Opisz dworek szlachecki na przykładzie Soplicowa z Pana Tadeusza.
Śród takich pół przed laty, nad brzegiem ruczaju,
Nas pagórku niewielkim, we brzozowym gaju,
Stał dwór szlachecki, z drzewa, lecz podmurowany;
Świeciły się z daleka pobielane ściany,
Tym bielsze, że odbite od ciemnej zieleni
Topoli, co go bronią od wiatrów jesieni.
Ten opis dworu w Soplicowie, znany dobrze z I księgi Pana Tadeusza na długo ukształtował wyobrażenie polskich czytelników i widzów o dworku szlacheckim.
Soplicowo, co ważne, znajduje się na Litwie, na Kresach, czyli w polskiej Arkadii, idealizowanym kraju lat dziecinnych Adama Mickiewicza i bohatera epopei – Tadeusza.
Pięknie położony (na pagórku, w gaju, w pobliżu rzeki, w otoczeniu żyznych pół), wygląda dworek Sędziego Soplicy pięknie i solidnie. Wydaje się bezpieczny i uroczy. Okalające go drzewa (topole) bronią go od wiatrów.Wybudowany z drewna, pięknie wtapia się w naturę, a to, że jest podmurowany, sprawia, że wydaje się solidny. Pobielane ściany nadają mu wygląd skromnego, ale zadbanego. Dworek soplicowski to budynek czysty, porządny („dom mieszkalny niewielki, lecz zewsząd chędogi”).
Również otoczenie zdradza dobrego gospodarza: dworek otaczają budynki gospodarskie, porządnie utrzymane i wypełnione zapasami zboża:
I stodołę miał wielką, i przy niej trzy stogi
Użątku, co pod strzechą zmieścić się nie może;
Widać, że okolica obfita we zboże…
Pola żyzne, czarnoziemne, są tak wspaniale uprawiane i rozplanowane, że przypominają ogrodowe grządki.
W kurnikach przekarmiony drób, dopóki nie wyrżnie go Sak Dobrzyński, świadczy o talentach gospodarskich zajmującej się ptactwem Zosi.
Wrażenie spokoju i zasobności, dostatku, ale nie zbytku towarzyszy każdemu, kto przyjrzy się domowi w Soplicowie i jego otoczeniu.
Uderza też gościnność i dobra organizacja: konie każdego gościa natychmiast zostają zauważone i odprowadzone do stajni, a tam hojnie nakarmione (tak jest np. z końmi powracającego do domu ze szkół pana Tadeusza).
Dobrą organizację zdradza też porządek posiłków (jedynie w czasie śniadań panuje lekki rozgardiasz), porządek spacerów (goście powracają z pola w określonej kolejności), rozmieszczenie gości przy stole. Gospodarz nie kryje wcale, że sam nadzoruje niektóre prace, nawet pojenie bydła, gdyż „oko pańskie konia tuczy”.
Sędzia dba w swym domu o oddawanie należnego szacunku ludziom ze względu na wiek, stan czy urząd. Mimo iż nie gardzi urzędami, szanuje też najbiedniejszych włościan i nie wzbogaca gospodarstwa ich kosztem.
Dom, praktycznie urządzone i dobrze funkcjonujący, mimo całej swej praktyczności, wydaje się piękny: uderza białością i czystością, ma ganek, zapewne z kolumienkami, a z okien roztacza się widok na ogród pełen kwiatów. Wejdźmy do środka…
Dworek wewnątrz, podobnie jak z zewnątrz sprawia wrażenie dostatniego, ale nie zbytkownego. Nie ma nowoczesnych mebli, są stare sprzęty, które Tadeusz powracający do domu ze szkół, pamięta jeszcze z dzieciństwa. Dom nie jest urządzony według nowej mody, bo Sędzia unika nowinek z Zachodu i obcych obyczajów, szanuje ojczyste.
Wnętrze zdradza gospodarza patriotę: na ścianach wiszą portrety Tadeusza Kościuszki – przywódcy insurekcji i Rejtana – posła, który protestował w sejmie przeciwko rozbiorom Polski.
Nawet stary, szafowy zegar kurantowy, stojący przy wejściu do alkowy gra charakterystyczną melodię – mazurka Dąbrowskiego.
Jeden z mieszkańców Dobrzyna, zaścianka znajdującego się w pobliżu Soplicowa, Bartek Prusak określa dworek w Soplicowie jako “centrum polszczyzny:/ Tam się człowiek napije, nadysze Ojczyzny!”
W Soplicowie mieszkają Sędzia wraz ze służbą i od pewnego czasu jego daleko krewna, Telimena z podopieczną Zosią. Powraca niegdyś mieszkający tu Tadeusz, syn Jacka Soplicy, wychowany w tymże domu stryja.
