- Antyk od łacińskiego antiquus – dawny. Dotyczy dorobku kultury i historii starożytnej Grecji i Rzymu. Jest pojęciem węższym od terminu starożytność, który obejmuje historię wszystkich kultur sprzed naszej ery (Egipt, Babilon, Izrael).
- Średniowiecze (wieki średnie) to znaczy „przejściowe” między antykiem a odrodzeniem, ponad 10 stuleci raczej źle ocenionych przez ludzi renesansu jako wieki ciemnoty – stąd pejoratywna wymowa nazwy średniowiecze. Dziś ta ocena jest nieaktualna, wieki średnie fascynują swoim bogactwem.
- Renesans inaczej odrodzenie. Epoka wskrzesza ideały antyku, tłumaczy literaturę starożytną, wznawia studia nad historią starożytności, a uczonych tego okresu uznaje za autorytety. Ideały te mają być także odrodzeniem (renesansem) ludzkości, ideologii, w której centrum jest człowiek.
- Barok nazwa pochodzi z języka włoskiego (barocco – dziwny). Tak nazywano jedyną w swoim rodzaju perłę łowioną u brzegów Portugalii – niezwykle cenną, bo rzadką, lecz dziwną w kształcie, oryginalną, inną. Taki okazał się też wiek XVII w literaturze i sztuce.
- Oświecenie wywodzi się od światła. Osiemnastowieczni myśliciele nazwali swój wiek oświeconym po „ciemnocie” baroku, mieli zaś na myśli oczywiście „światło rozumu” – najwyżej cenionej wówczas wartości. I taka nazwa utrwaliła się na zawsze.
- Romantyzm wywodzi się pośrednio z łacińskiego romanus, co znaczy: rzymski – choć wcale nie o rzymską kulturę tu chodzi. Nazwę „romańskie” stosowano wobec języków tubylczych w prowincjach rzymskich, romansami zaś zwano podania i legendy tych ludów – pełne baśniowości i fantastyki. I to jest prawdziwe źródło i inspiracja epoki romantycznej, tak zaczęto nazywać całokształt XIX-wiecznej estetyki i filozofii zafascynowanej ideałami zupełnie nieklasycznymi.
- Pozytywizm od „pozytywny”, co w XIX wieku znaczyło: praktyczny, realny, rozsądny, życiowy. Bardzo pasuje do ducha epoki, a termin rozpowszechnił się za sprawą dzieła Augusta Comte’a pt. Wykłady filozofii pozytywnej. Uwaga – nazwa pozytywizm dotyczy tylko literatury polskiej. Do literatury powszechnej stosujemy realizm.
- Młoda Polska na wzór Młodych Niemiec, Włoch, Młodej Skandynawii, Francji – tak bowiem podkreślano modernistyczną ideologię młodzieży europejskiej końca wieku XIX.
- Modernizm – z niem. modern – nowoczesny w kontraście do przestarzałej ideologii ojców.
- Neoromantyzm – jeszcze inna nazwa epoki, nadawana jej ze względu na poczucie duchowego pokrewieństwa z romantyzmem.
- Dekadentyzm – od dekadence – schyłkowość – ze względu na bierną, pesymistyczną, pełną rezygnacji i poczucia końca istnienia wraz z końcem wieku postawę młodego pokolenia „schyłkowców”.
- Dwudziestolecie międzywojenne najprostsza z nazw. Przedział krótkotrwałego pokoju między zakończeniem I a wybuchem II wojny światowej – 1918-1939.
Zobacz: