Cechy romantycznych utworów

Cechy romantycznych utworów

irracjonalizm – skupienie na emocjach, uczuciu

• Typowe dla tej cechy ­środki językowe
  • słownictwo nazywające emocje (strach, miłość, żal)
  • wszelkiego rodzaju środki artystyczne podkreślające emocjonalność, ekspresję tekstu: wykrzyknienia (eksklamacje), słownictwo nacechowane emocjonalnie (np. zdrobnienia, zgrubienia), także apostrofy, metafory
  • w składni: zdania urywane, krótkie cząstki, czasem także powtórzenia

• Przykłady:
  • Grzmijcie bębny, ryczcie działa,
    Dalej, dzieci, w gęsty szyk! (krótkie zdania, wykrzyknienie)
    Wiedzie hufce wolność, chwała, (metafora)
    Tryumf błyska w ostrzu pik.
    Leć, nasz Orle, w górnym pędzie, (apostrofa)
    Sławie, Polsce, światu służ! (wyliczenie, wykrzyknienie)
    (Warszawianka Casimira Delavigne’a)

• • W ponurym oku nie ma łzy,
    siedzą przy krosnach i szczerzą kły: (słownictwo potoczne)
    Niemcy! My tkamy wam całun grobowy, (apostrofa, wykrzyknienia)
    Trzykrotne przekleństwo wpletliśmy w osnowy
    I tkamy, i tkamy!
    […]
    Przekleństwo! Przekleństwo ojczyźnie fałszywej,
    Gdzie tylko sromota i hańba są żywe,
    Gdzie każdy kwiat, wcześnie złamany, schnie marnie, (określenia wyraźnie nacechowane ­emocjonalnie)
    Gdzie robak zgnilizną i próchnem się karmi. (słownictwo potoczne)
    Wciąż tkamy, wciąż tkamy! (powtórzenie, wykrzyknienie)
    (Tkacze Heinricha Heinego)

• • A dusza brzemię smutku dźwiga, (określenia nazywające emocje)
    Łzami zachodzą rzewne oczy.
    I nagle tętent!… Krew zastyga.
    Pod ganek!… i na nogi skoczy (zdania urywane, wykrzykniki)
    Eugeniusz.
    (Eugeniusz Oniegin Aleksandra Puszkina)

 

nastrojowość – tajemniczość, groza, elementy fantastyki, nocna sceneria

• Typowe dla tej cechy ­środki językowe
  • sugestywność obrazu uzyskiwana np. przez nagromadzenie epitetów
  • pytania retoryczne (sugerują brak pełnej wiedzy, a więc pośrednio brak pewności); mogą to podkreślać także liczne zaimki (nikt, coś)

• Przykłady:
  • Kto jedzie tak późno wśród nocnej zamieci?
    To ojciec z dziecięciem jak gdyby wiatr leci.
    (początek ballady Goethego Król Olszyn)

• • Czy tam bies siedział, czy dusza zaklęta,
    Że o północnej godzinie
    Nikt, jak najstarszy człowiek nie pamięta,
    Miejsc tych bez trwogi nie minie.
    (ballada To lubię Mickiewicza)

• • Bije raz, dwa, trzy… już północna pora,
    Głuche wokoło zacisze,
    Wiatr tylko szumi po murach klasztora
    I psów szczekanie gdzieś słyszę.
    (ballada Do przyjaciół Mickiewicza)

• • Kto jest młodzieniec? Strzelcem był w borze.
    A kto dziewczyna? Ja nie wiem.
    (Świtezianka Mickiewicza)

 

obrazowość – bardzo istotna cecha stylu romantycznego!

• Typowe dla tej cechy ­środki językowe
  • licznie występujące w tekstach tej epoki epitety, porównania, metafory
  • bogata składnia – zróżnicowanie konstrukcji składniowych
  • zwracanie uwagi na bodźce słuchowe i wzrokowe, np. światło

• Przykłady
  • Gdy tak spoczywał, bohater ujrzał szkarłatny strumień ognia spływający ze wzgórza.
    Krugal był w tym promieniu, wódz, który poległ w walce.
    Poległ on z ręki Swarana, tocząc bój rycerski.
    Jego oblicze jest niby promień zachodzącego księżyca.
    Szaty jego są z obłoków wzgórza.
    Oczy – dwa przygasłe płomienie.
    W piersiach czarna rana.
    (fragment Pieśni Osjana Jamesa Macphersona)

