„Tu leży rycerz, co walczył bez trwogi i żył bez skazy.” Słowa Juliana Ursyna Niemcewicza uczyń podstawą do rozważań o średniowiecznym rycerzu.
Komentarz
Zwróć uwagę, że w poleceniu jest zawarta ważna wskazówka – praca ma dotyczyć rozważań na temat średniowiecznych rycerzy, nie może to być wyłącznie ich opis. Już we wstępie możesz wyraźnie zaznaczyć, jakie jest twoje zdanie na temat ideału rycerza. Dużo ciekawsze wydaje się bowiem poznanie duszy wymienionych postaci, dyskusja o wyborach i systemie wartości niż opowiadanie o kolejnych postaciach.
Uwaga!
Debata nie powinna być teoretyczna. Materiał literacki musi zaistnieć – choćby w formie przykładów, wspomnień, opowieści o tamtych czasach. Wypowiedzi osób nie powinny być też oderwanymi wykładami: temat nie wzbrania pytań, ciętych odpowiedzi, złośliwych przytyków, humoru.
Co powinno znaleźć się w pracy?
- Zasygnalizuj wiedzę o różnych wzorcach parenetycznych stworzonych przez średniowiecze, ale przede wszystkim wskaż cechy idealnego rycerza. To temat główny.
- Odnieś wartości cenione wówczas do współczesności i zastanów się nad tym, jak wówczas postrzegano rycerza, a jak współcześni odnoszą się do tego ideału. Przyda się refleksja na temat przyczyn tak silnego oddziaływania tego wzorca w średniowieczu. Dlaczego to właśnie rycerz stał się wzorem do naśladowania? Skąd kult walki?
- Odwołaj się do przykładów nie tylko z literatury, ale i z filmów.
- Zwróć uwagę, że w poleceniu jest zawarta ważna wskazówka – praca ma dotyczyć rozważań na temat średniowiecznych rycerzy, nie może to być wyłącznie ich opis. Już we wstępie możesz wyraźnie zaznaczyć, jakie jest Twoje zdanie na temat ideału rycerza. Dużo ciekawsze wydaje się bowiem poznanie duszy wymienionych postaci, dyskusja o wyborach i systemie wartości niż opowiadanie o kolejnych postaciach.
- Można odwołać się do antyku, tam również ceniono bohaterstwo, odwagę. Spróbuj porównać bohaterów antycznych i rycerzy średniowiecznych – co ich łączy, a co różni? Jak jedni i drudzy są przedstawiani?
Pomysł na formę
W przypadku tego tematu jest wiele możliwości.
- Po pierwsze może to być zbiór kilku charakterystyk – opis bohaterów średniowiecznych ze wskazaniem zasad ich kodeksu postępowania i oceną tych wartości.
- Ale można też stworzyć pracę nieco mniej konwencjonalną. Ciekawy pomysł to wywiad z rycerzami średniowiecznymi, którzy opowiedzą nie tylko o swoich czynach, ale i o zasadach, którymi się kierują.
- Może to też być dyskusja rycerzy średniowiecznych czy dyskusja człowieka współczesnego z nimi. Niech siedzą przy okrągłym stole. Niech się spierają. O co? Zapewne o kodeks zasad moralnych, o wyższość wartości, które oni wyznawali czy które teraz się wyznaje, o sens życia i pogląd na świat. Taka forma pozwoli skupić się na tym, co najistotniejsze – na wymianie myśli. Nie ma miejsca na ozdobniki – trzeba wczuć się w bohaterów, by przedstawić ich myślenie i motywy postępowania. Przy okazji możesz zaprezentować swoje stanowisko – bo wszystko, co przekażesz ustami średniowiecznych bohaterów, będzie tak naprawdę Twoim wyobrażeniem na ich temat.
Uwaga!
Debata nie powinna być teoretyczna. Materiał literacki musi zaistnieć – choćby w formie przykładów, wspomnień, opowieści o tamtych czasach. Wypowiedzi osób nie powinny być też oderwanymi wykładami: temat nie wzbrania pytań, ciętych odpowiedzi, złośliwych przytyków, humoru.
- Jeszcze inny pomysł to wcielenie się w średniowiecznego rycerza i podróż do współczesności – jak w filmie „Goście, goście” (reż. Jean-Marie Poiré). Taka forma daje dużą dowolność – można temat ująć z humorem, przedstawiając perypetie średniowiecznego rycerza i zderzenie jego światopoglądu z realiami współczesnego świata. Tu można wykorzystać formę opowiadania z dialogiem.
Rada 1:
Bez względu na formę wypowiedzi nie powinno zabraknąć
- śladów dobrej znajomości tekstu
- wnikliwej obserwacji, niebanalnych spostrzeżeń, opisu cech dostrzeżonych w wypowiedziach innych osób, zachowaniach bohatera
- subiektywnej oceny postaci – podoba mi się czy nie, zgadzam się z nią czy nie
- czy to bohater papierowy, sztuczny, nieprzemawiający do dzisiejszego czytelnika – czy może przeciwnie: postać z krwi i kości, w której odnajduję część siebie
- szerszego spojrzenia na postać – w kontekście epoki, w jakiej żyła, podobnych typów bohaterów
Rada 2:
O kim nie wolno zapomnieć?
W takim wypracowaniu trzeba wskazać Rolanda, Tristana, można wspomnieć rycerzy króla Artura z legend zwanych arturiańskimi, rycerza Zygfryda z Pieśni o Nibelungach, Parsifala z opowieści o św. Graalu. Poziom pracy wzrósłby, gdyby znalazły się uwagi o Don Kichocie, który stanowi oryginalną odmianę rycerza średniowiecznego.
Podnieś poziom!
Można odwołać się do antyku, tam również ceniono bohaterstwo, odwagę. Spróbuj porównać bohaterów antycznych i rycerzy średniowiecznych – co ich łączy, a co różni? Jak jedni i drudzy są przedstawiani?
Etapy pracy nad wypracowaniem:
- Trzeba dobrze zrozumieć temat zadania.
- Zebranie materiału ilustracyjnego.
- Określenie ram treściowych wypracowania.
- Sporządzenie schematu kompozycyjnego wypracowania (plan pracy).
- Pisanie wypracowania.
- Czytanie kontrolne wypracowania.
We wstępie – analiza cytatu:
Przykład:
Średniowiecze stworzyło bardzo wyraziste wzorce osobowe. Wzorzec świętego, ascety, człowieka porzucającego dobra doczesne dla wspomożenia swej siły duchowej, wzorzec władcy czy właśnie wzorzec rycerza idealnego. Słowa Niemcewicza „Tu leży rycerz, co walczył bez trwogi i żył bez skazy” wskazują na cechy średniowiecznego rycerza. Na pierwszym miejscu stawiał on honor, wierność zasadom i odwagę…
Rozwiń pracę
Jaki był średniowieczny rycerz?
- Średniowieczny rycerz był przede wszystkim honorowy. Pojęcie honoru stanowiło kategorię nadrzędną wobec wszystkich pozostałych, i to ona tak naprawdę konstruowała model.
- Dla rycerza ważniejsza była sama walka, jej styl niż efekt, czyli zwycięstwo. Śmierć to też zwycięstwo – przynoszące największą chwałę.
- Obowiązywała walka równych sobie, a zatem walczące strony były nie tylko równe stanem, ale także miały równe szanse dzięki temu, że w danym momencie używały tej samej broni. Gdy jeden rycerz spadł z konia, a zbroja uniemożliwiała mu powrót na siodło, drugi z walczących miał obowiązek stanąć na ziemi. Zasada równych szans obejmowała także niepodejmowanie walki z przeciwnikami nieuzbrojonymi albo nieprzygotowanymi do walki.
