Chcesz przygotować się do pisania prac z danej epoki?
Zadaj sobie trzy pytania.
- Pytanie pierwsze – o fakty:
- kiedy to wszystko się działo?,
- jakie były założenia epoki?,
- kto je głosił?,
- kto co napisał wielkiego, ważnego, nieśmiertelnego?
- Drugie pytanie – jak dorobek epoki nadal funkcjonuje?
- jak nam się dziś, w czasach współczesnych podoba?,
- z czego korzystamy?,
- które postulaty czy dzieła są nadal aktualne, a które zupełnie przebrzmiały?
- Pytanie trzecie – co Ty sądzisz o epoce?
Twoje oceny, opinie, poglądy. Możesz popierać ideologię lub nie, lubić lub nie lubić pewnych twórców. Możesz być romantykiem albo realistą. I to jest zupełnie co innego niż wiedza i szacunek wobec osiągnięć przodków. Jak dobrze napisać taką pracę? Wiedzę da się opanować, nad uniwersalnością ideałów trzeba pomyśleć, własne zdanie też sobie można wyrobić.
Przegląd najczęściej pojawiających się tematów:
- „Antyk – daleki nam czy bliski? Odpowiedz, opierając się na własnych przemyśleniach i doświadczeniach czytelniczych”.
- „Jak my, współcześni, korzystamy z ideałów i osiągnięć starożytnych?”
- „Oceń postępowanie bohaterów antycznych z punktu widzenia człowieka współczesnego”.
- „Romantyzm – zachwyca czy nie zachwyca współczesnego czytelnika?”
- „»Romantycy muszą zginąć, dzisiejszy świat nie dla nich«. Czy słowa Bolesława Prusa uważasz za aktualne dzisiaj, w XX wieku?”
- „Co bardziej przemawia do Ciebie – mędrca szkiełko i oko czy też czucie i wiara?”
- „Romantyk czy realista – jaki powinien być człowiek współczesny?”
Zacznij:
- Romantycy nie muszą zginąć, panie Prus! Nie wyginęli po kataklizmie wojny, wytrzymali globalizację, może do nich należy ocalenie świata. Tak myślę, bo jestem romantykiem.
- Kto to jest właściwie romantyk? Człowiek, który wierzy w upiory? Czy też po prostu wrażliwiec nieobojętny na cudze cierpienie? Fantasta z chmur czy wolontariusz? Otóż – odpowiedź na pytanie, czy we współczesnym świecie jest miejsce dla romantyków – zależy od tego, jak zdefiniujemy słowo romantyk.
- „Każda epoka ma swe własne cele i zapomina o wczorajszych snach….” Nieśmiertelne słowa Asnyka uznaję za słuszne.
- „ Dlaczego klasycy” – pyta Herbert w swym wierszu. Ponieważ antyczni wodzowie, pisarze, bohaterowie potrafili zachowywać się z godnością – zdaje się odpowiadać. Nasza sztuka w porównaniu z twórczością tych ludzi może wydać się jedynie „płaczem kochanków w małym brudnym hotelu”. Według Herberta starożytni pozostawili wielkie dziedzictwo. Współcześni nie mogą mu sprostać.
Komentarz do tematów tego typu
Niemal zawsze możesz wybrać rozprawkę. To wygodna forma. Postawisz sobie tezę – tak, lubię romantyzm lub – tak, wciąż czerpiemy z antyku i śmiało to udowodnisz.
Kiedy wybierać inną formę? Gdy jesteś ambitny, ufasz swojemu talentowi i chcesz zabłysnąć. Wtedy esej albo jakaś forma prozatorska, na przykład powieść w listach, pisana przez współczesnego Wertera. Na klasówkach odradzamy, lepiej zaufać tradycyjnym rozprawkom i charakterystykom.
Pisząc pracę, postępuj według następującej kolejności:
- Uporządkowanie materiału (co chcę napisać).
- Wymyślenie wstępu (nie ma jak dobry początek).
- Konspekt – co po czym piszę, jakich argumentów użyję?
- Realizacja konspektu.
- Zakończenie z pomysłem.
Argumenty, argumenty
Antyk a współczesność
Czy antyk całkiem przeminął? Tak. Gdzie dziś tamtejsze obyczaje? Gdzie dawny podział społeczny i sposób walki?
Wszystko jest inne: organizacja życia, autorytety, ustrój, religia, system wartości. Nawet słynna demokracja jest inna, bo wówczas dotyczyła tylko części obywateli.
To dobrze czy źle? Dobrze – ludzie są mniej okrutni, potępiają niewolnictwo, nie szacują wartości człowieka według jego pochodzenia. Kobiety zyskały równouprawnienie, inaczej traktuje się dzieci, dostępne stały się szkoły, ludzie mają szerszy dostęp do zdobyczy nauki.
Ale, z drugiej strony – pewne ideały wyznawane jeszcze w czasach antyku okazały się ponadczasowe, a jeśli się właśnie dezaktualizują lub nie są wcielane w życie – to bardzo źle. Wierność w przyjaźni, honor, odwaga, wierność danemu słowu, szacunek dla starszych nadal wydają się przecież wielkimi wartościami i nie warto z nich rezygnować.
Starożytnych można podziwiać za humanitaryzm i zdobycze cywilizacyjne, można również zarzucać im okrucieństwo, brutalność, barbarzyństwo.
Znakomitym przykładem takiej dwoistości zwyczajów starożytnych jest scena z Iliady Homera – moment, w którym Achilles oddaje w końcu Priamowi ciało Hektora. Najpierw mamy do czynienia z barbarzyńskim i okrutnym zbezczeszczeniem zwłok, potem jednak z głęboko humanistycznym współczuciem i zrozumieniem rozpaczy wroga.
Wiele wartości odziedziczył świat współczesny po starożytnych, ale i znacznie dziedzictwo antyku zmienił, dodał własne osiągnięcia kultury i cywilizacji. Nadal jednak uznajemy niektóre starożytne ideały, pewne kanony piękna czy zasady klasycznej sztuki, pomysły, takie jak: demokracja, patriotyzm, humanizm – za wciąż aktualne.
My a romantyzm
W dzisiejszych czasach jesteśmy raczej realistami, hołdujemy nauce, wierzymy „szkiełku i oku”. Ale i dziś uciekają ludzie w sferę uczuć, magii i fantazji, szukają alternatywnych sposobów życia, korzystają ze zdobyczy medycyny niekonwencjonalnej. Ludzkość komputerów i komórek padła na kolana przed Harrym Potterem, w prasie pełno ogłoszeń wróżbitów, a horoskopy wciąż biją rekordy poczytności. Dlaczego? Kto dziś jest romantykiem? A może nadeszły czasy, w których romantyzm może się spleść z realizmem? Wydaje się, że dziś podział na romantyków i realistów nie jest już tak jednoznaczny.
Użyj sformułowań:
Zamiast: Lepiej:
- Podoba mi się antyk – jestem wielbicielem starożytności, doceniam osiągnięcia antyku…
- Romantyzm jest czymś innym – zaistniał jako kontrast wobec, jako alternatywa wobec…
- Antyk mi się nie podoba – nie jestem zwolennikiem, wyznawcą ideałów starożytnych, antyk jest mi obcy, odległy ideowo…
- Myślę tak, bo – dowiodę swoich poglądów…
- Inni myślą inaczej, ale nie mają racji – odmienne poglądy nie wydają mi się słuszne…
- To nieprawda – te argumenty mnie nie przekonują…
- Epoka zaistniała – trwała, była… – miała charakter…, charakteryzuje się…
- Najwięcej było – dominowały, przeważały…
- Mam te same poglądy – wyznaję podobne poglądy, wierzę w te same ideały…
Zakończenie pracy
- Wnioski na koniec: najbardziej cenię tych bohaterów literackich, którzy próbowali coś zmienić w otaczającym ich świecie. Literatura powinna służyć nauczaniu, pokazywać ludziom właściwe wzory do naśladowania, mówić, co jest dobre, a co złe. A epoką literacką, która najpełniej realizowała te zasady, było właśnie oświecenie.
- Kończąc: barok i oświecenie to ponad dwieście lat w historii Polski, to mnogość koncepcji, pomysłów, nastrojów, a co za tym idzie – także postaw życiowych zaproponowanych przez literaturę tych epok. Filozofujący poeta, beztroski Sarmata, oświecony polityk – każda z tych postaci wymaga osobnej uwagi. Każda ma swoje dobre i złe strony – wybierając tylko jedną, przekreślilibyśmy lata historii naszego kraju.
- Jak to zaobserwowaliśmy – w epoce baroku zaistniały różne nurty literackie, które stworzyły charakterystyczne dla siebie wzorce osobowe. Spośród dwóch różnych – pełnego niepokoju bohatera barokowych wierszy oraz pogodzonego ze światem, spokojnego ziemianina – wybieram Sarmatę. Mimo wad ten typ bohatera jest bliższy moim ideałom.
- Literatura renesansu wiele uwagi poświęciła obywatelskim obowiązkom człowieka. Pisarze tej epoki okazali się być ludźmi wrażliwymi na los ojczyzny, z obawą myślącymi o przyszłości kraju. I trzeba przyznać, że choć od tamtych czasów minęło ponad pięć wieków, wiele z ich wskazówek i napomnień nie straciło na swej aktualności.
- Jaki jest zatem człowiek renesansu? Wolny, rozumny, świadomy swej wartości i obowiązków.
- Dziś z perspektywy stuleci wydaje nam się, że romantycy wygrali spór z klasykami. Bogactwo, jakie wnieśli do literatury, jest po prostu bezdyskusyjne i to musiałby przyznać sam profesor Śniadecki.
- Niech puentą mojej pracy będzie pogląd Mickiewicza, który i ja podziwiam: “Czucie i wiara silniej mówią do mnie niż mędrca szkiełko i oko”.
- Nie zdajemy sobie sprawy, jak blisko nam do starożytności – tamtego sposobu myślenia, pewnych wartości czy ustaleń w dziedzinie sztuki. Ale jeszcze rzadziej uświadamiamy sobie, że tak dzieje się właśnie za sprawą twórców renesansowych.
- Jak widać, pisarze renesansu poświęcają wiele uwagi problemowi obywatelskich powinności człowieka. Nieprzypadkowo zatem jednym z wzorców epoki jest dobry obywatel, patriota gotów do największych wyrzeczeń dla swego kraju.
- Związki kultury renesansowej z antykiem są silne i bezdyskusyjne. Potwierdza to powyższa analiza znanej mi literatury, sztuki, a nawet architektura. Nie mogło być inaczej, skoro myśliciele epoki postawili sobie za cel wskrzesić ducha starożytności.
- Renesans wskrzesił antyk i z uwielbieniem go popularyzował. Czy tak silne związki ze starożytną kulturą będą miały miejsce jeszcze kiedykolwiek? Już nigdy kultura europejska nie odwróci się od antyku, ale odrodzeniem nazywamy tylko wiek XVI.
- Śmiało można powiedzieć, że dzisiejsza literatura wyglądałaby zupełnie inaczej gdyby nie starożytna Grecja i Rzym. To dzięki literaturze tamtych czasów wiele motywów zyskało stałą kulturową obecność, to wtedy powstały rodzaje i gatunki literackie. Jak bez tych podwalin literatury wyglądałaby dzisiejsza twórczość? Trudno to sobie wyobrazić…
- Czy klasycy nadal mogą stanowić wzór do naśladowania? W świetle przytoczonych przeze mnie argumentów mogę powiedzieć, że zdecydowanie tak. Dorobek starożytnej Grecji i Rzymu wciąż jest wielkim źródłem, z którego współcześni czerpią jak ze studni bez dna.
- Czy oświecenie zasługuje na swą dumną, “świetlistą” nazwę? Myślę, że tak. Była to przecież epoka, która starała się pokazać, jak wielkie znaczenie w otaczającym nas świecie ma myślenie i jak ważną rolę odgrywa odpowiednia edukacja.
- Oświecenie jest epoką jak najbardziej godną swej nazwy. Bardzo duże znaczenie zaczęła wtedy mieć wszechstronna i nowoczesna edukacja, rozwój nauk i wiara w moc ludzkiego rozumu. Głoszono prawo człowieka do kształcenia się, wolności i szczęścia. To czasy, w których wiara w możliwości ludzkiego rozumu przyświecała działaniom wielu badaczy.
- Wiek XVIII to czas, kiedy człowiek zrozumiał, że jego największym bogactwem jest rozum, dzięki któremu może poznawać świat, a także go ulepszać. To czas, gdy postulowano uwolnienie człowieka z krępujących jego umysł więzów i ograniczeń. Moim zdaniem ta epoka zdecydowanie zasługuje na nadaną jej nazwę – wszak właśnie wtedy światło rozumu rozjaśniło pogrążoną w mroku niewiedzy i zabobonów barokową Europę.
Zobacz:
Wypracowanie z literatury staropolskiej (średniowiecze, renesans, barok, oświecenie)