Tematem reportażu-wywiadu Hanny Krall jest martyrologia Żydów w okresie II wojny światowej.
Przeprowadziła ona wywiad z zastępcą komendanta ŻOB-u (Żydowskiej Organizacji Bojowej) – Markiem Edelmanem – po wojnie lekarzem kardiologiem. Utwór ma dwie rzeczywistości: przeszłość, naznaczoną piętnem śmierci, a nawet samobójstwa, gdy jest ono obroną przed wrogiem i teraźniejszość – ratowanie ludzkiego życia. Obie rzeczywistości są „wyścigiem z Panem Bogiem”, oznaczonym jedynym celem: zdążyć!. Zdążyć połknąć cyjanek – zanim hitlerowcy znajdą cię, by zabijać i torturować. Zdążyć operować, zanim choroba zabierze pacjenta. Zdążyć przed Panem Bogiem, bo Bóg zsyła chorobę, bo Boga w okrzyku „Gott mit uns” wpisali sobie Niemcy na sztandary, Bóg zdecyduje o życiu lub śmierci…
Hanna Krall prezentuje walkę i bohaterstwo Żydów. Ukazuje w tym także wstrząsające obrazy życia w getcie. Oto dobrodziejstwem jest odstąpienie cyjanku, istnieje walka o tzw. numerki życia, samobójstwa, brak żywności i sucha groza liczb – „1: 400 000” – czyli tutaj z 400 tysięcy ocalał jeden. I tak straszliwa jest beznamiętna, na wzór naukowych opisów, analiza głodu i procesu śmierci głodowej człowieka – równie przerażająca jak numerki życia. Dywan był wart więcej niż ludzkie życie – oto suma dokonań hitleryzmu.
Zobacz: