Święty Aleksy
Święty Aleksy, bohater średniowiecznej legendy, to wzór świętego – ascety. Choć dziś postępowanie świętego i jego tryb życia mogą wydawać nam się dziwne, a nawet psychopatyczne, to jednak asceta był jednym z najważniejszych wzorców parenetycznych średniowiecza! Aleksego nie postrzegano jak wariata ani niezwracającego uwagi na uczucia innych psychopatę, lecz godnego najwyższego podziwu człowieka, który dzięki swej wyjątkowości i wytrwałości osiągnął najwyższe szczęście – chwałę w niebie. Nie zapominajmy, że mentalność ludzi tamtej epoki była zupełnie inna od naszej i być może czasem trudno nam ją zrozumieć.
Aleksy był synem bogatych i kochających go rodziców. Mieszkał w Rzymie. Możemy się domyślać, że w dzieciństwie i młodości niczego mu nie brakowało. Bohater był nie tylko bogaty i otoczony miłością rodziców, Eufamijana i Aglijas, ale również obdarzony różnymi zaletami (w legendzie czytamy, że był “barzo lepszy” od swojego ojca, czyli przerastał go pod wieloma względami). Gdy bohater osiągnął odpowiedni wiek, pojął za żonę dziewczynę ze wspaniałego, możnego rodu. Wydawałoby się, że niczego więcej już nie potrzeba do szczęścia…
W noc poślubną Aleksy opuszcza jednak młodą żonę – postanawia zachować czystość, i ją również do tego zobowiązuje. Jego żona zachowuje się (według współczesnych czytelników “Legendy…”) dziwnie – uważa to zobowiązanie za zaszczyt. Nocą opuszcza dom rodzinny, zabiera tyle bogactw, ile jest w stanie unieść i potem rozdaje je wszystko ubogim. Decyduje się wieść życie żebraka. To zaskakująca decyzja, która świadczy o tym, że Aleksy umie postawić wszystko na jedną kartę, gdy celem jest osiągnięcie życia wiecznego. Ten czyn świadczy również o sile jego charakteru – w jednej chwili wyrzekł się wszystkiego – bogactwa, szczęśliwej rodziny, zaszczytów. Na pewno bohater był odważny – życie żebraka było przecież trudne, szare i beznadziejne, zwłaszcza w porównaniu z życiem, które wiódł do tej pory. Kolejna cecha, które cechuje działania Aleksego to determinacja – gdy chodzi o wzniosły cel, jest gotów zrezygnować z wielu rzeczy.
Może nas dziwić to, że podejmując tę decyzję Aleksy zupełnie nie liczy się z uczuciami innych – możemy sobie wyobrazić rozpacz rodziców – był ich jedynym dzieckiem i ze względu na jego wielkie zalety ich nadzieją i pociechą. Co czuła Famijana? Czy na pewno ani przez chwilę nie czuła się odrzucona ani rozczarowana? Bohatera zdaje się to wcale nie obchodzić. Czy to możliwe aby święty był takim egoistą, tak niewrażliwym emocjonalnie człowiekiem?
Aleksy jest maksymalistą – postanawia żyć w najgorszych warunkach, poświęcać się tylko modlitwie, ograniczając kontakty z ludźmi do niezbędnego minimum. Skoro potrafił zdobyć się na takie wyrzeczenie, oznaczało to chyba, że był introwertykiem, człowiekiem, który ma swój świat i potrafi zadowolić się rozmyślaniami i modlitwą. Aleksy “cierpiał rad” wszystkie poniżenia (był przyzwyczajony do zaszczytów i czci; na pewno jako syn bardzo bogatego patrycjusza miał liczną służbę). Gdy w końcu zostaje uznany za świętego za sprawą cudu z Maryją, z pokorą opuszcza tamte strony i udaje się do rodzinnego Rzymu. Aby jeszcze bardziej się upokorzyć, żyje pod schodami domu swojego ojca, gdzie “każdy nań pomyje, złą wodę lał”. Rodzice wciąż go szukają i mają nadzieję, że kiedyś wróci. Jednak w wychudzonym żebraku nie rozpoznają własnego syna.
Wyniszczający tryb życia robi swoje i Aleksy czuje zbliżającą się śmierć. Przed oddaniem ducha spisuje swoje dzieje na kartce, którą zaciska w dłoni. Po jego śmierci zaczynają się dziać cuda – np. dzwony zaczynają same bić. Gdy okazuje się, że cuda dzieją się za sprawą zmarłego żebraka, duchowni próbują wyjąć kartkę z jego zaciśniętej dłoni. Udaje się to dopiero Famijanie. Być może to nagroda za to, że dochowała obiecanej Aleksemu czystości?
Dalsza część legendy to opis dalszych cudów po śmierci bohatera.
Musimy pamiętać, że Aleksy nie jest człowiekiem z krwi i kości lecz pewnym ideałem. Jego czyny i sposób postępowania były podporządkowane pewnemu schematowi. Dlatego trudno go oceniać jako normalnego, niepapierowego bohatera, a co dopiero zrozumieć jego sposób na życie.
Zobacz:
Przedstaw Legendę o św. Aleksym jako przykład literatury hagiograficznej
Święty Aleksy jako wzorzec osobowy – czy może być symbolem wartości cenionych i dziś?