Przy stole zasiadają, prócz rodziny, krewnych, także przyjaciele domu i stacjonujący w pobliżu rosyjski kapitan Ryków oraz ksiądz z sąsiedniego klasztoru (bernardyn Robak, który potem okazuje się ukrywającym się pod mnisim kapturem bratem Sędziego, Jackiem).
Podaje się w Soplicowie pyszne domowe potrawy i pyszną kawę (z domową śmietanką), do której przygotowywania jest zatrudniona specjalnie osoba, tzw. kawiarka.
Posiłki odbywają się w określonym porządku i punktualnie, nadzorujący ich organizację Protazy ustala miejsce i charakter posiłków z gospodarzem, gdy kilka razy tego nie czyni (i przenosi stołu do zamku) wynikają nieporozumienia.
To z Soplicowa wyruszają myśliwi na łowy. Wreszcie tu – odbywa się powitanie wojsk polskich i stacjonuje część dowódców, żołnierzy.
Soplicowo, za sprawą Wojskiego i wynajętych przez niego kucharzy, godnie przyjmuje wodzów wojsk polskich, walczących u boku Napoleona. Wspaniałe polskie potrawy i zadziwiający gości serwis przyczyniają się do świetności Soplicowa.
I choć część uroczystości (uczta) odbywa się w zamku, to dom Sędziego odpowiada za to wystawne przyjęcie. I nadaje ton okolicy. A ton to patriotyczny, gościnny, polski…
Gdybyśmy mieli najkrócej opisać soplicowski dworek, powiedzielibyśmy: zasobne, piękne, sielankowe miejsce, Arkadia, ostoja polskości i szlacheckości…
Skojarzenia wokół dworku w Soplicowie
- dom polski
- „centrum polszczyzny”
- polska Arkadia
- mała ojczyzna
- sielankowe miejsce
Wyjdź poza program! Skojarz!
Dwór w Soplicowie z dworkami z:
- Nad Niemnem (powieść Orzeszkowej, film Zbigniewa Kuźmińskiego)
- Nocy i dni (powieść Dąbrowskiej, film Jerzego Antczaka)
- Ferdydurke (powieść Gombrowicza, adaptacje Macieja Wojtyszki i Jerzego Skolimowskiego)
- Panien z Wilka (opowiadanie Iwaszkiewicza, film Andrzeja Wajdy)
Zapamiętaj cytaty:
Śród takich pół przed laty, nad brzegiem ruczaju,
Na pagórku niewielkim,
we brzozowym gaju,
Stał dwór szlachecki…
…że w tym domu dostatek mieszka i porządek
Wpadam do Soplicowa jak w centrum polszczyzny:
Tam się człowiek napije, nadysze Ojczyzny!
Przepis na opis
Co uwzględniać w opisie budynku?
- Położenie geograficzne.
- Najbliższe otoczenie.
- Wygląd zewnętrzny.
- Otoczenie budynku.
- Urządzenie wnętrza.
Można zapytać także o:
- Domowników i gości.
- Zwyczaje panujące w danym domu.
- Podsumować jego wygląd, charakter.
Co jest charakterystyczne dla tej formy?
W opisie dominują przymiotniki, przysłówki, opisujące wygląd i charakter budynków i wnętrz:
- bezpieczny, porządny, czysty, uroczy, solidny;
- pięknie położony;
- wygląda solidnie
Dodatkowym atutem wypracowania może być refleksja nad charakterem budynku, upodobaniami domowników czy opisanie naszych wrażeń towarzyszących jego oglądaniu:
- pięknie wtapia się w naturę
- wydaje się solidny
- stwarza poczucie bezpieczeństwa
- wnętrze zdradza gospodarza patriotę
Jak zacząć opis?
- Cytatem (jak tu).
- Opisem wyglądu zewnętrznego miejsca czy budynku.
- Zdaniem wprowadzającym: Spójrzmy na…
Można wykorzystać cytaty
Brama na wciąż otwarta przechodniom ogłasza,
Że gościnna, i wszystkich w gościnę zaprasza.
(gościnność)
Już konie w stajnie wzięto, już im hojnie dano,
Jako w porządnym domu, i obrok, i siano.
(dobra organizacja)
Sędzia, choć utrudzony, chociaż w gronie gości,
Nie uchybił gospodarskiej ważeni powinności.
Udał się sam ku studni; najlepiej z wieczora
Gospodarz widzi, w jakim stanie jest obora;
Dozoru tego nigdy sługom nie poruczy,
Bo Sędzia wie, że oko pańskie konia tuczy.
(postawa gospodarza)
Przynajmniej tom skorzystał, że mi w moim domu
Nikt nigdy nie zarzuci, bym uchybił komu
W uczciwości, w grzeczności
(Sędzia o obyczajach w Soplicowie)
Zobacz:
W jaki sposób przedstawił Mickiewicz realizm życia obyczajowego szlachty w Panu Tadeuszu?