Europa

Historia

  • 1602 – powstanie holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej.
  • 1603 – śmierć Elżbiety I angielskiej.
  • 1609 r.: uznanie przez Hiszpanię niezależności Holandii (oficjalnie w 1648 r.).
  • 1618 – bunt przeciwko Habsburgom w Czechach i defenestracja praska – początek wojny trzydziestoletniej (serii wojen o prymat w Europie, w której stronami były: w latach 1618-20, tzw. okresie czeskim, Czechy i cesarstwo niemieckie; w latach 1622-29, tzw. okresie duńskim, Dania, Holandia i niemieckie państwa protestanckie przeciwko państwom Habsburgów; w latach 1630-35, tzw. okresie szwedzkim, Szwecja, Francja, Saksonia i Brandenburgia przeciwko cesarstwu niemieckiemu; w latach 1635-48, tzw. okresie szwedzko-francusko-niemieckim, Francja, Szwecja, Holandia, Sabaudia i Siedmiogród przeciwko cesarstwu niemieckiemu).
  • 1620 – bitwa pod Białą Górą, koniec niezależności Czech.
  • 1621 – powstanie holenderskiej Kompanii Zachodnioindyjskiej.
  • 1624 – początek rządów kardynała Richelieu we Francji.
  • 1625 – początek panowania Karola I Stuarta w Anglii.
  • 1625 – założenie Nowego Amsterdamu, czyli dzisiejszego Nowego Jorku. • 1629 r.: stłumienie buntu francuskich protestantów w La Rochelle.
  • 1640 – początek wojny domowej w Anglii.
  • 1643 – początek rządów Ludwika XIV we Francji (władza w rękach kardynała Mazariniego).
  • 1648 – fronda – bunt przeciwko rządom kardynała Mazariniego.
  • 1648 – traktat westfalski – koniec wojny trzydziestoletniej, przypieczętowanie politycznych i religijnych podziałów w Niemczech bez większych zmian terytorialnych.
  • 1649 – ścięcie Karola I Stuarta i ustanowienie w Anglii republiki.
  • 1651 – katolicyzm uznany za religię panującą w krajach habsburskich.
  • 1652-1654 – I wojna Anglii z Holandią.
  • 1653 – książę prusko-brandenburski Fryderyk Wilhelm I zmusza brandenburskie stany generalne do przyjęcia ustawy podatkowej, zapoczątkowującej energiczne kształtowanie absolutyzmu i mocarstwowej polityki w Prusach.
  • 1653-1658 – w Anglii Oliver Cromwell rządzi jako lord protektor.
  • 1654 – początek panowania Karola X Gustawa w Szwecji.
  • 1657 – traktaty welawsko-bydgoskie – Prusy Książęce całkowicie i oficjalnie uniezależniają się od Polski w zamian za wycofanie się z sojuszu ze Szwedami.
  • 1658 – proklamowanie, koronowanego w 1655 r., Leopolda I cesarzem Rzeszy Niemieckiej.
  • 1659 – pokój pirenejski – wyeliminowanie Hiszpanii z rozgrywek europejskich.
  • 1660 – restauracja (przywrócenie) monarchii w Anglii – Karol II Stuart na tronie.
  • 1661 – początek samodzielnych rządów Ludwika XIV we Francji.
  • 1667 – pokój w Bredzie, kończący II wojnę Anglii z Holandią.
  • 1674 – Nowy Amsterdam staje się brytyjski i zmienia nazwę na Nowy Jork.
  • 1683 – bitwa pod Wiedniem – Węgry w rękach Habsburgów.
  • 1688 – obalenie Stuartów w Anglii.
  • 1700-1721 – początek wielkiej wojny północnej.
  • 1713 – pokój w Utrechcie; książę prusko-brandenburski Fryderyk Wilhelm III koronuje się na króla Prus jako Fryderyk Wilhelm I.
  • 1721 – Piotr I przybiera tytuł imperatora Wszechrosji.
  • 1740 – śmierć króla Prus Fryderyka Wilhelma I, początek panowania Fryderyka Wilhelma II – Prusy potężnym mocarstwem europejskim.

