Liryki lozańskie to cykl wierszy napisanych podczas pobytu w Lozannie, w Szwajcarii w roku 1839, gdzie Mickiewicz pełnił funkcję profesora literatury. Wagę przykłada się do czterech krótkich utworów: Snuć miłość, Nad wodą wielką i czystą i Polały się łzy.
Najważniejszy liryk – Polały się łzy, krótkie, zaledwie pięciowersowe podsumowanie życia poety. Wiersz jest uznany za arcydzieło, bo w lapidarnej formie udało się poecie zawrzeć cały życiorys i ogromny ładunek emocjonalny. Cechuje je dbałość o przejrzystość, zwięzłość, a nawet lapidarność.
Polały się łzy me czyste, rzęsiste,
Na me dzieciństwo sielskie, anielskie,
Na moją młodość górną i durną,
Na mój wiek męski, wiek klęski;
Polały się łzy me czyste, rzęsiste…
- Liryk ma precyzyjną budowę: pierwszy i ostatni wers ujmują utwór w klamrę kompozycyjną i stanowią wyznanie poety. Każdy ze środkowych wersów opisuje celnie i skrótowo kolejny etap jego życia: wers na dzieciństwo, na młodość, na wiek męski.
- Prosty, lapidarny wręcz utwór jest olbrzymią kondensacją uczuć, a nie są to uczucia pozytywne: chodzi o gorycz i smutek wynikające z rozrachunku z samym sobą.
- Kompozycja cechuje się naciskiem położonym na warstwę muzyczną, melodyjnością, staranną instrumentacją zgłoskową.
- Brakuje tu rymów na końcach wersów, są za to dokładne rymy wewnętrzne. Stąd większy nacisk kładzie poeta na każde, pojedyncze słowo i jego rolę w układzie całości. Efektem jest utwór niezwykle oszczędny, a jednocześnie uderzający siłą wyrazu.
- Całe życie bohatera warte jest łez: zarówno dzieciństwo, jak i młodość (ta młodość, którą tak opiewał w Odzie do młodości) i dorosłość. Ten nastrój wiersza zbudowany oszczędnymi środkami wyrazu artystycznego powoduje, że Julian Przyboś nazwał go wierszem-płaczem. Podsumowanie życia, osiągnięć i klęsk – to częsty temat poezji. Jeśli porównać z jakimś utworem wiersz Mickiewicza – to na przykład z Curriculum vitae Leopolda Staffa.
Snuć miłość – to wspaniały liryk o miłości
- Przypomina troszeczkę sonet – pierwszą część stanowi obrazowy opis tego uczucia, część druga to wniosek o wielkiej mocy miłości.
- Opis jest dynamiczny – poeta „rozmienia” czasownik „kochać” na dokładniejsze czynności wyrażone bezokolicznikami. Każdy z nich otrzymuje definicję – porównanie, które przeistacza uczucie (a więc rzecz ulotną) w materialny konkret. Oto kochać znaczy snuć miłość – jak… i tu widzimy nić jedwabną tworzoną przez jedwabnika:
lać ją z serca – wodę bijącą ze źródła,
rozwijać ją – złota blacha ze złotego ziarna,
puszczać w głąb – wiatr,
rozsypać po ziemi – siew zboża,
piastować – matka z dzieckiem na ręku.
- Metafory poety charakteryzują się bogactwem ujęć: barwa, kruszec, ziarno, źródło symbolizują miłość, prowadzą także myśl odbiorcy ku wrażeniom zmysłowym, dotykalnym bardziej niż duchowym, platonicznym. A zatem jest to erotyk!
Analiza i interpretacja wiersza Adama Mickiewicza Snuć miłość…
Jakie są natomiast wnioski?
Miłość daje potęgę, moc, która stopniowo wzrasta, staje się siłą przyrodzenia (natury), żywiołów, krzewienia (twórcza, dająca życie), siłą ludzką – lecz na tym nie koniec, miłość daje potęgę aniołów, a nawet moc Stwórcy – czyli boską, życiodajną. Czy ostateczna konkluzja nie brzmi jak bluźnierstwo? Nie – jest to przecież hołd złożony Bogu, który każe miłować, i jest to sugestia, że boski element w człowieku to właśnie miłość.
Nad wodą wielką i czystą – to wiersz o poezji. Wprawdzie pierwsze strofy to opis krajobrazu – trzy „fotografie ze Szwajcarii”.
- Pierwsza – wielka woda (jezioro) – odbija czarne kształty okalających ją skał.
- Druga – pejzaż ten sam, lecz woda odbija niebo – czarne obłoki.
- Trzecia – obraz ożywia błysk piorunu i grom burzy – także odbite w wodzie.
Krótka refleksja – piorun znikł, obłoki przepłynęły (nawet skały kiedyś skruszeją), a woda pozostaje niezmienna, czysta, chłodna – gotowa dalej odbijać obrazy.
Wniosek?
Dotyczy poezji i poety, który widzi siebie jako tę wodę, celu poezji upatruje w wiecznym trwaniu i w wiernym „odbijaniu” rzeczy tego świata, w którym każdy element ma swój cel i przeznaczenie, a w całej tej konstrukcji właśnie „zapis” – woda, poezja są wieczne.
Zauważmy oryginalne cechy budowy wiersza.
- Rymy wykraczają poza zwrotki – są spoiwem wersów z różnych strof.
- Pierwsze trzy zwrotki rozpoczyna ten sam wers – nad wodą wielką i czystą (anafora).
- Każdy z kolejnych obrazów intensyfikuje ruch i akcję. Pierwszy jest zupełnie statyczny, drugi oddaje płynny ruch obłoków, trzeci błysk i grom – to szczyt dynamizacji, który uwydatnia spokój i statykę wody.
Zobacz: