Awangardowe nurty w literaturze
Sformułowania tematów:
• Nurt awangardowy w prozie i dramacie polskiego międzywojnia.
• Awangarda w poezji dwudziestolecia.
• Parodia, ironia, groteska – objaśnienie pojęć, przykłady jednego z tych zjawisk w wybranych tekstach literatury polskiej (Tuwim, Gałczyński, Witkacy, Schulz, Gombrowicz).
• Dramat Witkacego, Gombrowicza, Mrożka, Różewicza jako wyzwanie wobec tradycji.
• Nowe konwencje narracyjne w prozie (Gombrowicz, Schulz, Konwicki).
• Groteska w literaturze współczesnej.
• Nowatorstwo prozy Brunona Schulza i Witolda Gombrowicza.
Treści podstawowe:
- Proza:
Bruno Schulz – Sklepy cynamonowe, Gombrowicz – Ferdydurke.
- Poezja:
Awangarda Krakowska (Peiper, Przyboś), Awangarda Lubelska (J. Czechowicz).
- Dramat:
Witkacy (Szewcy).
Schulz operuje poetyką snu, oniryzm łączy z prozą poetycką i konstrukcjami surrealistycznymi. Gombrowicz okazuje się prekursorem noveau roman, mistrzem ujęć groteskowych oraz parodii. Witkacego „teatr czystej formy” jest całkowitym zaprzeczeniem dramatu naturalistycznego, programowo ma w niczym nie przypominać ani rzeczywistości, ani jej podobieństwa. Awangarda w poezji postuluje poetykę skrótu, skondensowanych znaczeń, metafory, elipsy. Tu mistrzem niewątpliwie będzie Przyboś, a hasłem poetów 3 x M (miasto, masa, maszyna). Ale awangarda zwróciła się później również ku tradycyjnym tematom (pejzaż, natura, wieś). Nie temat więc, a ujęcie jest prawdziwie awangardowe.
Jak uatrakcyjnić wypowiedź?
- Wiedzą o kontynuacji awangardy – o powojennych utworach Gombrowicza, o dramacie Mrożka, prozie Konwickiego. Część pytań zresztą rezygnuje z podziału na epoki i łączy nowatorów. Zauważcie, że mamy swoich prekursorów awangardy. Wyprzedza epokę Witkacy – teatr absurdu tak naprawdę wznieci po wojnie Beckett, a Ferdydurke zapowiada nouveau roman, także powojenną.
- Wyjaśnieniem terminu i jego pozaliterackich znaczeń (awangarda w modzie, stroju, obyczajowości).
- Wyjściem poza literaturę, do awangardowych nurtów w malarstwie czy filmie. Przecież rewolucją XX wieku okazał się abstrakcjonizm, kubizm, surrealizm – Picasso, Dali, dziś klasyka malarstwa – swego czasu stanowiła przecież trzon awangardy.
Inne tematy
Polska rzeczywistość
Przedwiośnie, Granica, Kariera Nikodema Dyzmy, Genarał Barcz, Bal w operze, Cudzoziemka – nawet Ferdydurke pokazuje międzywojenną rzeczywistość. Myślę, że bezbłędnie przy każdym z tytułów ustawicie nazwisko autora. Jasne jest także, że właśnie odrodzony kraj borykał się z mnóstwem problemów, a literatura stała się świetnym polem do ich przedstawienia. Mówi o tym też poezja – np. Tuwima (Mieszkańcy, Pogrzeb prezydenta Narutowicza itd)
Programy poetyckie
Nie zapomnijcie, że naczelnym punktem programu Skamandra była bezprogramowość! Młodość i radość życia – oto co łączyło tych poetów. A jednak … pewna poza, wspólny stosunek do tradycji, podobne pojmowanie misji poety – chyba więcej niż chcieliby się przyznać. Futuryści, Awangarda Krakowska i Lubelska werbalizowały i ogłaszały swoje programy.
Miasto – mieszczanie
Miasto jest tłem powieści Żeromskiego (Baku, Warszawa w Przedwiośniu), również w Granicy Nałkowskiej oglądamy prowincjonalne miasteczko. Szczególne ujęcie dał jednak literaturze Bruno Schulz w Sklepach cynamonowych – odkształcone przez wspomnienie, marzenie, sen. Tuwim jest zaś autorem odrażającego portretu mieszczuchów w wierszu Mieszkańcy. Dla odmiany poeci Awangardy głoszą hasło 3 x M – a więc miasto urasta do najważniejszej strefy poszukiwań poetyckich.
Rewolucja
Jest tematem rozważań, jakie prowadzi Witkacy w Szewcach i pojawia się w pierwszej części Przedwiośnia Żeromskiego. To różne obrazy. W groteskowej wersji Witkacego mowa o abstrakcyjnym przewrocie. Żeromski mówi o konkretnej historycznej chwili. Prawdopodobnie Witkacy myślał także o rewolucji październikowej, którą miał okazję osobiście obserwować. Jego wnioski są katastroficzne – rewolucja może przynieść tylko tępą władzę i zmianę osób na stanowiskach. W pejzażu Żeromskiego wyczuć można oszołomienie potęgę rewolucyjnej siły, choć jest przeciwnikiem Rewolucji Październikowej.
Zobacz:
https://aleklasa.pl/liceum/c155-powtorka-z-epok-literackich/c166-dwudziestolecie/ludzie-ktorzy-tworzyli-dwudziestolecie