Wallenrod – rycerz, patriota, mąż. Na czym polega jego tragizm?
Wstęp I
Co jest ważniejsze – własne szczęście, rodzina, kochająca osoba przy boku czy też spokojna, bezpieczna i szczęśliwa ojczyzna? Konrad Wallenrod „szczęścia nie znalazł w domu, bo go nie było w ojczyźnie”. Ten romantyczny bohater został postawiony przed tragicznym wyborem: własne szczęście albo natychmiastowa pomoc upadającej Litwie, która nie ma szans w otwartej walce zbrojnej z zakonem. Jakkolwiek się zachowa, i tak poniesie klęskę. A to niejedyny tragiczny wybór, którego musi dokonać!
Wstęp II
Konrada Wallenroda określa się często mianem bohatera tragicznego. Na czym polega jego życiowy tragizm? Jakich wyborów musi dokonać? I – przede wszystkim – czy te wybory są słuszne?
Rozwinięcie
Mickiewiczowski Konrad Wallenrod to wielka osobowość, a jego biografią można by obdzielić kilka osób. Młody Litwin jako dziecko został porwany przez Krzyżaków i był wychowywany w zakonie. Tylko dzięki staremu Litwinowi Halbanowi chłopiec zna prawdę o swojej przeszłości i wciąż czuje się Litwinem. Przy pierwszej nadarzającej się okoliczności ucieka z zakonu i znajduje schronienie u księcia Kiejstuta. Zakochuje się w książęcej córce Aldonie, zakłada rodzinę i szczęście zaczyna się do niego uśmiechać. Jednak nie na długo – nadciąga bowiem groźba wojny z Krzyżakami, a jedynie on wie, jak są silni.
Dla Konrada Wallenroda to bardzo trudna sytuacja – musi wybrać pomiędzy miłością do ojczyzny a miłością do Aldony. To wybór tragiczny – w końcu porzuca żonę Aldonę i wybiera Litwę – poświęca swoje życie prywatne i miłość ukochanej kobiety. Stawia patriotyzm ponad wszystko.
Ale to niejedyny tragiczny wybór, którego musi dokonać. Wallenrod musi także wybrać pomiędzy rycerskim honorem i chrześcijańską moralnością a obowiązkiem patriotycznym. Musi stanąć do walki z zakonem, który go wychował. Podszywa się pod prawdziwego Konrada Wallenroda, przyjmuje jego imię i wkrada się w łaski Krzyżaków. W swym działaniu kieruje się podstępem, zdradą, kłamstwem – czym hańbi honor chrześcijańskiego rycerza.
Aby ratować ojczyznę, wybiera nieetyczną drogę podstępu, zdrady, kłamstwa, a nawet zbrodni. To zachowanie niezgodne z kodeksem rycerskim, Wallenrod jest więc wewnętrznie rozdarty. Jako średniowieczny rycerz, który przede wszystkim ceni honorowe postępowanie, sam uważa swoje zachowanie za niemoralne. Nie ma wyboru – to jedyny sposób działania, w otwartej walce nigdy nie dałby rady pokonać potężnego zakonu. Nigdy jednak nie zaaprobował tej formy walki z wrogiem, budzi ona w nim moralny sprzeciw i wyrzuty sumienia – nie ma jednak innego wyjścia.
Wallenrod poświęca jeszcze jedno – swoje przyszłe zbawienie. Jest chrześcijaninem, a swym nieetycznym zachowaniem grzeszy – i to świadomie! Nie może jednak tego uniknąć – może jedynie przeklinać przeznaczenie i swój tragiczny los, który nie dał mu żadnego wyboru.
Wallenrod za wszelką cenę ratuje ojczyznę, poświęcając dla niej wszystko, co w jego życiu najcenniejsze: swój rycerski honor, spokój i zbawienie duszy, a także własne szczęście na ziemi z ukochaną kobietą. Samotnie walczy ze złem i przeciwnościami losu i płaci za to wielką cenę – dobrowolnie skazał się na tułaczkę, potępienie i niesławę. Stał się przez to samotny i nieufny, żył w stałym lęku o życie i obawie o jutro.
Zakończenie
Konrad Wallenrod osiągnął swój cel – uratował ukochaną ojczyznę. Poniósł jednak klęskę jako człowiek – nie miał już po co żyć i dlatego jego samobójcza śmierć jest jedynym rozwiązaniem. Odebrał sobie życie nie ze strachu przed Krzyżakami, ale na skutek świadomości klęski własnego życia. Ciężar popełnionej zdrady nie pozwoliłby mu już wrócić do normalnego życia. Popełniając samobójstwo, utracił jednak szansę na zbawienie i to właśnie jest tragizmem Konrada, gdyż jego walka była walką wbrew naturze, wbrew honorowi i zniszczyła jego samego. Z kolei gdyby wybrał dobro prywatne – także nie byłby szczęśliwy. Nie pozwoliłyby mu żyć spokojnie wyrzuty sumienia, zresztą Krzyżacy szybko zwyciężyliby Litwę i zburzyli spokój jej mieszkańców.
Zobacz:
Konrad Wallenrod – narodowy bohater czy zdrajca? Twoja ocena postaci.
Czy bohatera wallenrodycznego można utożsamiać z bohaterem bajronicznym?
Przedstaw cechy powieści poetyckiej na przykładzie Konrada Wallenroda