Czym broni się miniony wiek XX przed skrajnie negatywną oceną potomnych? Skorzystaj ze swoich doświadczeń czytelniczych i innych tekstów kultury.
O kompozycji pracy:
- Najlepsza będzie rozprawka: Bronię XX wieku. Wówczas uporządkujesz argumenty – z zakresu historii, nauki, literatury. Nie należy w obronnej pracy pomijać milczeniem negatywnych stron stulecia – lepiej używać konstrukcji typu – to prawda, że to wiek zbrodni, ale i heroizmu. Prawda, że ubiegłe stulecie zdominowała kultura masowa, ale zwiększyła się też dostępność do mediów. Nawet zwykła umiejętność czytania niebyła nigdy tak powszechna.
- Można też szukać innych form – dialog zwolennika i przeciwnika, sąd nad epoką, list do potomnych, układ scen – jak w scenariuszu sztuki…. W zależności od wyobraźni i sprawności pióra.
Nie zapomnij o literaturze!
Pisząc taką pracę będziesz musiał posługiwać się argumentami literackimi. W literaturze wojennej znajdziesz zarówno te przemawiające za XX wiekiem, jak i przeciw niemu. Jak dobierać lektury uzasadniające Twoją tezę? Może warto zwrócić uwagę na teksty laureatów literackiej Nagrody Nobla, przyznawanej właśnie od początku ubiegłego stulecia. Wielcy moraliści literatury też dostarczą argumentów – Albert Camus, Antoine de Saint-Exupéry, Ernest Hemingway, Gustaw Herling-Grudziński. Jako powieść – obraz polskiego wieku XX możesz przywołać Początek Andrzeja Szczypiorskiego. W skali światowej – Dżumę Camusa.
Jeśli będziesz pisał ten temat, powinieneś:
- orientować się w tych faktach XX wieku, które miały znaczący wpływ na rozwój cywilizacji i kultury;
- pamiętać najważniejsze daty i nazwiska;
- umieć połączyć fakty z odpowiednimi tekstami kultury (książki, filmy itp.);
- nie bać się śmiałych, kontrowersyjnych sądów – i potrafić umiejętnie je uzasadnić;
- wybrać niebanalną kompozycję – zwykłe wyliczenie poszczególnych zjawisk będzie nudne i nieprzekonujące.
Argumenty „za” XX wiekiem:
- Kobiety zyskują coraz więcej praw, które wcześniej były zarezerwowane dla mężczyzn: dostęp do edukacji, prawo do pracy, możliwość głosowania w wyborach, swoboda ubierania się itp.
Początek ruchu emancypacyjnego kobiet – przełom wieków XIX i XX.
- Niezwykle dynamiczny rozwój medycyny – dzięki niemu żyjemy dziś kilkadziesiąt lat dłużej i jesteśmy w stanie wyleczyć większość chorób – oraz powszechny do niej dostęp (do wieku XIX z medycznych osiągnięć korzystali tylko najbogatsi).
Najważniejsze wynalazki: penicylina (1928, wynalazek Alexandra Fleminga), rozrusznik serca (1952), odkrycie struktury DNA (1953), transplantacje serca (pierwsza w 1967), tomograf komórkowy do diagnozowania nowotworów mózgu (1971).
- Zainteresowanie psychiką jako odrębną sferą życia człowieka. Rozwija się psychologia i psychiatria, pojawiają się nowe sposoby leczenia chorych psychicznie oraz docierania do ludzkiej podświadomości (psychoanaliza Freuda).
Możesz przywołać film Lot nad kukułczym gniazdem Miloša Formana – płynna granica między chorobą a zdrowiem psychicznym.
- Nowe spojrzenie na dziecko, które zaczyna być traktowane jako pełnowartościowy człowiek, na równi z dorosłymi. Intensywne badania nad psychiką dziecka, inną, ale nie gorszą niż dorosłego.
• film Korczak Andrzeja Wajdy
• Mały Książę Antoine’a Saint-Exupéry’ego – świat dziecka bogatszy i lepszy niż świat dorosłych
Wiek XX – wiekiem techniki!
- Technika pozwala na oswajanie się ze światem – człowiek zaczyna odkrywać nowe przestrzenie:
- pierwszy lot samolotem („Flyer” braci Wright) w 1903 r.
- pierwszy lot w kosmos (Jurij Gagarin na statku Wostok 1) w 1961 r.
- pierwszy spacer po księżycu (Neil Armstrong i Edwin Aldrin) – 1969 r.
- Wynalazki, które weszły do codziennego użycia – pralka elektryczna (1907), lodówka (1913), karty kredytowe (1950), laser (1960), komputer (1969)
- Technika ułatwia komunikację, zmniejsza dystans między ludźmi – świat staje się „globalną wioską” (teoria Marshalla McLuhana):
- coraz szybciej pokonywane duże odległości – powszechnie używane samochody, kolej, samoloty, środki komunikacji wodnej
- szybsze przekazywanie informacji – powszechny dostęp do Internetu (początki w 1969 r.), telefonów (pierwsza sieć telefonów komórkowych w 1978 r.), faksu, nowoczesnych metod druku
- Wynalazki techniczne wykorzystywane przez sztukę:
- rozwój kina, płyta winylowa (1946), wideo (1976), płyta kompaktowa (koniec lat 70.)
Tragiczne XX-wieczne doświadczenia zaowocowały
- większą troską o pokój na świecie:
- działalność Organizacji Narodów Zjednoczonych, NATO
- przyznawanie Pokojowej Nagrody Nobla (laureaci to m.in. Lech Wałęsa, Nelson Mandela, Mahatma Gandhi);
- Trybunał w Hadze – powołany po II wojnie światowej sąd do zbrodni wojennych (najsłynniejszy proces w Norymberdze)
- większą niż dotąd dbałością o poszanowanie praw każdego człowieka, bez względu na pochodzenie, wyznanie, kolor skóry, płeć, wiek itp.
- instytucje zajmujące się ochroną praw człowieka, kobiet, dzieci, mniejszości narodowych itp.
- działalność organizacji humanitarnych
- zmienił się stosunek do osób niepełnosprawnych.
Zobacz:
Czy wiek XX był wiekiem tolerancji? Na przykładzie z literatury i filmu.