika została wypaczona przez wojnę. Nigdy nie będzie już sobą.
Rejestr powyższy nie jest pełny, lecz jest reprezentatywny, Wojna wypacza osobowość kata, ofiary i każdego, kto stoi obok. Literatura udowadnia to i jest przestrogą.
Zobacz:
Omów treść i problematykę Rozmów z katem Kazimierza Moczarskiego
Jak oceniasz psychikę człowieka zlagrowanego zaprezentowaną w opowiadaniach Borowskiego?
Wyjaśnij genezę i znaczenie tytułu oraz motto utworu Zofii Nałkowskiej pt. Medaliony