- Dlaczego w ogóle rycerze stawali do pojedynków? Na pewno z konieczności obrony życia. Średniowieczni rycerze często jednak prowokowali sytuacje, w wyniku których kruszyli kopie z innymi rycerzami. Przyczyną była potrzeba rywalizacji, nieustannego sprawdzania się, udowadniania sobie, że jest się godnym miana rycerza.
- Ważną rolę w przygodach rycerzy pełniły elementy fantastyczne, pochodzące ze świata wierzeń i baśni ludowych. Stąd obok niezwykłych wojowników pojawiają się smoki, potwory, wróżki… Nieustraszeni bohaterowie poddawani ciężkim próbom zawsze wychodzili z nich zwycięsko. W końcu w nagrodę za dzielność i odwagę zdobywali sławę i rękę ukochanej kobiety.
- Średniowieczni rycerze walczyli również o kobiety. Kobiety były uwielbiane, czczone, ale dzięki temu rycerze podkreślali nie zalety wybranki, lecz swoje własne. Bez względu na faktyczne motywy ich postępowania zachowywali się wobec dam z galanterią, byli wobec nich uprzedzająco uprzejmi. To właśnie różni ich od antycznych poprzedników, którzy w ogóle kobiet nie traktowali dwornie, czyniąc z nich branki i nałożnice.
- Antyczni bohaterowie, jak i średniowieczni rycerze są idealizowani w literaturze. Wspólna jest im także nieustająca chęć walki, siła i odwaga. I przede wszystkim honor, który właściwie tworzy rycerza. Bez niego jest on jedynie dzielnym człowiekiem. Antyczni rycerze nie mieli jednak tak bardzo rozwiniętego szacunku wobec drugiego rycerza. Wystarczy przypomnieć, co zrobił Achilles ze zwłokami bohaterskiego Hektora.
- Średniowieczni rycerze są obrońcami wiary, co różni ich od poprzedników, którzy walczyli z bogami lub przeciw bogom, ale nie w ich obronie.
- Honor jest dla średniowiecznych rycerzy ważniejszy niż współtowarzysze. Roland nie zadął w róg, choć w ten sposób mógł uratować innych rycerzy.
Co trzeba cenić w postawie średniowiecznych rycerzy, a co zupełnie się dzisiaj nie sprawdza?
Odpowiedź na to pytanie jest już zależna od poglądów piszącego pracę. Sam musisz ocenić, które z wymienionych wyżej cech uznasz za cenne, a które nie. Czy postawa średniowiecznego rycerza znajdzie dziś zrozumienie? Czy średniowieczni rycerze są nam bliscy, czy odlegli, czy czasy, w których żyli, obce czy fascynujące?
Zakończenie
Po pierwsze trzeba zebrać w kilku zdaniach wcześniej przedstawione refleksje i podsumować je własnym komentarzem. Można zakończyć efektownym cytatem lub na przykład pytaniem. Rozważania dotyczące średniowiecznych rycerzy nie muszą się bowiem kończyć jednoznaczną oceną. Jeżeli masz jakiekolwiek wątpliwości co do oceny bohaterów pracy, warto to zaznaczyć.
Propozycje sformułowań:
- Średniowieczny rycerz musiał być pewny siebie i swoich racji. Dzisiaj obok tych cech niezbędna jest jeszcze przebojowość.
- We współczesnym świecie nie ma miejsca na wierność zasadom. Liczy się pomnażanie pieniędzy, osiągnięcie sukcesu…
- W średniowieczu honor był wręcz obsesją, wartością wyższą niż zwycięstwo. Dzisiaj to tylko wzniosła idea.
- We współczesnym konsumpcyjnym świecie nie ma miejsca na szlachetność – nadrzędną wartością jest zaspokojenie własnych potrzeb.
Zobacz:
https://aleklasa.pl/liceum/c323-bohater-literacki/roland-bohater-piesni-o-rolandzie
https://aleklasa.pl/gimnazjum/c267-lektury-do-egzaminu/piesn-o-rolandzie-3