Rozmowy z Bogiem w literackim przekazie wybranych epok. Omów na konkretnych przykładach.

Przykładowy wstęp

Bardzo wiele słów wypowiadamy każdego dnia. Rozmowy telefoniczne, plotki, dyskusje w szkole, kłótnie z rodzicami, czasami szybka wymiana zdań w biegu do tramwaju czy na jakieś zajęcia. Naprawdę jednak tęsknimy za prawdziwym dialogiem, w którym wypowiedzielibyśmy siebie: własne problemy, słabości, troski. Tęsknimy za taką rozmową, w trakcie której poczulibyśmy się rzeczywiście wysłuchani, zrozumieni, pocieszeni. Te codzienne, banalne wymiany zdań nie dostarczają nam tego. Brakuje nam rozmowy głębokiej i prawdziwej. O niej poucza nas współczesna filozofia dialogu.

Akcentuje ona ważność pełnej zrozumienia i możliwości wypowiedzenia siebie wymiany zdań. Podkreśla tym samym wartość spotkania ludzi ze sobą i wielki sens tworzenia wspólnoty. Kierunek ten reprezentuje Martin Buber (1878 – 1965). Partnerem rozmowy, zdaniem filozofa, jest nie tylko drugi człowiek, ale również Bóg. Jest on wiecznym „Ty”, z którym mogę najpełniej porozmawiać i najlepiej być zrozumianym. Pełen zrozumienia dialog między Bogiem i człowiekiem nadaje sens naszemu życiu. Rozmowa ze Stwórcą od wieków uzyskiwała różne formy, przede wszystkim postać modlitwy.

.

Proponowane rozwinięcie tematu

  • Człowiek rozmawia z Bogiem. Zanosi do Niego prośby o błogosławieństwo w codziennym życiu, przedstawia nurtujące go troski, chwali i wielbi Boga, przeprasza za grzechy, okazuje skruchę, prosi o możliwość poznania Boga, razem z apostołami domaga się „Panie, przymnóż nam wiary” (Łk 17,5):
    • Bogurodzica,
    • Jan Kochanowski fraszka Na dom w Czarnolesie, (Ks. III),
    • Sebastian Grabowiecki Rymy duchowne,
    • Franciszek Karpiński Pieśń poranna (Kiedy ranne wstają zorze…), Pieśń wieczorna (Wszystkie nasze dzienne sprawy…),
    • Adam Mickiewicz Rozmowa wieczorna,
    • Juliusz Słowacki Hymn (Smutno mi, Boże…),
    • Cyprian Kamil Norwid Modlitwa,
    • Jan Kasprowicz Przeprosiny Pana Boga,
    • Jan Lechoń Modlitwa,
    • Kazimierz Wierzyński Modlitwa,
    • Anna Kamieńska Modlitwa,
    • Jan Twardowski Suplikacje,
    • Tadeusz Borowski Modlitwa o wiarę,
    • Bułat Okudżawa Modlitwa (Dopóki ziemia kręci się…).
  • Człowiek wadzi się z Bogiem:
    • Lament świętokrzyski (Bóg nie spełnił swej obietnicy:
      O anjele Gabryjele,
      Gdzie jest ono twe wesele,
      Cożeś mi go obiecował tako barzo wiele…,
    • Jan Kochanowski Tren X (podważa fakt istnienia życia nadprzyrodzonego: Gdzieśkolwiek jest, jeśliś jest…),
    • Adam Mickiewicz Dziady cz. III (próbuje bluźnierstwa: Stwórca jest dla świata nie ojcem, ale carem),
    • Jan Kasprowicz Hymny (złorzeczy Bogu: nazywa Go źródłem zdrady, grzechu, przewrotności).
  • Bóg rozmawia z człowiekiem: Bóg poprzez aniołów rozmawia z Abrahamem, w ognistym krzewie mówi do Mojżesza (Stary Testament), w postaci Jezusa Chrystusa naucza swych uczniów (Nowy Testament), Pan Bóg zwraca się do wybitnego filozofa wieku XVII – Barucha Spinozy i ukazuje mu prawdziwe wartości życia (Zbigniew Herbert Pan Cogito opowiada o kuszeniu Spinozy).
  • Rozmowa Boga z szatanem: Bóg i szatan – dwie zmagające się siły, ten motyw zaczyna się w biblijnej Księdze Hioba, a potem powtarzany jest w literaturze, sztuce, muzyce: charakterystyczny jest zwłaszcza tekst Johanna Wolfganga Goethego Faust. Tu szatan nie tylko zabiera głos, ale również prezentuje swoją moc. Mówi o sobie:
    – …Więc kimże w końcu jesteś?
    – Jam częścią tej siły,
    która wiecznie zła pragnąc,
    wiecznie czyni dobro.
    Biblijny motyw dyskusji o sprawiedliwym Hiobie oraz zakładu szatana z Bogiem także częsty w polskiej twórczości: Kazimiera Iłłakowiczówna Job, Leszek Kołakowski Opowieści biblijne, Anna Kamieńska Drugie szczęście Hioba, Jacek Kaczmarski Dzieci Hioba.

 

Przykładowe zakończenie

Rozmowy z Bogiem odbywają się w szczególnej atmosferze. Człowiek mówi, nie słysząc bezpośredniej odpowiedzi. Mimo to adresuje do Stwórcy swoje wypowiedzi i często czuje się wysłuchany. Zanosi do Niego prośby i dziękczynienia, bo mimo braku zmysłowego kontaktu wierzy w Jego obecność, miłość i moc. Gdy prośby nie skutkują, próbuje Boga zmiękczyć żalem i pretensjami, wreszcie sięga po bunt i zwadę. Niekiedy zdaje mu się, że słyszy z zaświatów Boską odpowiedź, jak to się zdarzyło niegdyś patriarchom biblijnym, uczniom Jezusa Chrystusa, a w dzisiejszych czasach słynnemu Panu Cogito. Te wszystkie dyskusje, pytania, pochwały może kiedyś zyskają pełniejszy wyraz – taka nadzieja nieraz ujawnia się w przesyconych tęsknotą utworach poetyckich. Nastąpi to wtedy, jak obiecuje św. Paweł w Liście do Koryntian, gdy ujrzymy Boga nie w zwierciadle świata, niejasno, po części, ale twarzą w twarz. Wówczas nadejdzie czas innej ­rozmowy.

Zobacz:

Rozmowy człowieka z Bogiem. Omów problem, odwołując się do wybranych utworów literackich.

Obraz Boga w przedstawieniach literackich, filozoficznych i artystycznych. Omów na wybranych przykładach.