Literatura

  • 1600 – William Szekspir, Hamlet.
  • 1604 – Miguel de Cervantes, Don Kichot – powieść.
  • 1606 – William Szekspir, Makbet.
  • 1623 – Giambattista Marino, Adonis – poemat, szczytowe osiągnięcie marinizmu.
  • 1636 – Pierre Corneille, Cyd – tragedia.
  • 1664 – Molier, Świętoszek – komedia.
  • 1665 – Molier, Don Juan – komedia.
  • 1665 – François de La Rochefoucauld, Maksymy – zbiór aforyzmów.
  • 1667 – John Milton, Raj utracony – epos.
  • 1667 – Jean Baptiste Racine, Andromacha – tragedia.
  • 1668 – pierwsze bajki Jeana de Lafontaine’a.
  • 1674 – Nicolas Boileau, Sztuka rymotwórcza – poetyka.
  • 1677 – Jean Baptiste Racine, Fedra – tragedia.
  • 1688 – Jean de La Bruyère, Charaktery.
  • 1697 – Charles Perrault, Bajki Babci Gąski.

Cywilizacja, nauka

  • Około 1609 – zastosowanie przez Galileusza lunety do obserwacji astronomicznych.
  • Od 1622 – w Anglii ukazuje się regularnie gazeta Weekly News.
  • Od 1626 – kształtowanie się Akademii Francuskiej.
  • 1631 – początek Gazette de France, nowoczesnego pisma informacyjnego.
  • 1637 – Kartezjusz, Rozprawa o metodzie.
  • 1637 – otwarcie pierwszej opery w Wenecji.
  • 1642 – Blaise Pascal projektuje maszynę do liczenia.
  • 1644 – Kartezjusz, Principia philosophiae.
  • Od 1665 – zalążki Royal Society w Anglii.
  • 1651 – Thomas Hobbes, Lewiatan.
  • 1657 – wynalezienie w Holandii zegara wahadłowego.
  • 1664 – stłumienie ruchu jansenistycznego we Francji.
  • 1668 – wynalezienie teleskopu zwierciadlanego (Isaac Newton).
  • 1669 – Blaise Pascal, Myśli, wydane pośmiertne.
  • 1669 – otwarcie pierwszego muzeum publicznego, w Bâle.
  • 1670 – Baruch Spinoza, Traktat teologiczno-polityczny.
  • 1675 – Isaac Newton, Teorie światła i barw.
  • 1677 – Baruch Spinoza, Etyka, wydanie pośmiertne.
  • 1680 – założenie Comédie Française w Paryżu.
  • 1690 – John Locke, Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego.
  • 1700 – powstanie berlińskiej akademii nauk.
  • 1703 – pierwsze utwory organowe Jana Sebastiana Bacha.
  • 1710 – George Berkeley, Traktat o zasadach poznania ludzkiego.
  • 1713 – odkrycie ruin Herkulanum.
  • 1714 – Gottfried Wilhelm Leibniz, Monadologia.
  • 1717 – założenie Wielkiej Loży Masońskiej.
  • 1724 – powstanie akademii w Petersburgu.
  • 1729 – otwarcie pierwszego kabaretu w Paryżu.

Architektura i sztuka

  • 1577 – ukończenie przez Giacomo della Porta kościoła Il Gesù w Rzymie.
  • Około 1601 – Caravaggio, Wieczerza w Emaus.
  • Około 1604 – Caravaggio, Złożenie do grobu.
  • Około 1615 – Rubens, Sąd Ostateczny.
  • Lata 1621-1625 – Bernini, Porwanie Prozerpiny; Apollo i Dafne; Dawid.
  • 1632 – Rembrandt, Lekcja anatomii doktora Tulpa.
  • 1633 – Bernini, konfesja grobu św. Piotra w Watykanie.
  • Około 1640 – Rubens, Trzy Gracje.
  • 1642 – Rembrandt, Wymarsz strzelców.
  • 1646 – Bernini, Ekstaza św. Teresy.
  • 1651 – Bernini, fontanna Czterech Rzek w Rzymie.
  • Lata 1656-1657 – Bernini, kolumnada przed ­bazyliką bazyliką św. Piotra w Rzymie.
  • 1656 – Velázquez, Panny dworskie.
  • Około 1656 – Vermeer van Delf, Stręczycielka.
  • Około 1660 – Vermeer van Delf, Widok Delf.
  • 1664 – początek rozbudowy Luwru według projektu Berniniego.
  • 1668 – początek budowy Wersalu.
  • 1669 – Rembrandt, Powrót syna marnotrawnego.
  • 1675-1710 – Christopher Wren, katedra św. Pawła w Londynie.
  • Po 1683 – Johann Bernhard Fischer von Erlach, pałac Schönbrunn w Wiedniu.
  • 1710 – założenie manufaktury porcelany w Miśni.
  • 1774 – Georg Wenzeslaus von Knobelsdorff, pałacyk Sanssouci w Poczdamie.
  • 1738 – założenie manufaktury porcelany w Vincennes, przeniesionej później do Sèvres.

 

Polska

Wczesny barok (1580-1620)

Ukształtowanie się rzeczypospolitej szlacheckiej (w roku 1569 – unia lubelska) z monarchią elekcyjną (w roku 1573 – elekcja Henryka Walezego i Artykuły henrykowskie). W roku 1586 – elekcja Zygmunta III. Kolejno panują wybierani królowie z dynastii Wazów. Początki kontrreformacji, ale jednocześnie ożywionej działalności innowierców. Okres kształtowania się barokowych prądów w literaturze polskiej. Powstają pierwsze arcydzieła epoki.

Historia

  • 1576-1586 – panowanie Stefana Batorego.
  • 1577 r. – przyjęcie uchwał soboru trydenckiego – początek kontrreformacji w Polsce.
  • 1587-1632 – panowanie Zygmunta III Wazy.
  • 1596 r.: unia brzeska.
  • 1596 r. – Warszawa stolicą Polski.
  • 1600 r. – początek wojen ze Szwecją.
  • 1605 r. – bitwa pod Kircholmem.
  • 1605 r. – początek „dymitriad” – wypraw w celu ingerowania w sprawy Rosji.
  • Lata 1606-1608 r.: początek rokoszu Zebrzydowskiego.
  • 1620 r. – bitwa pod Cecorą i śmierć Żółkiewskiego.

Literatura

  • 1581 – zmarł Mikołaj Sęp Szarzyński.
  • 1597 – Piotr Skarga, Kazania sejmowe.
  • 1599 – druk Biblii w tłumaczeniu Jakuba Wujka.
  • 1600 – Sebastian Fabian Klonowic, Worek Judaszów.
  • 1601 – Mikołaj Sęp Szarzyński, Rytmy abo wiersze polskie.
  • 1606 – Hieronim Morsztyn, Światowa rozkosz – zbiór poezji.
  • 1614 – Szymon Szymonowic, Sielanki.
  • 1618 – ukazuje się Gofred albo Jeruzalem wyzwolona Torquata Tassa w przekładzie Piotra Kochanowskiego.

Cywilizacja, nauka, sztuka

  • 1602 – założenie ariańskiej Akademii Rakowskiej.
  • 1617 – ogłoszenie polskiej wersji kościelnego indeksu ksiąg zakazanych.
  • 1617 – wprowadzenie prewencyjnej (przeprowadzanej przed drukiem) cenzury wydawanych tekstów.

 

Dojrzały barok (1621-1680)

Ciężkie czasy dla Polski: powstania chłopskie i kozackie, potop szwedzki, zagrożenie ze strony Turcji i rosnącej w siłę Rosji. Rozkład systemu sprawowania władzy – postępujący spadek znaczenia władzy centralnej. W literaturze zanika prąd poezji metafizycznej, inne nurty barokowe w rozkwicie. Wzmagają się działania kontrreformacji.

Historia

  • 1621 – bitwa pod Chocimiem.
  • 1626-1635 – wojna ze Szwecją.
  • 1627 – bitwa morska pod Oliwą.
  • 1632-1648 – panowanie Władysława IV Wazy.
  • 1634 – pokój z Rosją w Polanowie.
  • 1635 – rozejm ze Szwecją.
  • 1648 – wybuch powstania kozackiego na Ukrainie pod przywództwem Bohdana Chmielnickiego.
  • 1648-1668 – panowanie Jana Kazimierza Wazy.
  • 1651 – powstanie chłopskie pod wodzą Aleksandra Kostki Napierskiego.
  • 1652 – pierwsze zastosowanie zasady liberum veto.
  • 1654 – wojna z Rosją o Ukrainę i utrata tejże – układ w Perejesławiu.
  • 1655-1660 – „potop” szwedzki.
  • 1657 – traktaty welawsko-bydgoskie.
  • 1658 – wygnanie arian z Polski.
  • 1665-1666 – rokosz Lubomirskiego.
  • 1668 – abdykacja Jana Kazimierza.
  • 1669-1673 – panowanie Michała Korybuta Wiśniowieckiego.
  • 1672 – wojna z Turcją i traktat w Buczaczu.
  • 1674-1696 – panowanie Jana III Sobieskiego.

