Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego formułują teorię Polski jako mesjasza narodów, a Polaków jako narodu wybranego.
Paryż. Rok 1832. Wielka Emigracja. Polacy na obczyźnie nie są wcale pogodzeni… W tej sytuacji istnieje wielka potrzeba idei i programu, który by ich połączył. Adam Mickiewicz pisze Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego w nadziei, że dzieło to spełni taki właśnie cel.
.
Czym jest historia?
- Na to pytanie odpowiada Mickiewicz, że jest to teren, na którym realizuje się wola Boga, że historia ludzi podporządkowana jest celom opatrzności. Na tle ogólnych dziejów szczególne posłannictwo otrzymała Polska – ma ona być mesjaszem narodów, ma swoim cierpieniem wybawić inne narody od despotyzmu.
- Autor Ksiąg… ukazuje dzieje kraju na wzór dziejów Chrystusa: dawna, świetna wolność, ukrzyżowanie, zapowiedź zmartwychwstania, wyzwolenie kraju i ludzkości. O boskości narodu polskiego zadecydowała suma jego cierpień, śmierć bohaterów, męczeństwo syberyjskich zesłańców, niedola emigrantów.
Mickiewicz pisze:
„I umęczono naród polski, i złożono w grobie (…). Naród polski nie umarł, ciało jego leży w grobie, a dusza jego zstąpiła z ziemi (…). A trzeciego dnia dusza wróci do ciała, i naród zmartwychwstanie, i uwolni wszystkie ludy Europy z niewoli. (…) A jako zmartwychwstaniem Chrystusa ustały na ziemi całej ofiary krwawe, tak ze zmartwychwstaniem narodu polskiego ustaną w chrześcijaństwie wojny”.
Kim jest pielgrzym polski (emigrant)?
W świetle Ksiąg… pielgrzymowanie Polaków nie jest zwykłą emigracją ani tułaczką po Europie. Jest to dzieło apostołowania – polscy emigranci powinni głosić ideę miłości ojczyzny, poświęcenia i wolności ludów. Mickiewicz posługuje się także przypowieścią.
Oto np. przedstawia obraz chorej matki i konsylium lekarskiego. Lekarze kłócą się między sobą o metodę leczenia i żaden nie pomaga chorej. Dopiero szczera miłość syna potrafi ją uzdrowić. Tak samo jest z Polską – twierdzi poeta. „Lekarze” kłócą się o jej kształt polityczny, prawdziwi patrioci zaś powinni kierować się uczuciem.
Na czym polega biblijny styl Ksiąg…?
- Już sam tytuł (Księgi…) wskazuje aluzję do Biblii.
- Autor używa biblijnego stylu – zdań o powtarzalnych członach, często rozpoczynających się od spójnika.
- Używa pouczających zwrotów: „zaprawdę powiadam wam”, „pamiętajcie” itp.
- W Księgach… znajdują się, tak jak w Biblii, przypowieści (np. o chorej matce i lekarzach), istotą dzieła jest przecież pojęcie narodu wybranego i zapowiedź nadejścia nowych czasów.
- Mickiewicz używa stylu biblijnego nie tylko do dekoracji, pragnie podkreślić treści ideowe, wagę utworu, rangą „księgi świętej” oddziałać na odbiorcę.
Zobacz:
Czym były Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego Mickiewicza?
Topos pielgrzyma w literaturze – od romantyzmu do współczesności
Jakie romantyczne utwory podejmują temat piękna ziemi ojczystej i tęsknoty emigrantów?