Stanisław Barańczak
NN próbuje sobie przypomnieć słowa modlitwy (1)
Ojcze nasz, któryś jest niemy, (2)
który nie odpowiesz na żadne wołanie,
a tylko rykiem syren co rano dajesz znać, że świat
ciągle jeszcze istnieje,
przemów:
ta dziewczyna jadąca tramwajem do pracy
w tandetnym płaszczu z trzema
pierścionkami
na palcach, z resztą snu w zapuchniętych oczach, musi usłyszeć Twój głos,
musi usłyszeć Twój głos, by się zbudzić
w ten jeszcze jeden świt.
Ojcze nasz, który nic nie wiesz,
który nie patrzysz nawet na tę ziemię,(3)
a tylko codzienną gazetą obwieszczasz, że świat, że nasz świat, (4)
trwa uporządkowany:
spójrz, ten mężczyzna siedzący za stołem, schylony
nad kotletem mielonym, setką wódki, płachtą
popołudniówki tłustą od sosu i druku,
musi wiedzieć, że ty także wiesz,
musi wiedzieć, że wiesz, aby przeżyć
ten jeszcze jeden dzień.
Ojcze nasz, którego nie ma,
Którego imienia nikt nawet nie wzywa
prócz dydaktycznych broszur piszących Cię z małej litery, bo świat
radzi sobie bez Ciebie,
bądź:
ten człowiek, który kładzie się spać i przelicza (5)
wszystkie te dzisiejsze
kłamstwa, lęki, zdrady,
wszystkie hańby konieczne i usprawiedliwione
musi wierzyć, żeś jednak jest,
musi wierzyć, żeś jest, aby przespać
tę jeszcze jedną noc.
- (1) Tytuł i bohater
Kto to jest NN?
NN (nazwisko nieznane) to bohater cyklu wierszy Stanisława Barańczaka – zwykły, szary człowiek, którego rozterki odzwierciedlają problemy i wahania każdego człowieka.
Tytuł wyraża stosunek współczesnego człowieka do Boga – i Bóg, i modlitwa wydają mu się czasem martwe, dalekie, obce. Modlitwa zdaje się mu tylko zbiorem pustych formułek. Rzadko się modli, bo to nie ma sensu. Dlatego trudno mu przypomnieć sobie słowa modlitwy. A jest to Modlitwa Pańska (Ojcze nasz), której nauczył apostołów – i wszystkich ludzi – Jezus Chrystus. Najważniejsza z modlitw religii katolickiej.
- (2) Pomysł
Trzy części wiersza otwierają parafrazy znanej apostrofy „Ojcze nasz”. Modlitwa przybiera jednak dziwny kształt – odnosi się do współczesnego świata. Jest to monolog człowieka XX w., próba rozmowy z Bogiem – choć nadawca wypowiedzi wie, że z próby nawiązania kontaktu nic dobrego nie wyjdzie.
- (3) Jaki jest Bóg?
- Jest niemy, nie odpowiada na żadne prośby i wołania człowieka.
- Nic nie wie o życiu na ziemi, nie jest wszechwiedzący.
- Jego imienia nikt nie wzywa.
- Świat radzi sobie bez Niego.
Jest to pesymistyczny, pełen zwątpienia obraz Boga.
- (4) Jaki jest świat?
Świat jest brzydki, szary, beznadziejny. Pokazany w dwóch obrazkach.- Pierwszy to dziewczyna w tandetnym płaszczu, jadąca tramwajem do pracy. Ma zapuchnięte oczy, jest niewyspana i pewnie zmęczona. To takie jej codzienne małe męczeństwo. Boga nie obchodzi los biedaczki (takich dziewczyn i kobiet są zresztą miliony) i nawet na nią nie patrzy.
- Drugi obrazek to mężczyzna siedzący przy stole: przed nim kieliszek wódki (zalewa robaka?), kotlet mielony, poplamiona gazeta… Jedyne „radości” człowieka. Reprezentanci współczesnej ludzkości to pesymistyczny widok beznadziei i bezsensu życia.
- (5) Jaki jest człowiek?
- Człowiek czuje się osamotniony i zdany na samego siebie.
- Potrzebuje wiary w Boga, by jakoś przeżyć kolejny dzień i próbować – dzięki wmawianej sobie wierze – nadać życiu sens.
- Życie jest szare, beznadziejne – składa się z pracy, ciągle tych samych ludzi w autobusach, tramwajach i w pracy, z kłopotów. Z kłamstwa, lęku, zdrad, hańby…
- „Ten człowiek” jest bezradny, słaby, załamany. Nadawca wypowiedzi prosi Boga: „przemów” (Bóg wciąż milczy), „spójrz” (Bóg nie zwraca uwagi na ludzi) i „bądź” (Boga jakby nie było w życiu człowieka, świat i ludzie radzą sobie bez Niego). Czy to słowa współczesnego Gustawa-Konrada?
Zobacz:
https://aleklasa.pl/liceum/c155-powtorka-z-epok-literackich/c156-antyk/najwazniejsze-wiersze-wspolczesne-nawiazujace-do-biblii-domysly-na-temat-barabasza
https://aleklasa.pl/liceum/c155-powtorka-z-epok-literackich/c156-antyk/najwazniejsze-wiersze-wspolczesne-nawiazujace-do-biblii-sprawozdanie-z-raju
https://aleklasa.pl/liceum/c155-powtorka-z-epok-literackich/c156-antyk/najwazniejsze-wiersze-wspolczesne-nawiazujace-do-biblii-u-wrot-doliny
https://aleklasa.pl/liceum/c155-powtorka-z-epok-literackich/c156-antyk/najwazniejsze-wiersze-wspolczesne-nawiazujace-do-biblii-piosenka-o-koncu-swiata