Kompozycja
- Pod względem kompozycyjnym możemy wyróżnić 14 części (wyodrębnionych graficznie). Pięć z nich ma formę rozmowy reporterki z Edelmanem. Pozostałe to mieszanina, nagłe zmiany form: opowiadanie w dialogu, dialog w opowiadaniu, w relacji odautorskiej fragmenty raportów czy wierszy…
- Można by rzec, że w książce Krall panuje bałagan. Wspomnienia Edelmana nakładają się na wątek związany z kliniką. Przeplatają się ludzie, czasy, zdarzenia. Obok Mordechaja Anielewicza czy Michała Klepfisza, uczestników powstania, czytelnik poznaje pacjentów doktora Edelmana z oddziału kardiologicznego. Dopiero pod koniec książki dowiadujemy się, co łączy Edelmana – lekarza z Edelmanem walczącym w getcie.
Początek książki to pierwszy wywiad z Edelmanem na temat powstania w getcie. Mimo że we wspomnieniach doktora przewija się wiele tragicznych faktów, mówi o nich w sposób zwykły, zwraca uwagę na drobiazgi, które odbierają im wielkość. Zarzucano mu, że odarł wszystko z wielkości, pozbawił przywódcę powstania, Mordechaja Anielewicza, godności i wielkości. Dalsza część reportażu ukazuje pracę Edelmana w klinice oraz jego pacjentów, wykonywane przez niego ryzykowne operacje.
„Reportaż nie znosi fikcji”. I nie ma fikcji w reportażu Hanny Krall. Autorka dotarła tam, gdzie można. Osobiście poznała bohaterów swojego dzieła – jeśli żyli. Użyła podstawowych form:
„wywiad” + „relacja odautorska”.
Dopiero we wnętrzu tych gatunków zawarła rozmowę, opis, informację. Reportaż jest zwięzły, jego materia to fakt, obraz, sytuacja – lecz „podane” komunikatywnym językiem, nawet gdy dotykamy specjalistycznych, medycznych dziedzin.
Słowo o technice pisarskiej.
Autorka dokonuje „odwirowania z rzeczy nieważnych”, „wskazuje palcem” określony problem. Tylko w takiej formie cierpienie i tragizm Żydów getta, walka o godność, opowieść o bohaterstwie i przyjaźni mogą być prawdziwe.
Jakie przestrzenie czasu można wyróżnić w utworze?
Siłę przesłania reportażu Hanny Krall – potęguje fakt, iż powołuje on do życia dwie przestrzenie czasu: minioną przeszłość getta i „teraźniejszość” Marka Edelmana – jego powojenną i aktualną pracę lekarza kardiochirurga. Ta druga przestrzeń to także walka ze śmiercią i chorobą. Rozgrywa się w odizolowanych od zwykłego życia przestrzeniach szpitala i sali operacyjnej. Najpierw jako asystent profesora Molla, potem jako chirurg, dokonuje Edelman operacji na otwartym sercu. Wyścig trwa – być może jest to wyścig z Panem Bogiem, gdyż bohater wyjawia swoje odczucia jakby otulał i ochraniał świeczkę życia pacjenta przed zdmuchnięciem. Zmieniły się realia i okoliczności tej walki, lecz idea ratowania ludzkiego życia i jego wartość wciąż pozostają te same. Ta myśl przyświeca rozważaniom rozmówców i ta myśl zadecydowała o tytule.
Zapamiętaj!
Reportaż – jest formą dziennikarską, która i informuje, i porusza ważne problemy rzeczywistości, prezentuje osoby i zdarzenia zgodnie z prawdą, odwołując się do źródeł – dokumentów, można także odczytać z reportażu postawę autora. Reporter przeprowadza rozmowy, relacjonuje spotkania, odwiedza miejsca zdarzeń – i te elementy relacji, wywiadu, opisu, dialogu, opowiadania składają się na utwór Hanny Krall. Reportaż ten (choć nazywany też esejem, powieścią dokumentalną) zaliczamy do literatury faktu. Styl reporterski autorki cechuje oszczędność językowa, zwięzłość, „odwirowanie z rzeczy nieważnych”, eksponowanie określonego problemu. Wywiad + relacja odautorska są szkieletem, podstawową formą utworu.
Zobacz:
Jakie przesłanie, jaką problematykę spotyka czytelnik w Zdążyć przed Panem Bogiem?
Jaką wizję getta poznajemy z książki Hanny Krall Zdążyć przed Panem Bogiem?
Jaką tematykę podejmuje utwór Hanny Krall pt. Zdążyć przed panem Bogiem?
Jakich bohaterów przywołuje Marek Edelman, o jakich ludziach opowiada w rozmowie z Hanną Krall?
Jakich bohaterów przywołuje Marek Edelman, o jakich ludziach opowiada w rozmowie z Hanną Krall?