Literatura

  • 1638 – Samuel Twardowski, Dafnis drzewem bobkowym – sielanka mitologiczna.
  • 1647 – powstaje zbiór poezji Jana Andrzeja Morsztyna Kanikuła albo psia gwiazda.
  • 1654 – Szymon Zimorowic, Roksolanki, to jest ruskie panny… – cykl pieśni.
  • 1655 – Samuel Twardowski, Nadobna Paskwalina – wierszowany romans.
  • 1661 – powstaje zbiór wierszy Jana Andrzeja Morsztyna Lutnia – autor przesyła rękopis Łukaszowi Opalińskiemu.
  • 1663 – Bartłomiej Zimorowic, Sielanki nowe ruskie.
  • 1670 – pierwsza wersja rękopiśmienna poematu Transakcja wojny chocimskiej Wac­ława Potockiego.
  • 1674 – Wespazjan Kochowski, Niepróżnujące próżnowanie – zbiór liryków i fraszek.
  • 1680 – powstaje zbiór Emblemata Zbigniewa Morsztyna.

Cywilizacja, nauka, sztuka

  • 1630 – ukończenie fasady kościoła św. Piotra i Pawła w Krakowie, wzorowanej na rzymskim kościele Il Gesù.
  • 1637 – Władysław IV otwiera stałą salę teatralną na Zamku Królewskim w Warszawie.
  • 1638 – likwidacja Akademii Rakowskiej.
  • 1642 – sprowadzenie pijarów do Polski.
  • 1643 – pierwsze kolegium pijarskie w Polsce – Podoliniec.
  • 1644 – budowa kolumny Zygmunta w Warszawie.
  • 1661 – założenie przez jezuitów Akademii Lwowskiej (późniejszy uniwersytet).
  • 1661 – zaczyna wychodzić pierwsze polskie czasopismo – Merkuriusz Polski.
  • 1664 – Tylman van Gameren, architekt niderlandzki, przybywa do Polski.

 

Późny barok (1680-1740)

Po kilku chwilach chwały – panowania Jana III Sobieskiego i jego prób wkroczenia na arenę europejską – przychodzi czas ostatecznej ruiny państwa polskiego, postępującej aż do utraty suwerenności. Już jednak za panowania Augusta II Polska przestaje być podmiotem w rozgrywkach międzynarodowych. Wybucha wielka wojna północna. Paraliż sejmu. W kulturze – potężne wpływy kontrreformacji i jezuitów: niemal żaden znaczący utwór literacki nie może się ukazać ze względu na domniemaną nieprawomyślność. I tak zresztą poziom „produkcji literackiej” znacznie, zarówno pod względem jakości, jak i ilości, spada.

Historia

  • 1683 – bitwa pod Wiedniem.
  • 1697 – unia personalna sasko-polska.
  • 1697-1733 – panowanie Augusta II Mocnego.
  • 1704 – elekcja Stanisława Leszczyńskiego.
  • 1717 – sejm pacyfikacyjny zwany sejmem niemym.

Literatura

  • 1681 – powstaje zbiór wierszy Muza domowa Zbigniewa Morsztyna.
  • 1693 – Wespazjan Kochowski, Trybut należyty wdzięcznoś­ci…, albo Psalmodia polska – cykl psalmów prozą.
  • 1694 – powstaje zbiór wierszy Ogród, ale nie plewiony… Wacława Potockiego.
  • 1694 – Jan Chryzostom Pasek kończy pisać Pamiętniki.
  • 1695 – powstają Moralia Wacława Potockiego.

Cywilizacja, nauka, sztuka

  • 1681 – początek budowy pałacu w Wilanowie, według projektu Augustyna Locciego.
  • 1695 – ukończenie przez Tylmana van Gameren pałacu Krasińskich w Warszawie.
  • 1756 – ukończenie fasady kościoła Wizytek w Warszawie, według projektu Karola Baya.

Zobacz:

Barok w Europie – twórcy i założenia

Maturalna wiedza o baroku

Barok – obraz epoki

Renesans w Europie

Barok – życiorys kultury

Przedstaw dokonania najważniejszych filozofów baroku

BAROK – Test 1

BAROK – TABELA