• • W duszy – jak w toni mórz bezkresnej – (obrazowe porównanie i epitety)
    Mych marzeń leżą szczątki dziś.
    I któż by, o posępna toni,
    W odmęt tajemnic twoich wnikł?
    (wiersz Michaiła Lermontowa zaczynający się od słów Nie, ja nie Byron…)

 

ludowość

• Typowe dla tej cechy ­środki językowe
  • słownictwo gwarowe i regionalne
  • inne elementy typowe dla twórczości ludowej: powtórzenia, refreny, obecność zdrobnień czy wyrazów dźwiękonaśladowczych
  • charakterystyczne w opowiadaniu o czymś krótkie zdania – decydujące o dynamizmie wypowiedzi; stosowanie zwłaszcza czasu teraźniejszego – przybliżające opisywane zdarzenia,
  • ludowe motywy i sposób obrazowania (w porównaniach odwołania do zjawisk otaczającego świata), np. „z ogonem jak żmija”
  • ludowa fascynacja przyrodą

• Przykłady:
  • Po co gonisz się za marą, (słownictwo potoczne; pytanie retoryczne podkreślające emocje)
    Gdzie cię oczy wiodą?
    Rzucasz ojca, matkę starą (motyw typowy dla poezji ludowej: opuszczenie rodziców i ukochanej)
    I dziewczynę młodą.
    W cudzej stronie – cudzy wszędzie
    Wiarą i językiem,
    Tam zapłakać z kim nie będzie
    I pogwarzyć z nikiem. (ludowe słownictwo („pogwarzyć”) i typ obrazowania)
    (Dumka Tarasa Szewczenki)

• • Woda się burzy, woda się wzdyma, podkreślający tajemniczość obraz przyrody: powtórzenie, krótkie zdania, czas teraźniejszy)
    A nad nią rybak schylony.
    […]
    Po co nad rybek pastwisz się zgonem, (zdrobnienie)
    pełen chytrości i zdrady
    (czule doń tkliwym zanuci tonem)
    Po co ich pragniesz zagłady?
    […]
    Woda się burzy, wzdymają tonie, (powtórzenie opisu)
    Łechce go fala, co pryska;
    A serce taka lubość owionie,
    Jak gdy kochanka uściska. (niewyszukane porównanie odwołujące się do zwyczajnych doświadczeń)
    (ballada Goethego Rybak)

 

historyzm, zwłaszcza ­gotycyzm

• Typowe dla tej cechy ­środki językowe
  • najczęściej: stosowanie archaizmów i wyrazów przestarzałych
  • rzadziej: wykorzystywanie dawnych form fleksyjnych czy konstrukcji składniowych, np. składni wzorowanej na łacińskiej – z orzeczeniem na końcu zdania; tego typu środki językowe wprowadzają nas w koloryt epoki, ale też tworzą podniosły nastrój

• Przykłady
  Chcąc być widzem dzikich bojów,
  Już u zwierzyńca podwojów
  Król zasiada.
  Przy nim książęta i panowie Rada,
  A gdzie wzniosły krążył ganek,
  Rycerze obok kochanek.
  (Rękawiczka Schillera)

• A któż to wstawił zimne, białe szyby na miejsce tych jaskrawych witraży, które prowadziły zachwycone oczy naszych ojców od rozety nad wielkim portalem do ostrołukowych okien absydy?
  (Katedra Marii Panny w Paryżu Hugo)

 

orientalizm

• Typowe dla tej cechy ­środki językowe
  • słownictwo egzotyczne

• Przykłady
  Księżyc na nowiu wschodzi zza gór grzbietów
  Błyszczą nad miastem lampy minaretów,
  W mieście wre teraz Bajramu uciecha;
  Tu, choć nie dojdą ni wystrzałów echa,
  Ni muzułmanów pobożne okrzyki,
  Przecież błysk widać każdej tofaiki.
  Bo dziś zachodzi słońce Ramazanu,
  Dziś Bajram święcą wyznawcy Koranu.
  (Giaur Byrona)

 

Zobacz:

Cechy stylu romantycznego

Maturalna wiedza o romantyzmie

Tematy romantyzmu

Jakie tematy poruszała romantyczna literatura?

Romantyzm – praca domowa

Romantyzm – życiorys kultury

Pojęciownik epok: romantyzm

Tematy romantyzmu

ROMANTYZM – TABELA

Romantyczne źródła inspiracji: ludowość, orientalizm, historia, natura