Godność jako jedna z kluczowych ludzkich wartości. Analizując i interpretując fragment utworu Hanny Krall Zdążyć przed Panem Bogiem, odpowiedz na pytanie, dlaczego według Marka Edelmana należy nie dać się wepchnąć na beczkę?
– Moje dziecko – mówi – musisz to wreszcie zrozumieć: ci ludzie szli spokojnie i godnie. To jest straszna rzecz, kiedy się idzie tak spokojnie na śmierć. To jest znacznie trudniejsze od strzelania. Przecież o wiele łatwiej się umiera strzelając. O wiele łatwiej było umierać nam niż człowiekowi, który idzie do wagonu, a potem jedzie wagonem, a potem kopie sobie dół, a potem rozbiera się do naga… Już to rozumiesz? – pyta.
– Tak – mówię. – To tak. Bo przecież o tyle łatwiej nam patrzeć na ich śmierć, kiedy strzelają, niż na człowieka, który kopie sobie dół.
Widziałem kiedyś na Żelaznej zbiegowisko. Ludzie tłoczyli się na ulicy dookoła beczki – zwyczajnej drewnianej beczki, na której stał Żyd. Był stary, niski i miał długą brodę.
Przy nim stało dwóch niemieckich oficerów (dwóch pięknych, rosłych mężczyzn przy małym, zgarbionym Żydzie). I ci Niemcy wielkimi krawieckimi nożycami obcinali Żydowi po kawałeczku jego długą brodę, zaśmiewając się do rozpuku.
Tłum, który ich otaczał, też się śmiał. Bo obiektywnie było to naprawdę śmieszne: mały człowiek na drewnianej beczce z coraz krótszą brodą, ginącą pod krawieckimi nożycami. Jak gag filmowy.
Nie było jeszcze getta, więc w tej scenie nie czuło się grozy. Z Żydem przecież nic strasznego się nie działo: tyle, że można go było bezkarnie na tej beczce postawić, że ludzie zaczynali już rozumieć, że to jest bezkarne i że budził śmiech.
Wiesz co?
Wtedy zrozumiałem, że najważniejsze ze wszystkiego jest nie dać wepchnąć się na beczkę. Nigdy, przez nikogo. Rozumiesz?
Wszystko, co robiłem potem – robiłem dlatego, żeby nie dać się wepchnąć.
1. Usytuuj dzieło w czasie i epoce
Utwór dokumentalny pióra znanej reportażystki powstał w roku 1977. Oparty jest na rozmowach autorki z Markiem Edelmanem – jednym z przywódców powstania w getcie, po wojnie znanym kardiologiem.
2. Co musisz pamiętać o lekturze?
- Jest to wywiad rzeka, reportaż.
- Mieszają się tu dwie płaszczyzny czasowe: realia getta warszawskiego (akcja likwidacyjna z 1942 roku i powstanie w getcie rozpoczęte 19 kwietnia 1943) oraz rzeczywistość powojenna (głównie zagadnienia zawodowe, klinika kardiochirurgiczna).
- Główny temat to: problem życia i śmierci, ratowanie ludzkiego życia.
Marek Edelman
- słynny kardiochirurg;
- naoczny świadek wydarzeń z getta warszawskiego;
- jedyny spośród członków sztabu powstańczego Żydowskiej Organizacji Bojowej, który przeżył;
- szpitalny goniec w czasie wojny.
3. Co wyczytasz z przytoczonego tekstu?
- Zauważ, że pojęcie godności jest kluczowe w cytowanym fragmencie i przewija się w całym reportażu.
- Streść krótko opowiedzianą przez Edelmana historię.
- Nawiąż do motywacji wybuchu powstania: tu też chodziło o obronę własnej godności, a nie o nierealne zwycięstwo.
- Wczuj się w sytuację Żyda z anegdoty, nazwij jego uczucia.
- Zauważ, że według narratora historii bezradność jest gorsza niż godna śmierć.
- Wyjaśnij, jaka śmierć jest godna, a jaka nie.
- Wyjaśnij, jaka jest życiowa zasada Edelmana.
- Co oznacza metafora: nie dać się wepchnąć na beczkę?
- Podkreśl, że godność jest warunkiem człowieczeństwa, dlatego zawsze należy walczyć o jej ocalenie.
Zobacz:
Jakie przesłanie, jaką problematykę spotyka czytelnik w Zdążyć przed Panem Bogiem?
Jaką wizję getta poznajemy z książki Hanny Krall Zdążyć przed Panem Bogiem?
Omów kompozycję utworu Hanny Krall Zdążyć przed panem Bogiem